بدترین دوست در بیان امیرالمؤمنین(ع)

عقیق:یکى از مهمترین جلوه‌‏هاى آداب معاشرت با مردم، دوستى و رفاقت است. زیرا انسانها در ادامه حیات خود هیچ گاه بى‌‏نیاز از همنوعان نخواهد بود و انسان‏ها بایستى در کارهاى روزمرّه زندگى، مددکار همدیگر باشند و این مدد و یارى کردن، بدون دوستى و رفاقت، امکان‏‌پذیر نیست. آنچه در این بین اهمیت دارد، انتخاب صحیح دوست آن هم بر اساس شاخص‌های نرمال اجتماعی است.

انتخاب دوست  آنگاه که بر اساس معیارهای صحیح صورت گیرد، بطور قطع به آینده انسان جهت مثبت می‌دهد و دنیا و عقبای او را آباد می‌کند، اما زمانی که این انتخاب نادرست صورت گیرد، بطور قطع آینده فرد را مورد تهدید قرار می‌دهد. عجیب است که خداوند در آیاتی از قرآن این مسئله را مورد توجه قرار داده است آنجا که از زبان ظالمان می‌فرماید «یا وَیْلَتى‏ لَیْتَنی‏ لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً؛ اى واى، کاش من فلانى را [که سبب بدبختى من شد] به دوستى نمى‏‌گرفتم‏». (28 سوره فرقان) این آیه نشان‌دهنده اهمیت دوست ناباب در آینده اُخروی انسان است.

از این جهت هر فردی باید در انتخاب دوست دقت لازم را داشته باشد.  امام مجتبی علیه السلام به یکی از فرزندانشان در معرفی برخی معیارهای دوست‌یابی فرمودند: «پسرم با احدى برادرى مکن تا بدانى کجاها مى‌رود و  از کجاها مى‌آید، وقتی از حالش خوب آگاه شدى و معاشرتش را پسندیدى با او برادرى کن به شرط این که معاشرت، بر اساس  چشم‌پوشى از لغزش و همراهى در سختى باشد؛ یا بُنَىَّ لا تُواخِ أَحَدًا حَتّى تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ فَإِذَا اسْتَنْبطْتَ الْخُبْرَةَ وَ رَضیتَ الْعِشْرَةَ فَآخِهِ عَلى إِقالَةِ الْعَثْرَةِ وَ الْمُواساةِ فِى الْعُسْرَةِ» (تحف‌العقول ص 233)

از دیگر سو باید توجه داشت دوستىِ صمیمانه مستلزم خوشى و شادمانى میان دوستان و باعث ترک زحمت از یکدیگر است. فردی که قصد دارد طرح رفاقت با شخصی بریزد، باید از اینکه آن فرد برای او اسباب زحمت نیست و مدام دغدغه فکری ایجاد نمی‌کند، آگاهی لازم را کسب کند همچنان که امیرالمؤمنین(ع) در روایتی فرمود: «بدترین دوست آن که براى او به رنج و زحمت افتى؛ شَرُّ الْإِخْوَانِ مَنْ تُکُلِّفَ لَهُ» (حکمت487 نهج‌البلاغه (صبحی صالح) ) سید رضى درباره این روایت می‌گوید: دوستى که انسان را دچار مشکلات مى‌کند، مایه شر است، پس او از بدترین دوستان به شمار مى‌آید.