فاطمه (سلام الله علیها) و حقیقت عبادات

فرمایشی از آن حضرت روایت شده که فرمودند:

«جَعَلَ اللّهُ الاْیمانَ تَطْهیرا لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزیها لَكُمْ مِنَ الْكِبْرِ، وَالزَّكاةَ تَزْكِیَةً لِلنَّفْسِ، وَ نِماءً فِى الرِّزقِ، وَالصِّیامَ تَثْبیتا لِلاْ خْلاصِ، وَالْحَّجَ تَشْییدا لِلدّینِ.

خداوند سبحان ، ایمان و اعتقاد را براى طهارت از شرك و نجات از گمراهى ها و شقاوت ها قرار داد. و نماز را براى خضوع و فروتنى و پاكى از هر نوع تكّبر، مقرّر نمود. و زكات (و خمس ) را براى تزكیه نفس و توسعه روزى تعیین نمود. و روزه را براى استقامت و اخلاص در اراده ، لازم دانست . و حجّ را براى استحكام اءساس شریعت و بناء دین اسلام واجب نمود./ ریاحین الشریعة ج۱ ص۳۱۲»

چنانکه از فرازهای روایت مشخص است، طهارت، نماز، زکات، روزه وحج، از جمله عباداتی است که حضرت آثار آن‌ها را بیان می‌فرماید، شاید در اذهان بیاید که طهارت از شرک، خضوع و خشوع، تزکیه نفس و توسعه روزی، اخلاص و استحکام اساس شریعت و دین، فلسفه این واجبات است، هرچند در واقع بحث از فلسفه عبادات و بحث از آثار آن‌ها متفاوت است چنانکه آیاتی مانند: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیعْبُدُونِ» و آیه شریفه: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً اََنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ أجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ» فلسفه خلقت و فلسفه بعثت انبیاء را بیان می‌کند، اما بطور کلی اعمال عبادی موجب کمال انسان می‌شود که قوام در بندگی و استقامت انسان در مقابله با شدائد و سختی‌ها را به ارمغان می‌آورد، مسأله‌ای که در هر زمانی می‌تواند انسان را با توجه به شرائط سخت و آسان زندگی، در صراط مستقیم نگه‌ دارد و از مسیر بندگی محض خداوند خارج نگردد.

در حقیقت، ایمان، نماز، زکات، روزه و حج از اصلی‌ترین عبادات مؤثر در شناخت خداوند و تقویت دینی در نهان و نهاد انسان‌ها می‌باشد و اگر احساس شود که چنین تأثیری را در انسان نگذاشته، این انسان‌ها هستند که باید در خود بیندیشید چرا با وجود موأنست با این اعمال به درجه‌ رفیع از کمالات معنوی نرسیده‌اند، به عنوان نمونه حقیقت نماز خصوع و خشوع در مقابل پروردگار را در انسان ایجاد می‌کند اما چرا در من یا فلان شخص چنین اثری را نداشته این به خود انسان برمی‌گردد.

تعابیری که در قرآن کریم از عاملین به این واجبات و دیگر واجبات و حتی اخلاقیات، وارد شده مانند: عبادالله، عبادالرحمن، ثمره عمل و مداومت به همین امور است، کلام در این است که اگر انسان عامل به این امور شد، حقیقت بندگی در او به وجود می‌آید و آثار بندگی خدا در دنیا و آخرت خودشان را نشان می‌دهند، در آیات ۶۳ تا ۷۳ سوره مبارکه فرقان، برخی آثار بندگی خدا را در حیات دنیا و آخرت را بیان می‌کند:

«وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الأرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا (۶۳) وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِیَامًا(۶۴) وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا کَانَ غَرَامًا (۶۵) إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا (۶۶) وَالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا (۶۷) وَالَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلا بِالْحَقِّ وَلا یَزْنُونَ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ یَلْقَ أَثَامًا (۶۸) یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَیَخْلُدْ فِیهِ مُهَانًا (۶۹) إِلا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلا صَالِحًا فَأُولَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا (۷۰) وَمَنْ تَابَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَابًا (۷۱) وَالَّذِینَ لا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا(۷۲) وَالَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْهَا صُمًّا وَعُمْیَانًا(۷۳) وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا»

