در ميان مردم خرافات زيادي وجود دارد كه نه پايه ديني دارد و نه مايه علمي . يكي از آن ها در مورد عطسه كردن است. عده اى از مردم معتقدند كه عطسه شوم است و شگون ندارد و بايد در كار مورد نظر عجله نكرد، بلكه بايد صبر كرد. ما هر وقت و يا چندين بار بعد از عطسه كردن به كاري اقدام كرديم موفق نشديم.

 

در صورتى كه از نظر اسلام عطسه كردن نه تنها شوم و بد نيست , بلكه بسيار مفيد براي سلامتي بدن است.

در حديث آمده كه عطسه موجب راحتى و سلامتي بدن است، و تا سه روز و به روايتى تا هفت روز، امان از مرگ است. آن چه بين عوام مشهور است كه هنگام عطسه تك بايد صبر كرد، صحت ندارد و در احاديث اثرى از اين حرف نيست.در حديث آمده كه عطسه موجب راحتى و سلامتي بدن است، و تا سه روز و به روايتى تا هفت روز، امان از مرگ است. آن چه بين عوام مشهور است كه هنگام عطسه تك بايد صبر كرد، صحت ندارد و در احاديث اثرى از اين حرف نيست.

در روايت آمده است: وقتى انسان عطسه مى كند( جهت شكرانه تأمين شدن سلامتي اش )بگويد: الحمد للّه اللّهم صل على محمّد و ال محمد. و هنگامي كه كسى در حضورش عطسه كند، به عطسه كننده بگويد: يرحمك اللّه ، و او نيز در پاسخش بگويد: يغفر الله لكم . رسول اكرم صلوات الله عليه فرمود: عطسه مريض دليل بر عافيت و راحتى بدن اوست. عطسه تا وقتى كه از سه تا بيشتر نباشد براى بدن نافع است و اگر از سه تا بيشتر شد، نشانه بيماري است. حضرت امام صادق عليه الاسلام فرمود: كسى كه عطسه كند از پنج چيز در امان خواهد بود: جذام، سردرد،ريزش اشك ازچشم،گرفتگى بينى و رويش مو در چشم.

 

علت عطسه چيست؟

 

حضرت امام رضا عليه الاسلام فرمود: علت عطسه اين است كه هر وقت خداوند به انسان نعمتى عطا كند و شكرش را به جاى نياورد، خداوند بادى به بدنش مى اندازد و دور مى زند تا وارد بينى مى شود و در اثر آن انسان عطسه مى كند وقتى مى گويد:الحمدلله، خداوند آن را به جاى شكر نعمتى كه به او داده بود مى پذيرد.

 

حضرت امام رضا عليه الاسلام فرمود: علت عطسه اين است كه هر وقت خداوند به انسان نعمتى عطا كند و شكرش را به جاى نياورد، خداوند بادى به بدنش مى اندازد و دور مى زند تا وارد بينى مى شود و در اثر آن انسان عطسه مى كند وقتى مى گويد:الحمدلله، خداوند آن را به جاى شكر نعمتى كه به او داده بود مى پذيرد.

حضرت در ادامه صحبت هايش مى فرمايد: اگر كسى عطسه كرد، به او بگو: يرحمك الله يا يرحمكم الله و چنانچه شما عطسه كرديد و كسى به تو گفت: يرحمك الله، در پاسخش بگو: يغفرالله لنا و لكم .

اين تكليف تا وقتى است كه طرف يك بار, يا دو بار يا حداكثر سه بار عطسه كند. اگر بيش تر از سه بار عطسه كرد علامت بيمارى است. بگو: شفاك اللّه.

بعد حضرت وظيفه انسان را در مقابل عطسه كنندگان روشن مى كند و مى فرمايد: اگر مؤمنى عطسه كرد، بگو:يرحمك اللّه يا يرحمكم اللّه.

اگر منافق باشد، بگو: يرحمكم اللّه و ا راده مى كنى درود بر فرشتگانِ موكّل بر منافق را، نه خود او را.

اگر زن باشد، بگو: عَافَاكِ اللَّهُ. اگر مريض باشد، بگو: شَفَاكَ اللَّهُ. اگر مغموم و محزون باشد، بگو: فَرَّجَكَ اللَّهُ . پس بعد از عطسه خدا را شكر كنيد و دنبال كارتان برويد ، ذهن خود را بيهوده مشغول اين خرافات نكنيد.

