نقش شفاعت در استجابت دعا

عقیق:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَدْعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَ إِنْ کُنْتُ بَطِیئا حِینَ یَدْعُونِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْأَلُهُ فَیُعْطِینِی وَ إِنْ کُنْتُ بَخِیلا حِینَ یَسْتَقْرِضُنِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أُنَادِیهِ کُلَّمَا شِئْتُ لِحَاجَتِی وَ أَخْلُو بِهِ حَیْثُ شِئْتُ لِسِرِّی بِغَیْرِ شَفِیعٍ فَیَقْضِی لِی حَاجَتِی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لا أَدْعُو غَیْرَهُ؛ سپاس خداى را که مى‏خوانمش و او جوابم را مى‏دهد،گرچه سستى‏ مى‏کنم گاهى که او مرا مى‏خواند،و سپاس خداى را که از او درخواست مى‏کنم و او به من عطا مى‏نماید،گرچه بخل مى‏ورزم هنگامى که از من قرض بخواهد، و سپاس خداى را که هرگاه خواهم براى رفع حاجتم صدایش کنم،و هرجا که خواهم براى رازونیاز با او بى‏پرده‏ خلوت کنم و او حاجتم را برآورد، سپاس خداى را که غیر او را نمى‏خوانم.»

 آیت‌الله محمدحسین احمدی فقیه یزدی، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در ادامه تفسیر فرازهایی از دعای پرفیض ابوحمزه ثمالی با بیان اینکه نخستین شرط برای دعا کردن آن است که انسان همه وجود خود را از ناحیه خدا بداند و شکرگذار نعمت‌های الهی باشد، گفت: هرگز نباید غیر از خدا را بخوانیم، چراکه غیر از او چیزی برای انسان حاصل نمی‌شود.

وی در ادامه با اشاره به فراز «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَدْعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَ إِنْ کُنْتُ بَطِیئا حِینَ یَدْعُونِی» از دعای ابوحمزه ثمالی، افزود: حمد و سپاس برای خدایی است که وقتی او را می‌خوانیم فورا جواب می‌دهد، حتی اگر در دعا کردن کوتاهی و سستی کنیم، اما خداوند جواب ما را می‌دهد و از خدائیت خود دست برنمی‌دارد.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم ادامه داد: امام سجاد‌‌(ع) در ادامه دعا می‌فرمایند «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْأَلُهُ فَیُعْطِینِی» یعنی سپاس آن خدایی را که وقتی از او درخواستی داریم، عطا می‌کند، اینجا مشخص می‌شود که وظیفه ما درخواست کردن است و خداوند هم بر خود لازم می‌داند که عطا کند.

وی با اشاره به فراز «إِنْ کُنْتُ بَخِیلا حِینَ یَسْتَقْرِضُنِی»، بر وظیفه‌شناسی در برابر لطف خداوند تأکید کرد و افزود: وقتی به خدا قرض می‌دهیم یعنی کار را به خدا واگذار می‌کنیم و می‌خواهیم که آنچه برعهده داریم را به درستی انجام ‌دهیم و خداوند هم جواب دهد؛ پس ابتدا عمل می‌کنیم و خداوند جواب می‌دهد و این نوعی قرض است.

آیت‌الله احمدی فقیه یزدی با یادآوری اینکه خود وجود ما هم مربوط به خداوند متعال است اما چون عمل را باید زودتر انجام دهیم تا نتیجه را از خدا بگیریم، این انجام عمل نوعی قرض است، گفت: وقتی خدا از ما طلب قرض می‌کند یعنی باید زودتر کار را انجام دهیم تا نتیجه انجام گیرد، اگر بخیل هم باشیم، خدا لطف و محبتش را از ما دریغ نمی‌کند.

وی ابراز کرد: در ادامه خداوند متعال را برای اینکه اجازه می‌دهد هر حاجتی را با صدای بلند از او بخواهیم و او را ندا دهیم، شکر می‌کنیم، اینجا وقتی کسی درخواست بیشتر و حاجت سنگین‌تری دارد، با ندا صدا می‌زند؛ بنابراین هر وقت که حاجتی داشتیم به آن حاجت خدا را ندا می‌کنیم و خدا هم برای آن حاجت جواب می‌دهد.

این استاد اخلاق حوزه با بیان اینکه نوع درخواست‌هایی که از خدا می‌شود متفاوت است، گفت: وقتی از خداوند متعال طلب توبه می‌کنیم می‌گوییم «استغفرالله و اتوب الیه» یعنی ما خودمان توبه می‌کنیم و گاهی، مرتبه را به خدا واگذار می‌کنیم و می‌گوییم «استغفرالله و اسأله التوبه» که از او طلب توبه می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه اسأله التوبه یادآور این مطلب است که می‌خواهیم لیاقت و نتیجه توبه از طریق خدا برای ما حاصل شود، ابراز کرد: بسیار مهم است که انسان همه چیز را به خداوند واگذار کند و اگر خداوند هم از ما طلب کرد باز هم می‌خواهیم او به ما عطا کند، از این‌رو می‌گوییم «أُنَادِیهِ کُلَّمَا شِئْتُ لِحَاجَتِی».

آیت‌الله احمدی فقیه یزدی با ادامه این فراز از دعای ابوحمزه ثمالی تا «وَ أَخْلُو بِهِ حَیْثُ شِئْتُ لِسِرِّی بِغَیْرِ شَفِیعٍ» متذکر شد: اگرچه از خدا می‌خواهیم که همه چیز از ناحیه او انجام گیرد، اما می‌توان واسطه‌ای را نیز در اینجا قرار داد، هرچند گاهی وقت‌ها سرّ ما است و می‌خواهیم با خدا راز و نیاز داشته باشیم و کار را به خدا واگذار ‌کنیم.

وی تأکید کرد: خلوت با خداوند متعال نوعی راز و نیاز است، یعنی هر وقت برایمان ممکن باشد آنچه که درخواست داریم از خدا بخواهیم تا نتیجه بگیریم و حتی واسطه‌ای هم قرار ندهیم و اینجا آنقدر مهربانی و قرب به خدا برای ما مهم است که دیگر واسطه‌ای را لازم نمی‌دانیم، و خدا حاجت ما را برآورده می‌کند.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم تصریح کرد: اما در برخی خواسته‌هایمان واسطه قرار می‌دهیم و از خدا می‌خواهیم به واسطه فرد دیگری که مقام بالاتری نزد او دارد، حاجت ما را برآورده کند، اینجا مسأله شفاعت مطرح می‌شود؛ شفاعت وقتی است که می‌دانیم آنقدر نقص داریم که ارتباط با خداوند تنها از طریق شفیع نتیجه می‌دهد.

وی گفت: همواره نیاز به شفیع نیست و خداوند بدون شفاعت هم حاجت بنده را برآورده می‌کند، اما این لطفی است که خدا در اختیار ما قرار داده تا با اذن او، برای خود شفیع قرار دهیم؛ خداوند هم شفاعت را می‌پذیرد و هم اگر بخواهیم واقعا کار را به خدا واگذار کنیم، جواب می‌دهد و حاجت ما را برطرف می‌کند.