چرا حجاب واجب است؟

عقیق:حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر ربانی در نوشتاری با موضوع حجاب بانوان و أدله آن پرداخت که متن این نوشتار بدین شرح است:

«حجاب بانوان» دارای مباحث متعددی است، یکی از آن ها، «دلیل وجوب حجاب» می باشد؛ با استمداد از الطاف خداوند به محورهایی در این زمینه اشاراتی خواهیم داشت:

* محور اول، قرآن

- جمله هایی از آیه 31 سوره نور:

1-وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَ‏ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ.

بانوان موظفند پوشش را بر گردن و اطراف آن بیفکنند. این جمله به طور شفاف، دال بر لزوم پوشش بانوان می باشد؛ زیرا «خُمُر» عبارت است از روسری های بلندی که سر و گردن را می پوشاند.

2- وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلى‏ عَوْراتِ النِّساءِ.

خانم ها زينت خود را آشكار نسازند؛ مگر براى شوهر، پدر، پدر شوهر، پسر، پسرهمسر، برادر، پسر برادر، پسر خواهر، زنان مسلمان، بردگان خودشان، افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند و كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند.

- تذکر

در مورد زینت، دو احتمال وجود دارد:

ألف) مقصود، موضع زینت باشد، در این صورت دلالت آیه بر وجوب پوشش بدن، بالمطابقه خواهد بود.

ب) مقصود، خود زینت باشد، در این صورت دلالت آیه بر وجوب پوشش بدن، به اولویت قطعیه خواهد بود.

3-وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفينَ مِنْ زينَتِهِنَّ.

هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود.

از این جمله نیز، به اولویت قطعیه وجوب حجاب استفاده می شود؛ چرا که وقتی شارع راضی نیست زینت پنهانی زن معلوم گردد، چکونه به کشف حجاب وی راضی می شود؟

4-وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَميعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.

ای مؤمنین، همگی به سوی خداوند توبه نمایید، باشد که رستگار شوید.

وجوب توبه، بعد از انجام گناه، متصور است؛ بر این اساس، کشف حجاب، یکی از محرمات بوده و آیه حاکی از این است که زن هایی که کشف حجاب نموده اند، لازم است از این عمل، توبه نمایند.

- آیه 60 سوره نور:

وَ الْقَواعِدُ مِنَ‏ النِّساءِ اللاَّتي‏ لا يَرْجُونَ نِكاحاً فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُناحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزينَةٍ وَ أَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ.

زنان پیر و از كارافتاده‏اى كه اميد به ازدواج ندارند، گناهى بر آنان نيست كه لباسهاى(رويين) خود را نپوشند، بشرط اينكه خودآرايى نكنند و اگر خود را بپوشانند براى آنان بهتر است و خداوند شنوا و داناست.

از آیه مزبور، استفاده می شود زن هایی که پیر نیستند و امید ازدواج در آن ها می رود، موظف می باشند خود را بپوشانند.

- إشکال

وصف (القواعد) مفهوم ندارد؛ بر این اساس، چگونه از آیه استفاده می شود که غیر قواعد باید پوشش داشته باشند؟

- پاسخ

هر قیدی حتی وصف، چنانچه در مقام بیان و تقیید حکم باشد، مفهوم دارد. بحثی که در وصف وجود دارد پیرامون صغرای قضیه است که آیا وصف، قید موضوع است (تا مفهوم نداشته باشد) یا قید حکم است (تا مفهوم داشته باشد) و حال آن که ظاهر بلکه نص آیه مزبور، قرار گرفتن در مقام تحدید حکم است.

*جمله هایی از آیه 59 سوره أحزاب:

1-يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَ‏ ذلِكَ أَدْنى‏ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ.

اى پيامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها (روسرى‏هاى بلند) را بر خويش افكنند، اين امر مناسب تر است برای این که شناخته نشده و مورد آزار قرار نگيرند.

2-وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً.

خداوند همواره آمرزنده رحيم است (و اگر تا كنون خطا و كوتاهى از آنها سر زده، توبه كنند).

از این قسمت آیه نیز، وجوب حجاب استفاده می شود؛ چرا که در غیر این صورت، امر به توبه معنی ندارد.

* محور دوم، ضرورت

لزوم حجاب بانوان، از بدیهیات نزد همه مسلمین بوده به طوری که شک در آن، مساوی با شک در بدیهیات می باشد. ضرورت مزبور، در طول حیات نسل ها ادامه داشته و متصل به زمان معصومین علیهم السلام است.

* محور سوم، روایات

طوائف متعددی از روایات، دال بر وجوب حجاب می باشد:

طائفه اوّل، احاديث مفسر «زینت ظاهر»

فُضَيْلِ بْنِ يَسَار، می گوید:

سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنِ الذِّرَاعَيْنِ مِنَ الْمَرْأَةِ أَ هُمَا مِنَ الزِّينَةِ الَّتِي قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْخِمَارِ مِنَ الزِّينَةِ وَ مَا دُونَ السِّوَارَيْنِ. 

از امام صادق علیه السلام سؤال کردم آیا ذراعین (دست از مچ تا آرنج) از مصادیق «زینت» است در آن جا که خداوند می فرماید: «وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ»؟

امام پاسخ فرمودند: بله و نیز قسمتی از بدن که روسری و النگو (از دست یا پا که به آن خلخال گفته می شود) روی آن قرار می گیرد، جزء «زینت» محسوب می گردد.

طائفه دوم، احاديث مفسر «ثياب» در آيه «الْقَواعِدُ مِنَ النِّساء».