 

آيا وقتي كسي عطسه مي كند واجب است كه به او بگوييم (يرحمك الله)؟ درباره عطسه كردن حضرت آدم عليه الاسلام هنگام دميدن روح و همچنين رواياتي كه در اين زمينه آمده است توضيح دهيد؟

 

در باره پرسش مطرح شده بايد گفت:

1. مستحب است براى عطسه كننده و كسى كه عطسه ٔ او را بشنود و لو در نماز باشد، بگويد: «الحمد للّٰه» يا بگويد: «الْحَمْدُ للّٰهِ وَ صلّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» و هم چنين بر شنونده مستحب است به عطسه كننده بگويد: «يَرْحَمُكَ اللّٰهُ» يا «يَرْحَمُكُمُ اللّٰهُ» اگر چه در نماز باشد، لكن احوط در نماز، ترك آن است. و مستحب است بر عطسه كننده در جواب او بگويد: «يَغْفِرُ اللّٰهُ لَكُمْ».

مستحب است براى عطسه كننده و كسى كه عطسه ٔ او را بشنود و لو در نماز باشد، بگويد: «الحمد للّٰه» يا بگويد: «الْحَمْدُ للّٰهِ وَ صلّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» و هم چنين بر شنونده مستحب است به عطسه كننده بگويد: «يَرْحَمُكَ اللّٰهُ» يا «يَرْحَمُكُمُ اللّٰهُ» اگر چه در نماز باشد، لكن احوط در نماز، ترك آن است. و مستحب است بر عطسه كننده در جواب او بگويد: «يَغْفِرُ اللّٰهُ لَكُمْ».البته اكثر اهل سنت، گفتن «يَرْحَمُكَ اللّٰهُ» به عطسه كننده را واجب كفايي مي دانند. با اين شرط كه خود عطسه كننده ذكر «الحمد للّٰه» را گفته و انسان آن را بشنود.

2. در منابع روايي، حديثي وجود دارد كه مي گويد بعد از دميدن روح در جسم حضرت آدم عليه الاسلام وي عطسه كرد. متن روايت چنين است:

ابن عباس از پيامبر اكرم (ص) نقل مي كند: «لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى آدَمَ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ عَطَسَ فَأَلْهَمَهُ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ فَقَالَ لَهُ رَبُّهُ يَرْحَمُكَ رَبُّك ...»؛هنگامي كه خداوند آدم عليه الاسلام را آفريد، از روح خود در او دميد، آدم عطسه كرد، خداوند متعال به او فرمود: بگو: «اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»، وقتى كه آدم حمد و ثناي پروردگار گفت، خداوند فرمود: رحمت پروردگار بر تو باد.(6)

 

پى نوشت ها:

1.شهيد دستغيب، 82 پرسش، ص 161، سؤال 71، مصطفى حسينى دشتى، معارف و معاريف، ج 7، ص 389، ماده: عطسه.

2.علامه مجلسي، بحار الانوار ، مؤسسه الوفاء بيروت ٓ لبنان ، سال انتشار 1404 ق، ج 73 ، ص 51.

3.عبد الله شبر ، الاخلاق ، ترجمه محمد رضا جباران ، انتشارات هجرت، چاپ چهارم، سال 1378، ص 179.

4.همان.

5.محدث نوري ، مستدرك الوسايل ، مؤسسه آل البيت ، قم 1408 ش ، ج 8 ، ص 381.

6.مركز ملي پاسخگويي 

[1]. قمّى، محدث، شيخ عباس، الغاية القصوى في ترجمة العروة الوثقى، ج 2، ص 18، م 39، منشورات صبح پيروزى، قم، اول، 1423 ه ٍ ق.

[2]. جزيرى، عبد الرحمن و غروى، سيد محمد و ياسر مازح، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البيت (ع)، ج 2، ص 92، دار الثقلين، بيروت، اول، 1419 ه ٍ ق.

[3]. شيخ مفيد الاختصاص، ص 45، نشر المؤتمر العالمي لالفية الشيخ المفيد، قم، چاپ اول، 1313ق.