۴۰ سال نمازجمعه تهران؛ از حضور هیئت آمریکایی تا ۱۴ شهید جمعه آخرِ سال

عقیق:

فردا(5 مردادماه) 40 سال از برگزاری اولین‌ نمازجمعه تهران به امامت مرحوم آیت‌الله طالقانی می‌گذرد.

سابقه خواندن نمازجمعه در تهران به دوره قاجار برمی‌گردد اما اقامه آن به‌شکل رسمی و با حضور گسترده مردم برای اولین بار توسط آیت‌الله طالقانی اقامه شد. پیشنهاد برگزاری چنین مراسمی از سوی خود مرحوم طالقانی به امام خمینی(ره) ارائه شد و امام نیز مسئولیت این کار را به ایشان واگذار کردند.

بعد از وفات آیت‌الله طالقانی، آیات منتظری، خامنه‌ای، موسوی اردبیلی، هاشمی رفسنجانی، طاهری خرم‌‌آبادی، ربانی املشی، امامی کاشانی، محمد یزدی، احمد جنتی، موحدی کرمانی، صدیقی، احمد خاتمی، ابوترابی‌فرد و علی‌اکبری پشت تریبون خطبه‌ جمعه‌های تهران قرار گرفتند. 

در این گزارش نگاهی به مهم‌ترین اتفاقات نمازجمعه در 40 سال گذشته خواهیم داشت:

** حضور میلیونی در دانشگاه تهران به امامت آیت‌الله طالقانی

با پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی از 10 اسفند 57 به قم رفته و در این شهر مستقر شدند. آیت‌الله طالقانی که از پیش از انقلاب در مسجد جامع نارمک اقامه نمازجمعه می‌کرد، در تماسی به حاج احمدآقا می‌گوید "به امام(ره) بگویید حالا که نظام جمهوری اسلامی برقرار شده است دستور فرمایید نمازجمعه هم اقامه شود." مرحوم حاج احمد پیام را به امام می‌رسانند و امام (ره) گفته فرمودند "خودشان این کار را انجام دهند و نمازجمعه را بخوانند."

 آیت‌الله طالقانی روز 5 مرداد 1358 در زمین چمن دانشگاه تهران با حضور میلیونی مردم و اقشار مختلف نمازی به‌یاد ماندنی را اقامه کردند. از ساعت 11 ظهر دانشگاه تهران مملو از جمعیت بود و خیابان‌های اطراف در زمان اقامه نماز از جمعیت پر شده بود. 

بخشی از خطبه‌های آیت‌الله طالقانی به موضوع مبارزه با توطئه‌گران و گروهک‌هایی که در گوشه و کنار کشور اقدام به آشوب‌ می‌کردند، برمی‌گشت. خطیب جمعه تهران در بخشی از سخنان خود ضمن هشدار به عناصر ضد انقلاب گفت: اگر اخلال گران نخواهند خاموش بنشینند من پیرمرد هم مسلسل به دست گرفته و پشت تانک می‌نشینم، امام خمینی هم پشت تانک خواهد نشست.

** حضور هیئت آمریکایی در نمازجمعه تهران

چهارم آبان 1358، نمازجمعه تهران شاهد حضور مقاماتی از کشور آمریکا بود که در صف اول نمازجمعه پشت سر آیت‌الله منتظری ایستاده بودند. 

صبح همان روز نیز جمعیت وسیعی در خیابان‌ها در حمایت از انقلاب و امام خمینی اقدام به راهپیمایی کردند و سیل خروشان جمعیت به دانشگاه تهران رسید.

هنری پِرِکت مسئول امور ایران وزارت خارجه آمریکا به‌همراه یکی از کارکنان جوان‌تر سفارت به نام جان لیمبرت که به فارسی تسلط کامل داشت به نمازجمعه رفت. "پرکت" که 4 سال پیش از آن به تهران سفر کرده بود از منتقدان شاه به‌حساب می‌آمد اما هدف وی از سفر به ایران این بود که بگوید محمدرضا شاه در روزهای آینده وارد آمریکا خواهد شد و به‌نحوی بگوید که ایران اقدامی علیه آمریکا انجام دهد. با انتشار خبر ورود شاه به آمریکا و خشم مردم انقلابی از پناه دادن دولت این کشور به محمدرضا پهلوی، دانشجویان پیرو خط امام با تسخیر لانه جاسوسی، به انتشار اسناد جاسوسی و نفوذ ایالات متحده در ایران اقدام کرده و ماهیت واقعی آمریکا را نشان دادند.

