سقاخانه؛ یک دنیا ارادت به حسین(ع) در چند مترمربع عشق

عقیق:هر ساله با آغاز ماه حزن و اندوه محرم در هر کوی و برزن پرچم‌های عزای سرور و سالار شهیدان برافراشته می‌شود.

یکی از مراسم مذهبی در ماه‌های محرم و صفر به ویژه دهه اول محرم در بروجرد با سابقه غنی فرهنگی و هنری، برپایی تکیه‌های عزاداری به نام "سقاخانه" است.

منابع موثقی از پیشینه و قدمت سقاخانه‌ در بروجرد در دست نیست، اما برخی‌ها دیرینگی آن را به پیش از حکومت قاجار نسبت داده‌اند.

اما آنچه مسلم است شهرستان بروجرد خاستگاه سقاخانه در کشور ایران بوده و این آیین کهن عزاداری در طول تاریخ نسل به نسل و سینه به سینه حفظ و منتقل شده است.

در سال ۱۳۹۱ سقاخانه بروجرد در فهرست آثار میراث فرهنگی به ثبت رسیده و به عنوان یکی از رسوم عزاداری ماه محرم ثبت گردیده است.

با فرا رسیدن ماه پیروزی خون بر شمشیر در بسیاری از خانه‌ها با سیاه‌پوش کردن یک یا چند اتاق، گذاشتن منبرهای چوبی و چراغ‌های نفتی تکیه‌های عزاداری به نام سقاخانه برپا می‌شود.

در گذشته اینگونه مرسوم بوده که مردم برای مطلع شدن از باز یا بسته بودن سقاخانه با صدای بلند می‌گفته‌اند "قلیچه" یا "قولوچه" و اگر پاسخ می‌شنیدند"قلیچه" یعنی سقاخانه باز است و وارد شوید،اما صاحبخانه با گفتن "قولوچه" به عزاداران اعلام می‌کرده که در وقت دیگری پذیرای آنان است.

عزاداران در بدو ورود به سقاخانه با گفتن " بر قاتل امام حسین (ع) لعنت" به سرای حُزن و سوگواری سید و سالار شهدیدان وارد می‌شوند و صاحبخانه در پاسخ با گفتن "بیش باد" بر قاتلان سیدالشهداء لعنت می‌فرستد.

همچنین سوگواران پس از عزاداری و به هنگام خروج از سقاخانه با گفتن "اجرتان با سیدالشهداء" مجلس را ترک کرده و برای برآورده شدن حاجات جمع و صاحبخانه دعا می‌کنند.

اگر چه دهه اول ماه محرم اوج برپایی سقاخانه‌ها در بروجرد است، اما تا پایان صفر در هر کوی و برزن نوای سوگواری و عزاداری برای امام حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت از این کانون‌های عاشقی و دلدادگی به گوش می‌رسد.

برخی سقاخانه‌ها تنها برای پذیرایی از بانوان سوگوار مهیا و برپا شده‌اند، اما برخی دیگر علاوه بر این، مکان‌هایی برای تجمع مردان و گاه هیأت‌های عزاداری هستند.

پس از مختصر پذیرایی صاحبخانه از عزاداران با چای، شربت، شیر، خرما و مانند اینها مراسم با روضه‌خوانی و یا قرائت زیارت عاشورا ادامه می‌یابد.

رسم است که افراد با حضور در سقاخانه برای حاجات خود دعا و یا نذر کرده و پس از برآورده شدن حوائجشان، نذورات را برای پذیرایی از عزاداران در سقاخانه صرف می‌کنند.

امروزه بسیاری از سقاخانه‌های بروجرد در کنار حفظ ماهیت خود به عنوان محل‌هایی برای عرض ارادت و عزاداری شهدای دشت کربلا، به کانون‌هایی برای تبیین و تشریح اهداف قیام عاشورا و اجرای برنامه‌های فرهنگی تبدیل شده‌اند.

اینگونه می‌توان سقاخانه‌ها را مکان‌هایی برای عزاداری و در کنار آن پرداختن به برنامه‌های فرهنگی، مذهبی و بصیرت‌افزایی تلقی کرد.

در شرایط جنگ نرم فرهنگی که دشمنان همه توان خود را برای  دور کردن نسل جوان از مبانی و اعتقادات مذهبی به کار گرفته و برای این منظور به استفاده از نشر خرافه‌ها درباره واقعه عاشورا روی آورده‌اند، سقاخانه‌ها می‌توانند مراکزی برای سوگواری و البته آگاهی‌بخشی به نسل جوان و نوجوان درباره حقایق قیام امام حسین (ع) و شناساندن یزید زمانه به آنان باشد.

گزارش از مژگان شمس

منبع:فارس