چگونه استغفار حقیقی داشته باشیم؟

عقیق:پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی، شرح دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان را از منظر معظم له منتشر می سازد که رسانه رسمی حوزه آن را انعکاس خواهد داد.

دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان

«اللهُمَّ اجْعَلْنى فيهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرينَ، وَاجْعَلْنى فيهِ مِنْ عِبادِكَ الصَّالِحينَ اْلقانِتينَ، وَاجْعَلنى فيهِ مِنْ اوْلِيآئِكَ الْمُقَرَّبينَ، بِرَأْفَتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمينَ؛ خدايا در اين ماه مرا از آمرزش خواهان قرار ده ،و در زمره بندگان شايسته و شب زنده دارت داخل كن و مرا از دوستان نزديكت قرار ده، به مهربانيت اى مهربان ترين مهربانان »[1]

الزامات و بایسته های استغفار و تشریح حقیقت توبه در کلام امام علی علیه اسلام و نیز تبیین ویژگی های صالحان و راهکارهای رسیدن به قرب الهی از جمله مهم ترین فرازهای دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان است.

استغفار حقیقی

بی شک توبه حقيقى تنها به گفتن استغفا و حتّى ندامت از گذشته و تصميم بر ترك در آينده نيست، بلكه افزون بر اين بايد كوتاهى هايى كه در گذشته رخ داده و مفاسدى كه در روح و جان انسان به وجود آمده و آثار سوئى كه گناه در جامعه گذارده تا آن جا كه امكان دارد جبران گردد.[2]

حقیقت استغفار در کلام امام علی علیه السلام

حضرت علی علیه السلام در بیان حقیقت توبه می فرماید:استغفار مقام بلند مرتبگان است و آن يك كلمه است، امّا شش معنا و مرحله دارد: نخست پشيمانى از گذشته، دوّم تصميم بر ترك هميشگى در آينده، سوّم اين كه حقوقى را كه از مردم ضايع كردی به آنها بازگردانی، به طورى كه هنگام ملاقات پروردگار حقّى بر تو نباشد، چهارم اين كه هر واجبى كه از تو فوت شده، حقّ آن را به جاى آوری (قضا كنی)، پنجم آن كه گوشت هايى كه در اثر حرام بر اندامت روييده، با اندوه بر گناه آب كنی تا چيزى از آن باقى نماند و گوشت تازه به جاى آن برويد، و ششم آن كه به همان اندازه كه شيرينى معصيت و گناه را چشيدی زحمت طاعت را نيز بچشی، پس از انجام اين مراحل مى گويی: «اسْتَغْفِرُاللّه».[3]

بندگان صالح خدا چه کسانی هستند؟

كلمه «صالح» علاوه بر ايمان و توحيد، شايستگى از نظر عمل و تقوا و آگاهى، شايستگى از نظر قدرت و قوت، و شايستگى از نظر تدبير و نظم و درك اجتماعى را شامل می شود.[4]

لذا بندگان صالح کسانی هستند که همه هستى خود را عاشقانه در راه خدا مى دهند قدم به عرصه وجود می گذارند؛ افرادى كه گاه فقط يك ساعت تفكر آنها برابر با سال ها عبادت فرشتگان است!؛[5] كسانى كه اهل زهد و ورع هستند، و با پروردگارشان مأنوسند.[6]،[7]

چگونه مقرب درگاه الهی شویم؟

براى رسيدن به قرب الهی این سرمنزل بزرگ و بى مانند، تكميل و تقويت اعتقادات و توجّه خاص به اصول دين، توبه و بازگشت به اعمال صالح و پرهيز از گناهان و انجام واجبات، مهيّا و آماده شدن براى پاكسازى نفس از رذائل و آراستن آن با فضائل اخلاق، محو انانيّت و حصول فنا در برابر عظمت حق، باید مورد اهتمام قرار گیرد تا انسان از روى معرفت كامل قدم برمى دارد.[8]

به تعبير دیگر «من»[9] بايد حذف شود به نحوی که تا حدّ زيادى از فكر خود فارغ گشته و به تمام مسائل و وظائف و احكام و آداب شرع و سير و سلوك اطّلاع پيدا كرده و در مقام تشخيص درد و درمان، همچون طبيبى حاذق و ماهر گردد.[10]،[11]

سخن آخر: (اى مهربان ترين مهربانان)

بی تردید کسانی که با نفی «من» غرق در عظمت او مى شوند و خودخواهى ها و خود برتربينى ها را فراموش مى كنند و با ذکر «بِرَأْفَتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمينَ؛ به مهربانيت اى مهربان ترين مهربانان »[12]. دست به درگاه خدا برمى دارند در زمره بندگان صالح او قرار می گیرند.[13]

پی نوشت:

[1] كليات مفاتيح نوين ؛ ص813.

[2] اخلاق در قرآن ؛ ج 1 ؛ ص229.

[3] نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان ؛ ترجمه ؛ ص841.

[4] تفسير نمونه ؛ ج 13 ؛ ص518.

[5] برگزيده تفسير نمونه ؛ ج 1 ؛ ص61.

[6] ميزان الحكمة، ب 562، ح 2757.

[7] والاترين بندگان ؛ ص127.

[8] اخلاق در قرآن ؛ ج 1 ؛ ص142.

[9] فلسفه اومانیستی دکارت؛ «من می اندیشم پس هستم»

[10] ر.ک: علامه مصطفوی؛رسالۀ « لقاءاللّه»

[11] اخلاق در قرآن ؛ ج 1 ؛ ص142.

[12] كليات مفاتيح نوين ؛ ص813.

[13] همان.