هنری پِرِکت در نمازجمعه تهران

** فرزند سرمایه‌دار ایتالیایی در نمازجمعه

با پیروزی انقلاب اسلامی، نمازجمعه هرازگاهی شاهد حضور گروه‌ها و مسلمانان کشورهای دیگر بود که برای اعلام حمایت و همبستگی با جمهوری اسلامی به ایران سفر می‌کردند. یکی از این اشخاص ادواردو آنیلی بود که در تاریخ 14 فروردین 1360، در نمازجمعه تهران شرکت کرد. 

شهید ادواردو آنیلی(نفر دوم از سمت راست) در نماز جمعه تهران

وی فرزند جوآنی آنیلی، سرمایه‌دار و میلیاردر ایتالیایی و مالک مجموعه فیات و باشگاه یوونتوس بود. ادواردو پس از شیعه شدن، نام خود را به هشام تغییر داد و پس از سفر به ایران با امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای دیدار کرد. وی که به‌دلیل مسلمان شدن از ارث محروم شده بود، در تاریخ 15 نوامبر 2000، پیکر بی جانش در بزرگراه تورینو - ساوونا زیر پل «ژنرال فرانکو رومانو» پیدا شد. بسیاری علت مرگ وی را توطئه "جان الکان" خواهرزاده یهودی وی که وارث خانواده آنیلی شده بود می‌دانند.

** 14 شهید در آخرین نمازجمعه سال 63

24 اسفند سال 63 و در آخرین جمعه سال، انفجاری از سوی منافقین در نمازجمعه تهران که به امامت آیت‌الله خامنه‌ای در حال برگزاری بود، رخ داد و جمعی از نمازگزاران به شهادت رسیدند.

آن روز آیت‌الله خامنه‌ای رئیس جمهور وقت خطبه‌های نماز جمعه تهران را می‌خواندند و در خصوص تفاوت‌های اندیشه‌ای دکتر مصدق و آیت الله کاشانی سخن می‌گفتند که وقتی جمله «مرحوم آیت الله کاشانی یک فرد مکتبی بود...» را گفتند، انفجار صورت گرفت.

این انفجار جراحتی بر آیت‌الله خامنه‌ای وارد نکرد، اما احتمال سوءقصد به جان ایشان داده می‌شد و نزدیکان اصرار داشتند که آیت‌الله خامنه‌ای جایگاه را ترک کنند، اما ایشان نپذیرفت و پس از شعارهای «الله اکبر»، «مرگ بر آمریکا»، «جنگ جنگ تا پیروزی» و «منافق مسلح اعدام باید گردد» توسط نمازگزاران، ایشان به ادامه قرائت خطبه‌ دوم نمازجمعه پرداختند. این انفجار به شهادت 14 تن از نمازگزاران و مجروحیت 88 نفر منجر شد.

فیلم/ لحظه انفجار در نمازجمعه تهران به امامت آیت‌الله خامنه‌ای

** خطبه‌های هاشمی رفسنجانی به نفع "ناطق‌نوری"!

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که از دهه 60 به امامت جمعه تهران رسید، خطبه‌های بحث‌برانگیزی داشت که یکی از‌ آنها را در تاریخ  76/2/27 ایراد کرد. وی در این خطبه‌ها درباره احتمال تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری که قرار بود دوم خرداد برگزار شود، چنین گفت: "باید واقعاً مسئولان اجرایی و ناظران به‌گونه‌ای کار بکنند که خیال مردم راحت باشد، البته این را هم می‌دانم که عده‌ای هستند که ما هر کاری بکنیم آن‌ها حرف منفی می‌زنند که درست نبود و تقلب شد. اما اینکه ما خودمان کار بکنیم و سند بدهیم و واقعاً این کار را بکنیم خوب این پیش خداوند باید جواب بدهیم، حال هرکس که می‌خواهد باشد..."