بندگان خداوند رحمن، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبر بر زمین راه مى روند; و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام مى گویند (و با بی اعتنایى و بزرگوارى مى گذرند); (۶۳)كسانى كه شبانگاه براى پروردگارشان سجده و قیام مى كنند; (۶۴)و كسانى كه مى گویند: «پروردگارا! عذاب جهنم را از ما برطرف گردان، كه عذابش سخت و پر دوام است! (۶۵)مسلما آن (جهنم)، بد جایگاه و بد محل اقامتى است!» (۶۶)و كسانى كه هرگاه انفاق كنند، نه اسراف مى نمایند و نه سختگیرى; بلكه در میان این دو، حد اعتدالى دارند. (۶۷) و كسانى كه معبود دیگرى را با خداوند نمى خوانند; و انسانى را كه خداوند خونش را حرام شمرده، جز بحق نمى كشند; و زنا نمى كنند; و هر كس چنین كند، مجازات سختى خواهد دید! (۶۸)عذاب او در قیامت مضاعف مى گردد، و همیشه با خوارى در آن خواهد ماند! (۶۹)مگر كسانى كه توبه كنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدل مى كند; و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است! (۷۰)و كسى كه توبه كند و عمل صالح انجام دهد، بسوى خدا بازگشت مى كند (و پاداش خود را از او مى گیرد.) (۷۱)و كسانى كه شهادت به باطل نمى دهند (و در مجالس باطل شركت نمى كنند); و هنگامى كه با لغو و بیهودگى برخورد كنند، بزرگوارانه از آن مى گذرند. (۷۲)و كسانى كه هرگاه آیات پروردگارشان به آنان گوشزد شود، كر و كور روى آن نمى افتند. (۷۳)و كسانى كه مى گویند: «پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مایه روشنى چشم ما قرارده، و ما را براى پرهیزگاران پیشوا گردان!»

چنانکه مشاهده می‌شود آثار بندگی خداوند که نشأت گرفته از مطیع بودن در برابر فرامین الهی و انجام واجبات و ترک مرمات از جمله واجباتی که در روایت فوق آمده است، در دنیا خود را نشان می‌دهند و البته آثار این اعمال و پاداش چنین افرادی در آخرت نیز هویدا می‌شود، همانطور که در آیات پایانی همین سوره می‌فرماید:

أُولَئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَیُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَسَلامًا(۷۵) خَالِدِینَ فِیهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا

«آنها هستند كه درجات عالى بهشت در برابر شكیباییشان به آنان پاداش داده مى شود; و در آن، با تحیت و سلام روبه‌رو می‌شوند - در حالى كه جاودانه در آن خواهند ماند؛ چه قرارگاه و محل اقامت خوبى»

با توجه به آنچه که بیان شد، مهم‌ترین امتیاز و عامل برتری حضرت فاطمه(س) که در حدیث نبوی می‌فرماید: «سیدة النساء العالمین من الاولین و الآخرین»، بندگی خالصِ خداوند است که هم در بُعد عبادات خود را نشان می‌دهد و هم در بُعد رفتارهای اجتماعی؛ نگاهی کوتاه به اسامی، القاب و کنیه‌های حضرت زهرا(س) از دیگر اموری است که معرف شخصیت والای حضرت می‌باشد که برخی از انها عبارتند از: فاطمة، بتول، مبارکة، محدثّة، راضیّة، مرضیّة، طاهرة، صدّیقة، سیّدة، حوریّة، نوریّة، شهیدة، محبوبة، عفیفة، حبیبة، صفیّة، عالمة، معصومة، مظلومة، منصورة، جمیلة، مطهّرة، حکیمة، عقیلة، عابدة، باکیة، صابرة، امینة، امّ الائمة، امّ ابیها، امّ الخیرة، امّ الفضائل، امّ المومنین و...

در بُعد عبادی این حدیث مشهور از امیرالمومنین امام علی(ع) که وقتی از وجود نورانی حضرت  زهرا(س) از ایشان سوال می‌شود، می‌فرماید: «نِعم العون علی طاعة الله / بحارالا نوار ج ۴۳ ص ۸۲»

 اميرالمؤمنين و زهرا (سلام الله علیها)در آخرين ساعات با هم خلوت كردند. «و قال: اوصينى بما احببت. قالت: يا ابن عم ما عهدتنى كاذبة و لا خائنة و لا خلفتك منذ عاشرتنى. فقال عليه السلام: معاذ اللَّه انت اعلم باللَّه وابرّ واتقى و اكرم و اشدّ خوفاً من اللَّه من ان اوبّخك بمخالفتى، قد عزّ علىّ مفارقتك / بحار ج۴۳ ص۹۱»

