جایگاه صبر در بیان امیرالمؤمنین(ع)‌

عقیق:امیرالمؤمنین(ع) در یک روایت ضمن توصیه‌هایی فرمود: شما را به پنج چیز وصیت مى‌کنم که براى به دست آوردن آنها اگر بر شتر سوار شوید و تند بتازید، شایسته است:
1ـ هیچ یک از شما جز به پروردگار خود امید نبندد 2ـ  از چیزى جز گناه خود نترسد 3ـ اگر چیزى که از او پرسند که نداند از گفتن «نمى‌دانم» شرمنده نباشد 4ـ از آموختن چیزى که نمى داند، ننگ نداشته باشد. 5ـ بر شما باد به صبر، زیرا صبر نسبت به ایمان چون سر است نسبت به بدن. در بدنى که سر نباشد، خیرى نیست. همچنین است در ایمانى که با صبر همراه نباشد. (حکمت 82 نهج‌البلاغه)

 أُوصِیکُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَیْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَکَانَتْ لِذَلِکَ أَهْلًا: لَا یَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِلَّا رَبَّهُ؛ وَ لَا یَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ؛ وَ لَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا یَعْلَمُ أَنْ یَقُولَ لَا أَعْلَمُ؛ وَ لَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ یَعْلَمِ الشَّیْءَ أَنْ یَتَعَلَّمَهُ؛ وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ، فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِیمَانِ کَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ، وَ لَا خَیْرَ فِی جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ، وَ لَا [خَیْرَ] فِی إِیمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ.

اول اینکه تعبیر به «ضَرَبْتُمْ إلَیْها آباطَ الاْبِلِ; زیر بغل شتران را بزنید) کنایه از نهایت تلاش و کوشش در این راه است، زیرا هنگامى که مى خواستند شتر را با سرعت به سوى مقصد حرکت دهند به یکى از نقاط حساس بدن او از جمله زیر بغل ضربه مى زدند تا با سرعت حرکت کند.

دیگر اینکه یکی از توصیه‌های امیرالمؤمنین(ع)‌ در این روایت، دعوت به صبر است؛ حضرت در این فراز نسبت صبر به ایمان را همچون سر به بدن معرفی کردند؛ با این توضیح که مغز انسان در واقع اتاق کنترل تمام بدن است؛ اگر سر از بدن جدا شود، انسان دست و پاى مذبوحانه‌اى مى‌زند و پس از چند دقیقه تمام دستگاه‌ها تعطیل مى‌شود. صبر و استقامت نسبت به ایمان نیز چنین است. اگر از ایمان جدا شود دوام و بقایى براى ایمان نخواهد بود، زیرا نه در برابر گناه تاب تحمل ترک دارد، نه در برابر مشکلات اطاعت، توانى در خود مى‌بیند و نه در مصائب صبر مى‌کند. به همین دلیل هنگامى که فرشتگان رحمت به استقبال بهشتیان مى‌آیند به آنها مى‌گویند: «این همه نعمت در برابر صبر و استقامتى است که به خرج دادید؛ وَ الْمَلائِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ باب * سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ» (23 و 24 رعد); مؤمنان وارد باغ‌هاى جاویدان بهشتى مى‌شوند و همچنین پدران، همسران و فرزندان صالح آنها و فرشتگان از هر درى بر آنان وارد مى‌شوند و به آنها مى‌گویند سلام بر شما (اینها همه) به دلیل صبر و استقامت تان است چه نیکو است سرانجام آن سراى جاویدان».

در نهایت اینکه پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله در روایتی فرمود: «صبر بهترین مرکب راهوار است و خداوند هیچ بنده‌اى را چیزى بهتر و گسترده تر از صبر (و استقامت) نداده است؛‌ الصَّبْرُ خَیْرُ مَرْکَب ما رَزَقَ اللّهُ عَبْداً خَیْراً لَهُ وَ لا أوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ» (الإمامة و التبصرة من الحیرة، ص37)

پی نوشت:
شرح : پیام امام امیرالمومنین ( مکارم شیرازی )