عشق، انگیزه شهادت امام علی(ع) نبود

عقیق:بعضی از مورخان در مورد نقش قطام در جریان شهادت علی (ع) چنان به قصه‌پردازی پرداخته و به آن شاخ و برگ داده‌اند که گویا نقش اصلی این جریان او بوده است. در حالی که آنچه در واقع سبب محروم شدن جهانیان از وجود پربرکت امام علی (ع) شد، آلودگی‌های اجتماعی، اعتقادی، سیاسی و انحرافی پس از پیامبر (ص) بود، نه یک مسأله عشقی. برای بررسی سندی این موضوع با حجت‌الاسلام قهرمان کرمی از کارشناسان مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:

نقش یک غیرمسلمان در انحراف ماجرای شهادت امام علی (ع)

کدام منبع از نقش قطام در شهادت امام علی (ع) سخن می‌گوید؟

در این زمینه جرجی زیدان مسیحی گوی سبقت را از همه ربوده و خبر ملاقات و تعهد قطام با سعید اموی را جعل کرده است. همچنین خبری در بحارالانوار از یک کتاب مجهول در این زمینه نقل شده است که نمی‌تواند صحت داشته باشد. در مقابل بعضی از مورخان در مورد اصل وجود فردی به نام قطام در جریان قتل امام تشکیک کرده‌اند و آن را انکار کردند.

آیا این شخص وجود خارجی داشته است؟

باید گفت که اصل وجود قطام در این ماجرا قابل انکار نیست. ولی آن گونه که در بحارالانوار و «فتوح» ابن اعثم کوفی و همچنین در کتاب جرجی زیدان مسیحی آمده است، واقعیت ندارد. از جمله جرجی زیدان که غیرمسلمان هم هست در کتاب خود جریانی را تعریف می‌کند که بیشتر به فیلمنامه شبیه است تا به یک واقعه تاریخی و شاید بتوان ادعا کرد وی اغراض و اهداف دیگری نیز در تعریف این قصه خیالی دارد. اشکال دیگر جرجی زیدان این است که مطالب خود را ارجاع نمی‌دهد تا خواننده بتواند به منابع اصلی رجوع کند و منبع خبر را خودش مشاهد کرده و از صحت و سقم خبر آگاهی یابد.

اصل روایت آن‌ها چیست؟

آنچه در کتب اصلی و منابع قدیمی وارد شده چنین است که این زن بعد از آشنایی با ابن ملجم و خواستگاری ابن ملجم از وی آن مهریه کذایی را پیشنهاد کرد و این هم به خاطر کینه‌ای بود که با امام علی (ع) داشت. ابن ملجم خود با انگیزه قتل امیرالمؤمنین (ع) به کوفه آمده بود و درخواست و شرط قطام را پذیرفت. قطام نیز در اجرای نقشه شوم او به وی کمک کرد و افرادی را برای همکاری با وی فرستاد و آن‌ها را در مسجد کوفه جمع کرد و برای عملی ساختن نقشه شوم خود آن‌ها را تهییج کرد.

البته نقش قطام در شهادت امام علی (ع) در کتب متعددی آمده است؛ از جمله در کتاب طبقات کبری، در کتاب مذکور ج ۳، ص ۲۲ در فصل مقتل امام علی فقط به رابطه ابن ملجم با قطام اشاره می‌کند و ذکری از سعید اموی به بیان نمی‌آید. ابن قتیبه در کتاب خود «الامامة و السیاسه» فقط به جریان آمدن ابن ملجم به کوفه و آشنایی با قطام اشاره می‌کند.

نقش ۳ گروه در شهادت مولای متقیان (ع)/ نقل جرجی زیدان قابل اعتنا نیست

با توجه به توضیحاتی که ارائه دادید آیا تنها عامل حادثه عظیم شهادت امام علی (ع) منحصر در کینه‌ورزی این زن و همکاری وی با ابن ملجم بوده است یا اینکه عوامل ریشه‌ای‌تر و جدی‌تری در موضوع وجود دارد؟

البته در جریان شهادت امام علی (ع) سه گروه فعالیت داشتند. گروه اول طراحان ترور که در حقیقت همان کسانی بودند که ابتدا یاران ارزشمند علی (ع)  را به قتل رساندند. اینها در آغاز به ترور شخصیت علی (ع) پرداختند و سپس نقشه قتل امام را به وسیله خوارج اجرا کردند.

دسته دوم منافقین و معاونین در قتل بودند که در میان اصحاب حضرت بودند و احتمالاً با گروه اول در ارتباط بودند و مجریان طرح را کمک می‌کردند که از جمله این افراد می‌توان به اشعث بن قیس اشاره کرد.

دسته سوم مجریان ترور و قاتلان حضرت بودند که قطام دختر اخضر نیز آن‌ها را به مسجد کوفه فراخوانده بود و از این طریق به هدف دیرین خود رسید. بنابراین آنچه که جرجی زیدان مسیحی نقل کرده اصل و واقعیت تاریخی ندارد و چنین موضوعی که قطام با شخصی به نام سعید اموی شرط می‌کند که حضرت علی (ع) را به قتل برساند تا با او ازدواج کند در منابع معتبر تاریخی که تعدادشان هم زیاد است، وارد نشده است و نقل جرجی زیدان تاریخی نبوده و قابل اعتنا نیست.

منبع:فارس