زهرا (س) در آخرين ساعت هاى وداع به اميرالمؤمنين (ع) گفت: پسر عمو! در طول عمر هرگز به تو دروغ نگفتم و خيانت نكردم و هيچگاه با تو مخالفت ننمودم. اميرالمؤمنين در پاسخ فرمود: آرى اى دختر پيامبر! معاذ اللَّه كه تو خلافى را مرتكب شده باشى. مرتبه خداشناسى و نيكوكارى و تقوا و خداترسى تو بالاتر از آن است كه با من مخالفت كرده باشى. مفارقت از تو بسيار بر من سخت است.

حضرت فاطمه(س) در باره همسایه می‌فرماید: «الجار ثم الدار/ بحارالا نوار ج ۴۳ص ۸۲» و در رفتار خانوادگی می‌فرماید:

و آنجا که حمایت و دفاع از اصلی‌ترین رکن جامعه و زیربنای تمام عبادات یعنی ولایت امیرالمومنین امام علی(ع)  می‌رسد، حماسه‌ای بزرگ در بزنگاه تاریخ به پا می‌کند که زوایای این قیام عظیم را از خطبه فدکیه آن حضرت می‌توان متوجه شد، حماسه‌ای که از حمد و تسلیم در برابر خداوند متعال آغاز و تمام کلمات حضرت است که همراه با اتقان و منطق و صلابت و استواری، حاضران و تاریخ را از آنچه که غصب کردند و آنچه که به تاراج بردند، آگاه می‌سازد.

که مخاطبین محترم را به دقت هرچه بیشتر در این خطبه ارجاع می‌دهم.

حضرت در بیانی در مقام دفاع از امیرالمومنین امام علی(ع) خطاب به مهاجربن و انصار می‌فرماید:

«فَلا عُذْرَ بَعْدَ غَدیرِكُمْ، وَالاَْمْرُ بعد تقْصیركُمْ، هَلْ تَرَكَ ابى یَوْمَ غَدیرِ خُمّ لاِ حَدٍ عُذْوٌ/خصال : ج ۱ - ص ۱۷»

از من دور شوید و مرا به حال خود رها كنید، با آن همه بى تفاوتى و سهل انگارى هایتان ، عذرى براى شما باقى نمانده است، آیا پدرم در روز غدیر خم براى كسى جاى عذرى باقى گذاشت؟

باید دید که مهاجرین و انصار چه کسانی بودند و چه جایگاهی داشتند که حضرت اینگونه آنان را محاکمه می‌کند و خطایشان را با صراحت بیان می‌کند.

مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) در بیان عظمت شخصیت و کار بزرگ حضرت زهرا(س) می‌فرماید:

شما یک زن را با همه محدودیت هایی که از جهات مختلف ممکن است برای او وجود داشته باشد- به خصوص در آن دوران که محدودیت ها بیشتر بوده است- در نظر بگیرید، آن وقت ببینید که این بانوی مکرم، چه عظمتی را در آن شرایط و در طول این عمر کوتاه نشان داده است.(۱۳۷۱/۹/۲۵)

به هرصورت باور به این نکته که معارف اسلام بصورت عام، مصالح بندگان را در دنیا و آخرت در نظر گرفته و راه رسیدن به کمالات را در پرتو انجام و عمل به همین دستورها می‌باشد، امری است که در صورت تحقق، جامعه بر اساس عدل و انصاف، در مسیر حق قرار گرفت و جربان فکری جامعه بر اساس حق شکل خواهد گرفت صدیقه طاهره(س) در کلام پر معنایی می‌فرماید:

«مَنْ اصْعَدَ إ لىَ اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ افْضَلَ مَصْلَحَتِهِ/بحار: ج ۶۷ ص ۲۴۹»

هر كس عبادات و كارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت ها و بركات خود را براى او تقدیر مى نماید.

امید است در پرتو عمل به احکام و معارف ناب اسلامی و پیروی از روش و سیره‌ی آل‌الله، مسیر سعادت و کمال بشریت در دل‌ها و جان‌ها، مهیا و انسان‌ها به تعالی حقیقی نائل گردند.

حجت الاسلام والمسلمین بنیادی

منبع:حوزه