ضرورت توجه عاطفی به یتیمان

عقیق:پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی، شرح دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان را از منظر معظم له منتشر می سازد که رسانه رسمی حوزه آن را انعکاس می دهد .

دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان

‏«اللهُمَّ ارْزُقْنى‏ فيهِ‏رَحْمَةَ الْأَيْتامِ، وَاطْعامَ الطَّعامِ، وَافْشآءَ السَّلامِ، وَصُحْبَةَ الْكِرامِ، بِطَوْلِكَ يا مَلْجَا الْأمِلينَ‏؛ خدايا در اين ماه مهربانى بر يتيمان و خوراندن طعام، سلام گفتن گسترده، همنشينى بزرگان را روزيم كن،به قدرتت اى پناه آرزومندان»‏.[1]

بیان اهمیت و فضیلت یتیم نوازی، ترسیم بهترین روش یتیم نوازی،بیان فضیلت اکرام و اطعام، مفهوم شناسی سلام و تبیین کارکردهای آن، لزوم دقت در انتخاب دوست و همنشین و توصیف قدرت و نعمت های خداوند از جمله مهمترین نکات دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان به شمار می آید.

اهمیت یتیم‌ نوازی در قرآن و روایات

قرآن مجيد به يتيمان اهميّت فوق العاده ‏اى داده است و در بيش از 20 آيه ، موضوعاتی هم چون «احتياط و دقّت در اموال يتيمان‏[2]،تشبیه خوردن مال يتيم به خوردن آتش! [3]، تأکید بر جنبه ‏هاى عاطفى و معنوى برخورد با يتيمان در قالب اكرام يتيمان،[4]‏ مورد توجه قرار گرفته است.[5]

هم چنین در روايات اسلامى نیز سرشار از سفارشات مختلف نسبت به يتيمان و كودكان بى‏سرپرست است، از جمله پيامبر گرامى اسلام حضرت محمّد صلى الله عليه و آله فرمودند:««مَنْ كَفَّلَ يَتيماً وَكَفَّلَ نَفَقَتَهُ كُنْتُ انَا وَهُوَ فِى الْجَنَّةِ كَهاتَيْن‏؛ من و كسى كه سرپرستى يتيمى را بر عهده بگيرد و مخارجش را تأمين نمايد، در بهشت همچون دو انگشت سبابه و اشاره در كنار هم هستيم».[6]

ضرورت توجه عاطفی به یتیمان

بی تردید نيازمندى كودك يتيم‏، منحصر به خوراك و پوشاك نيست، بلكه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبى او مهمتر است و در ساختمان آينده او فوق العاده مؤثر است،[7] چرا که بيشترين رنج يتيم‏ از دست دادن كانون عاطفه و غذاى روح است، و تغذيه جسمى در مرحله بعد قرار دارد.[8]

اطعام نیازمندان؛ جایگاه ابرار و نیکان

فراز «وَاطْعامَ الطَّعامِ؛ خوراندن طعام»، در این دعای شریف نشان می دهد در ماه مبارک رمضان لزوم توجه به نیازمندان ، ایتام و اطعام فقرا از جمله دستورات مورد تاکید اسلام است.[9] تا آنجا كه اطعام آنها يكى از كارهاى برجسته «ابرار» شمرده شده است.[10]

مفهوم سلام

سلام تحيت بزرگ اسلامى است[11]که و در اصل به معنی سلام اللَّه عليكم است، يعنى خداوند تو را به سلامت دارد، و در امن و امان باشى به همين جهت سلام كردن يك نوع اعلام دوستى و صلح و ترك مخاصمه و جنگ محسوب مى ‏شود.[12]

افشای سلام؛ آداب زیبای اسلامی در روابط اجتماعی

در احاديث وارد شده كه سواره بر پياده، و آنها كه مركب گران قيمت ترى دارند به كسانى كه مركب ارزانتر دارند، سلام كنند، و گويا اين دستور يك نوع مبارزه با تكبر ناشى از ثروت و موقعيت هاى خاص مادى است.[13]

همنشين تو از تو بِه بايد

در فرازی از دعا می خوانیم:«وَصُحْبَةَ الْكِرامِ؛ همنشينى بزرگان»[14] که نشان می دهد هر شخصی که براى خود دوست و همنشينى مى‏طلبد باید همنشينش كسى باشد كه موجب افزايش خوبى شود. به تعبیر شاعر:[15]

همنشين تو از تو بِه‏ بايد                            تا تو را عقل و دين بيفزايد

سخن آخر: (اقرار به عبوديّت)

در خاتمه عرضه می داریم: «بِطَوْلِكَ يا مَلْجَا الْأمِلينَ؛ به قدرتت اى پناه آرزومندان»،[16] «طول‏» به معناى نعمت‏ است كه امتداد چيزى را بيان مى‏كند چرا که نعمت ها، امتداد وجودى بخشنده نعمت‏ است.[17]

هم چنین فراز «یا مَلْجَا الْأمِلينَ؛ اى پناه آرزومندان» مویّد تعبیر قرآنی است:«قل إني لن يجيرني من الله أحد و لن أجد من دونه ملتحدا؛[18] بگو اگر من نيز بر خلاف فرمان حق رفتار كنم هيچكس مرا در برابر او پناه نمى‏دهد، و ملجا و پناهگاهى جز او نمى‏يابم»؛ به اين ترتيب نه كسى مى‏تواند به من پناه دهد نه چيزى مى‏تواند پناهگاه واقع شود اين سخنان اعتراف به عبوديت‏ كامل در پيشگاه خداوند است.[19]

پی نوشت:

[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814.

[2] سوره انعام؛ آیۀ152.

[3] سوره نساء ؛آيه 10.

[4] سورۀ فجر؛ آيه 17 و 18.

[5] از تو سوال مى كنند(مجموعه سوالات قرآنى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله) ؛ ص118.

[6] سفينةالبحار، ج 8، ص 740.

[7] تفسير نمونه ؛ ج‏3 ؛ ص278.

[8] همان ؛ ج‏27 ؛ ص359.

[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در رسانۀ ملی؛1395/03/29.

[10] برگزیده تفسیر نمونه ؛ ج‏5 ؛ ص356.

[11] تفسير نمونه ؛ ج‏4 ؛ ص43.

[12] همان.

[13] همان؛ ج‏4 ؛ ص45.

[14] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814

[15] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى ؛ ص426.

[16] كليات مفاتيح نوين ؛ ص814.

[17] پيام امام امير المومنين عليه السلام ؛ ج‏3 ؛ ص334

[18] سورۀ جن؛آیۀ22.

[19] تفسير نمونه ؛ ج‏25 ؛ ص131