بسیاری در آن زمان و سال‌های بعد تصور می‌کردند این خطبه‌ها در حمایت از سید محمد خاتمی ایراد شده بود، اما سید محمد موسوی خوئینی‌ها عضو ارشد مجمع روحانیون مبارز، سال گذشته در مصاحبه‌ای چنین پرده از این ماجرا برداشت و گفت این خطبه‌ها در حمایت از علی‌ اکبر ناطق‌نوری رقیب خاتمی در انتخابات دوم خرداد بود. وی در این مصاحبه گفته بود "بعضی فکر می‌کنند ایشان در حمایت از آقای خاتمی آن خطبه را خوانده در حالی که ما بعد از آن خطبه جلسه‌ای داشتیم، این طور که یادم هست جلسه مجمع تشخیص بود، الآن البته تردید دارم، به‌هرحال، موضوع خطبه نمازجمعه ایشان به‌صورت خارج از دستور کار مطرح شد، خیلی سال گذشته اطمینان ندارم ولی گمان می‌کنم آقای ولایتی مطرح کرد، ایشان خارج از دستور جلسه راجع به همین خطبه آقای هاشمی صحبت کرد... آقای هاشمی شاید احساس کرد که الآن اگر من هم صحبت کنم، بحث ممکن است تند شود، لذا گفت: (قریب به این مضمون) «من تعجب می‌کنم آقایان چرا این صحبت‌ها را می‌کنید. علاقه‌مندان آقای ناطق و دوستان ایشان به من مراجعات مکرر کردند، از جمله قبل از اینکه از خانه برای نمازجمعه حرکت کنم، به خانه‌ام هم زنگ زدند و از احتمال تقلب ابراز نگرانی کردند. من به‌خاطر اینکه آنها تلفن زدند و مکرر به من مراجعه کردند، آن خطبه را خواندم."

** 29 خرداد؛ اتمام حجت رهبر انقلاب با فتنه‌گران

29 خرداد سال 88، یک هفته پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، رهبر معظم انقلاب به نمازجمعه تهران آمدند. آن روز نمازجمعه مملو از جمعیتی بود که در روزهای گذشته شاهد اغتشاش طرفداران میرحسین موسوی و مهدی کروبی در خیابان‌های تهران و برخی شهرستان‌ها به بهانه تقلب در انتخابات بود. 

ایشان در این خطبه‌های به موضوع اردوکشی خیابانی طرفداران کاندیداها اشاره و فرمودند: اگر قرار باشد بعد از هر انتخابات، آنهایی که رأی نیاورده‌اند اردوکشی خیابانی کنند و در مقابل این حرکت، کسانی هم که رأی آورده‌اند طرفدارانشان را به خیابان‌ها بکشانند پس اصلا چرا انتخابات برگزار می‌شود؟ ضمن آنکه مردم چه گناهی کرده‌اند که باید به علت این کارهای ما، از کسب و کار و زندگی خود باز بمانند.

ایشان با اشاره به اینکه تجمعات خیابانی بهترین پوشش برای تروریستهای نفوذی و ضربه های تروریستی است، افزودند: اگر در این تجمعات اقدام تروریستی انجام شود مسئولیت آن باکیست؟ مسئولیت همین افرادی که از مردم عادی و بسیج در روزهای گذشته جان باخته‌اند با کیست و چه کسی جواب آنها را می‌دهد؟ محاسبه و پاسخگویی در قبال واکنش‌های احساسی در مقابل ترورها با چه کسی است؟ 

** آخرین نمازجمعه هاشمی رفسنجانی با حضور نمازگزارانی با کفش!

آخرین نمازجمعه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در 26 تیرماه سال 88 و در شرایطی برگزار می‌شد که حامیان برخی کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری دست به اغتشاش زده بودند و میرحسین موسوی و مهدی کروبی با ادعای تقلب در انتخابات، کشور را وارد بحران کرده بودند. 

نمازجمعه آن روز به‌دلیل حضور هاشمی رفسنجانی که حمایت‌هایی از میرحسین موسوی کرده بود، برای اغتشاش‌گران حائز اهمیت بود و به‌همین دلیل از چند ساعت قبل از برگزاری نمازجمعه، در اطراف دانشگاه تهران دست به تجمع و سردادن شعار کرده بودند. در این نمازجمعه برخی چهره‌های سیاسی که پیشتر کمتر سابقه حضور در این مراسم را داشتند مانند  میرحسین موسوی، زهرا رهنورد، مهدی کروبی و عبدالله نوری شرکت کرده بودند.

از حاشیه‌های این نمازجمعه، نمازخواندن اغتشاش‌گران بصورت مختلط، بدون رعایت حجاب و با کفش! بود.