نکات مهمی درباره رفع حاجت نیازمندان

عقیق:رفع نیاز و گرفتاری‌های همنوعان از دستورات مؤکد دین مبین اسلام است تا حدی که عدم اهتمام به این کار را (در صورت توانایی) مستوجب عذاب و غضب الهی معرفی کرده است، علاوه بر حقوق واجب از قبیل خمس و زکات، حقوقى هم به‌عهده ثروتمندان و صاحبان قدرت قرار داده است  و به آنها دستور مى‏‌دهد پس از تأمین نیازهاى ضرورى و گاه نیمه ‌ضرورى، دست از مصرف‏‌گرایى و اسراف برداشته و بخشى از امکانات مالى خود را صرف فقرا و ضعفا کنند. در آیه هفتم سوره طلاق در این رابطه آمده است: «لِیُنفِقْ ذُوسَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَایُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا؛ بر توانگر است که از دارایى خود هزینه کند و هر که روزى او تنگ باشد باید از آنچه خداوند به او داده خرج کند؛ خدا هیچ کس را جز [به‌قدر] آنچه به او داده است تکلیف نمى‏‌کند، خدا به‌زودى پس از دشوارى آسانى فراهم مى‏‌کند».

 امام صادق علیه‌السلام در اهمیت برآوردن نیاز مؤمنین به یکی از یاران خود به‌نام رفاعه فرمود: «ای رفاعه، به خدا، پیامبر و علی ایمان نیاورده کسی که برادر مؤمنش برای رفع نیاز خود نزد او آید و او با روی گشاده از وی استقبال نکند؛ پس اگر نیازش به‌دست او برآورده می‌شود، در رفع آن شتاب کند و اگر خودش نمی‌تواند نیاز او را برآورد، بکوشد تا از طریق فردی دیگر نیاز او را تأمین کند. پس اگر جز این پیش آید، میان ما و او ولایتی نیست؛ یَا رِفَاعَةُ مَا آمَنَ بِاللَّهِ وَ لَا بِمُحَمَّدٍ(ص) وَ لَا بِعَلِیٍ‏‌(ع) مَنْ إِذَا أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَةٍ فَلَمْ‌یَضْحَکْ فِی وَجْهِهِ فَإِنْ کَانَتْ حَاجَتُهُ عِنْدَهُ سَارَعَ إِلَى قَضَائِهَا وَ إِنْ لَمْ‌یَکُنْ عِنْدَهُ تَکَلَّفَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِهِ حَتَّى یَقْضِیَهَا لَهُ فَإِذَا کَانَ بِخِلَافِ مَا وَصَفْتُهُ فَلَاوَلَایَةَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَه‏» (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏12، ص434). و یا امام حسین علیه‌السلام در دیگر روایت فرمود: «بدانید که نیازهاى مردم به شما از نعمت‌هاى خدا بر شماست؛ از آنها ملول نشوید که گرفتار مى‌شوید؛ اِعلَموا أنَّ حَوائِجَ النّاسِ إلَیکُم مِن نِعَمِ اللّهِ عَلَیکُم ، فَلاتَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَحورَ نِقَما».

این روایات دلالت بر این دارند رابطه‌ای میان ایمان به خدا، پیامبر(ص) و ولایت اهل‌بیت(ع) با برآوردن نیاز همنوعان وجود دارد؛ به این معنا که یکی از ویژگی‌های مؤمنان، رسیدگی به امور ضُعفا و فقرا و عدم بی‌تفاوتی نسبت به محیط پیرامونی است، در واقع دین مبین اسلام همواره افراد را از رفتارها و اخلاقیات خُنثی پرهیز می‌دهد.

اما از آن سو، آفاتی برای برآورده‌کنندگان نیاز حاجتمندان وجود دارد. بسیارند کسانى که وقتى حاجت نیازمندى را برآورده کرده، آن را بزرگ مى‌شمارند و همه جا عنوان مى‌کنند و گاه براى انجام دادن آن امروز و فردا دارند، به‌گونه‌اى که شخص نیازمند خسته و شرمنده مى‌شود، این‌گونه ادای حاجت ارزشى ندارد; انجام خواسته‌هاى مردم در صورتى ارزش پیدا مى‌کند که انسان آن را کوچک بشمارد؛ هنگامى که او در نظرها بزرگ شد کار او نیز بزرگ شمرده مى‌شود. امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره در روایتی فرمود: «برآوردن نیازها جز به سه چیز قوام نیابد: خرد شمردن آن تا نزد خدا بزرگ آید، پنهان داشتن آن تا به‌هنگام پاداش آشکار شود و شتاب در انجام دادن آن تا گوارا شود؛ لَایَسْتَقِیمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلَّا بِثَلَاثٍ: بِاسْتِصْغَارِهَا لِتَعْظُمَ، وَ بِاسْتِکْتَامِهَا لِتَظْهَرَ، وَ بِتَعْجِیلِهَا لِتَهْنُؤَ.» (حکمت97 نهج‌البلاغه صبحی صالح)

همچنین بر اساس این روایت شریف، اداى حاجتى ارزشمند و گواراست که به‌سرعت انجام گیرد، زیرا در غیر این صورت نیازمند ناچار است بارها به در خانه کسى که به او نیاز دارد برود و هر بار رنج تازه‌اى را بر روح خود تحمیل کند، در این هنگام چنانچه حاجت او برآورده شد برایش گوارا نخواهد بود.