سیمای علوی در آیینه دو آیه از قرآن

عقیق:معمولاً وقتی از غدیر سخن به میان می‌آید، جمله مشهور «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ» برای ما تداعی می‌شود در حالی که خطبه غدیریه حداقل شامل یازده بخش با مضامین والای معارفی است که شامل مواردی همچون ابلاغ پیام وحی مبنی بر انتخاب جانشینی امیرالمؤمنین (ع) به خلافت،‌ اعلان اینکه این آخرین حضور پیامبر در چنین جمعی است و امامت امت تا قیامت بر عهده امیرالمؤمنین علیه‌السلام و فرزندان اوست،عقوبت انکار ولایت و خلافت امیرالمؤمنین (ع)، بیان حدیث ثقلین، اشاره به کارشکنی‌های منافقان، بیان ختم امامت در قائم از فرزندان امیرالمؤمنین(ع) و ... است.

بیان مراتب علم و فضایل قرآنی امیرالمؤمنین(ع) از دیگر شاخصه‌های بارز خطبه غدیریه محسوب می‌شود. پیامبر گرامی اسلام(ص) در جای جای این خطبه، با طرح آیاتی از قرآن، تأویل آن‌ها را به امیرالمؤمنین(ع)‌ نسبت می‌داد تا مردم با ویژگی‌های قرآنی آن حضرت آشنا شوند. از جمله آنکه پیامبر(ص) در بخش‌هایی از این خطبه آن حضرت را امام مبینی معرفی کرد که خداوند در آیه12 سوره یس به آن اشاره دارد. حضرت فرمود:

ای مردم، او را برتر بدانید. چرا که هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند آن را در جان من نوشته و من نیز آن را در جان امام متقین، ضبط کرده‌ام. او امام مبین است که خداوند او را در سوره یاسین یاد کرده: «وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ؛ و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده‌ایم؛ مَعاشِرَالنّاسِ، علی (فَضِّلُوهُ). مامِنْ عِلْمٍ إِلاَّ وَقَدْ أَحْصاهُ الله فِی، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ أَحْصَیْتُهُ فی إِمامِ الْمُتَّقینَ، وَما مِنْ عِلْمٍ إِلاّ وَقَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً، وَ هُوَ الْإِمامُ الْمُبینُ (الَّذی ذَکَرَهُ الله فی سُورَةِ یس: «وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ»

با توجه به این نسبت، می‌توان دریافت یکی از فضایل عظیم امیر مؤمنان(ع) درجه‌ای از امامت است که طی آن علم تمام اشیای عالم در وجود ایشان به ودیعه نهاده شده است، لذا تبعیت از چنین امامی قطعاً بشریت را به سر منزل مقصود خواهد رساند. از این جهت است که پیامبر(ص) در ادامه توصیه فرمود: ای مردم، از علی رو برنتابید و از امامتش نگریزید و از ولایتش رو برنگردانید. او [شما را] به درستی و راستی خوانده و [خود نیز] به آن عمل کند. او نادرستی را نابود کند و از آن بازدارد؛ مَعاشِرَالنَّاسِ، لاتَضِلُّوا عَنْهُ وَلاتَنْفِرُوا مِنْهُ، وَلاتَسْتَنْکِفُوا عَنْ وِلایَتِهِ، فَهُوَالَّذی یَهدی إِلَی الْحَقِّ وَیَعْمَلُ بِهِ، وَیُزْهِقُ الْباطِلَ وَیَنْهی عَنْهُ».

پیامبر(ص) در فراز بعدی این خطبه در معرفی دیگر ویژگی قرآنی امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «در راه خدا نکوهش‌گران او را از کار باز ندارد. او نخستین مؤمن به خدا و رسول اوست و کسی در ایمان، به او سبقت نگرفته است. و همو جان خود را فدای رسول الله کرده و با او همراه بوده است تنها اوست که همراه رسول خدا عبادت خداوند می کرد و جز او کسی چنین نبود؛ وَ لاتَأْخُذُهُ فِی الله لَوْمَةُ لائِمٍ. أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِالله وَ رَسُولِهِ (لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَی الْایمانِ بی أَحَدٌ)، وَالَّذی فَدی رَسُولَ الله بِنَفْسِهِ، وَالَّذی کانَ مَعَ رَسُولِ الله وَلا أَحَدَ یَعْبُدُالله مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَیْرُهُ.»

پیامبر(ص) در عبارت ابتدایی این فراز از خطبه غدیریه، امیرالمؤمنین(ع) را مصداق بارز مؤمنانی معرفی می‌کند که در راه خدا سرزنشِ سرزنش‌کننده‌‏اى آنها را در بر نمی‌گیرد و از مسیر حق باز نمی‌دارد. این عبارت می‌تواند اشاره به آیه54 سوره مائده داشته باشد که درباره ویژگی مؤمنانی است که خداوند آنان را با ویژگی‌هایی خاص معرفی کرده است، آنجا که فرمود: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَلا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ؛ اى اهل ایمان، هر کس از شما از دینش برگردد [ زیانى به خدا نمى‌‏رساند ] خدا به زودى گروهى را مى‌‏آورد که آنان را دوست دارد و آنان هم خدا را دوست دارند؛ در برابر مؤمنانْ فروتن و در برابر کافرانْ سرسخت و قدرتمندند؛ همواره در راه خدا جهاد مى‌‏کنند و از سرزنش هیچ سرزنش‌کننده‌‏اى نمى‏‌ترسند. این فضل خداست که به هر کس بخواهد مى‏‌دهد و خدا بسیار عطاکننده و داناست‏».