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِم می گوید از امام باقر علیه السلام سؤال کردم مقصود خداوند از لباسی که «قواعد نساء» می توانند نپوشند، چیست؟

امام باقر علیه السلام پاسخ دادند: الْجِلْبَابُ.  یعنی زن ها مطلقا حق برهنه شدن در مقابل نا محرم را ندارند؛ بله قواعد از نساء فقط می توانند جلباب (روسری) را کنار بگذارند؛ مشروط به این که زینت ننمایند.

طائفه سوم، احادیث « إِذَا نُهُوا لَا يَنْتَهُون»

عَبَّادِ بْنِ صُهَيْب می گوید:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَقُولُ لَا بَأْسَ بِالنَّظَرِ إِلَى رُءُوسِ أَهْلِ التِّهَامَةِ وَ الْأَعْرَابِ وَ أَهْلِ السَّوَادِ وَ الْعُلُوجِ لِأَنَّهُمْ إِذَا نُهُوا لَا يَنْتَهُونَ.

شنیدم امام صادق علیه السلام فرمودند: نگاه کردن به زن های بادیه نشین و کفار اشکال ندارد؛ زیرا وقتی نهی از کشف حجاب می شوند، نمی پذیرند.

وجه استدلال این است که امام علیه السلام می فرمایند «إِذَا نُهُوا لَا يَنْتَهُونَ»، پس معلوم می شود کشف حجاب، حرام است و زمانی که نهی از این عمل می شوند، مرتکب حرام شده و قبول نمی کنند؛ از این رو نگاه (بدون قصد لذت) به آن ها جائز است.

طائفه چهارم روايات «أم ولد».

مُحَمَّدِ بْن إِسْمَاعِيل بْنِ بَزِيع، می گوید:

سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام عَنْ أُمَّهَاتِ الْأَوْلَادِ أَ لَهَا أَنْ تَكْشِفَ رَأْسَهَا بَيْنَ أَيْدِي الرِّجَالِ؟ قَالَ تَقَنَّعُ.

از امام رضا علیه السلام سؤال کردم آیا ام ولد  می تواند در حضور مردها، سر خود را نپوشاند؟

امام علیه السلام پاسخ دادند: پوشش لازم است.

به حدیث مزبور، از دو طریق می شود استدلال کرد:

ألف) معلوم می شود اصل حجاب، أمری مسلم بوده که سائل از حجاب ام ولد سؤال می کند.

ب) کنیز لازم نیست حجاب داشته باشد اما از آن جا که ام ولد، متشبث به حریت شده پوشش بر او لازم می باشد. وجه استدلال این است که وقتی بر ام ولد، حجاب لازم باشد، بر زن های آزاد به طریق اولی پوشش واجب خواهد بود.

طائفه پنجم، روایات «زمان شروع حجاب»

امام باقر علیه السلام فرمودند:

لَا يَصْلُحُ لِلْجَارِيَةِ إِذَا حَاضَتْ إِلَّا أَنْ تَخْتَمِرَ إِلَّا أَنْ لَا تَجِدَهُ.

دختری که بالغ شده باید سر را بپوشاند؛ مگر این که چیزی برای پوشش نیابد. از این روایات نیز استفاده می شود، حجاب امری بدیهی بوده و امام علیه السلام فقط زمان شروع آن را بیان می فرمایند.

طائفه ششم، روایات «مورد حجاب»

مورد حجاب، مذکری است که به حد بلوغ رسیده باشد؛ بدین معنی که زن موظف است در مقابل مرد بالغ حجاب داشته باشد.

أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْر، از امام رضا علیه السلام نقل می کند:

لَا تُغَطِّي الْمَرْأَةُ رَأْسَهَا مِنَ الْغُلَامِ حَتَّى يَبْلُغَ الْغُلَامُ.

زن می تواند در مقابل پسر بچه حجاب نداشته باشد تا وقتی پسر بچه به حد بلوغ برسد.

از این روایات نیز استفاده می شود اصل حجاب، امری قطعی بوده و امام علیه السلام، فقط به بیان مورد آن می پردازند.

طائفه هفتم، روايات «عبد»

امام صادق علیه السلام فرمودند:

لَا يَحِلُّ لِلْمَرْأَةِ أَنْ يَنْظُرَ عَبْدُهَا إِلَى شَيْ‏ءٍ مِنْ جَسَدِهَا إِلَّا إِلَى شَعْرِهَا غَيْرَ مُتَعَمِّدٍ لِذَلِكَ. 

حلال نیست برای زن که اجازه دهد عبدش به بدن وی نظر کند؛ به استثناء مو؛ به شرط این که بدون تعمد و قصد لذت باشد.

این روایت نیز، استثنایی بر حرمت کشف حجاب بوده و مستثنی منه را حرمت کشف حجاب تلقی می نماید.

طائفه هشتم، روایات «آخر الزمان»

روایاتی در مذمت زن های آخر الزمان وارد شده و آن ها را متصف به «کاشفات» می نماید.

أَصْبَغُ بْنُ نُبَاتَة می گوید شنیدم از أَمِير الْمُؤْمِنِين علیه السلام که می فرمایند:

 يَظْهَرُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ وَ اقْتِرَابِ السَّاعَةِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَةِ نِسْوَةٌ كَاشِفَاتٌ عَارِيَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّينِ دَاخِلَاتٌ فِي الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِي جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ.

در آخر الزمان و نزدیک شدن روز قیامت که بدترین زمان ها می باشد، زن هایی یافت می شوند: کشف کننده حجاب، عریان، خارج شوندگان از دین، داخل شونده های در فتنه، مائل به شهوات، شتابان به لذت ها، حلال شمارنده محرمات و مخلد در جهنم.