عقیق:تفکر و نظریه وحدت میان مذاهب اسلامی نه فقط در عمر چهل ساله انقلاب اسلامی، بلکه سال‌ها پیش در اندیشه دانشمندان و دلسوزان وجود داشته است؛ اکنون در دور‌ه هایی که بلوغ انقلاب اسلامی و جهان شُمولی اسلام انتظار می رود، نیاز به بازخوانی و بازتعریف وحدت امری مهم و ضروری است.
باشگاه خبرنگاران جوان برای تبیین این موضوع با پژوهشگران دینی صحبت کرده تا مسیر جدیدی را در ارائه نظریه و ضرورت وحدت باز کند.
حسن رضازاده، عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: زمانی صحبت از وحدت به معنای «یکی شدن» می‌شود که کثرت وجود داشته باشد و وحدت شیعه و اهل سنت هم از همین مقوله است.
او ادامه داد: در تاریخ اسلام دو واقعه غدیر خم و حدود ۷۵ روز بعد، واقعه سقیفه رخ می‌دهد که برپا کننده واقعه غدیر، شخص رسول مکرم اسلام (ص) و سقیفه جمعی از مردم هستند.
این متخصص علوم دینی گفت: برپا کنندگان، علت، محتوا و تمامی مشخصات این دو واقعه با هم متفاوت و در تناقض هستند؛ موضوع اصلی این دو واقعه تعیین مسئول این تعهد است. همچنین هر کدام از این دو واقعه برای خود طرفدارانی دارد که از همان روز اول با توجه به موضوع اصلی رخدادها، اختلافاتی را در جهان اسلام به وجود آورده است.
رضازاده با بیان اینکه این اختلاف قابل مقایسه با موارد عادی نیست، اظهار کرد: موضوع وحدت امت اسلام نسخه پیشنهادی برخی از صاحبان اندیشه برای رفع مهم‌ترین اختلاف عالم اسلام است و باید کارایی و نتایج آن را بررسی کرد.
او ادامه داد:عدم کاوش در ریشه‌های تاریخی و علل وقوع این دو واقعه، اخذ مشترکات و ترک اختلافات، کم رنگ جلوه دادن و سطحی بودن تفاوت‌ها، تفکیک میان مساله امامت و حکومت از موارد بیان شده در این مورد است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: ناکارآمد بودن نسخه‌های مذکور، اختلافات را باقی نگه می‌دارد و باید با نگاه امروزی به وحدت نگریست.
رضازاده با اشاره به اینکه دنیای امروز، زمان استاندارد سازی‌هاست، تأکید کرد: این امر با سرعت در حال حرکت بوده و در همه زمینه‌ها ورود پیدا کرده است، از استاندارد سازی سوزن چرخ خیاطی تا قطعات بزرگ هواپیمای غول پیکر را متوجه خود ساخته و اگر چه برای هر عرصه‌ای شرایط خاصی تعریف شده، اما استاندارد در مجموع، یک دستور العمل را برای همه ارائه می‌دهد.
او تصریح کرد: با وجود ورود استاندارد در بسیاری از عرصه‌ها، اعتقادات چندان استاندارد سازی نشده است؛ چرا مدیران ارشد و جهانی استاندارد صحبتی از استاندارد عقاید نکرده‌اند؟ آیا نمی‌توان با یک «سبک مدیریتی بدون خطا» به استاندارد عقاید رسید؟
استادیار حوزه علوم دینی در دانشگاه افزود: اگر به فرمول استاندارد عقاید دسترسی ایجاد شود، آیا برای وحدت به عنوان زیر شاخه‌ای از اعتقادات هم می‌توان یک تعریف استاندارد ارائه کرد؟
رضازاده گفت: استاندارد سازی در معنای ایجاد نظم و قانون بوده و این نظم باید در سایه قانون ایجاد شود؛ ثقلین یا همان قرآن و سنت اهل بیت (ع) منابع قانون مذکور است که غیر از این دو در تشیع غیر قابل پذیرش است.
او با یادآوری اینکه در منابع قانونی اسلامی استانداردهای وحدت بیان شده است، توضیح داد: قرآن با تفرقه مخالف بوده و مطابق این آِیه به عدم تفرقه دستور می‌دهد: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آَیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (۱)؛ و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راه‌های متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دل‌های شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شده اید و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید».
عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: کتاب الهی برای ایجاد وحدت و جلوگیری از اختلاف به این صورت دستور به اطاعت از خدا، رسول و اولی الامر داده که «یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآَخِرِ ذَلِک خَیرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا (۲)؛ ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید,اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود».
رضازاده گفت: آیه یاد شده مرجع رفع نزاع را فقط خدا، رسول او و اولی الامر معرفی می‌کند؛ شبیه به مضمون بالا در آیات دیگر وجود دارد که عبارت «أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ» از این دست است.
او در ادامه معرفی استانداردهای وحدت اظهار کرد: حضرت رضا (ع) در ضمن روایتی طولانی می‌فرمایند که «... اگر کسی سؤال کند که چرا خداوند اولی الامر را قرار داده و چرا دستور به اطاعت از اولی الامر داده است؟ گفته می‌شود: به دلایل زیادی... دلیل دیگر اینکه اگر خدا برای مردم امامی قیّم، امین، حافظ و نگهبان قرار ندهد ملت از هم می‌پاشند، دین از بین می‌رود و سنت‌ها و احکام تغییر می‌کنند و اهل بدعت در میانشان زیاد می‌شود ...» (۳)
این پژوهشگر دینی افزود: امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج البلاغه می‌فرمایند: «انْظُرُوا أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ واتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ فَلَنْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ هُدًى ولَنْ یُعِیدُوکُمْ فِی رَدًى فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا وإِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا ولَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا ولَا تَتَأَخَّرُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِکُوا (۴)؛ بنگرید به اهل بیت پیامبرتان و ملزم باشید به جهتى که آنان انتخاب کرده اند. پشت سرشان حرکت کنید، آنان شما را هرگز از هدایت منحرف نخواهند کرد و هرگز شما را به ضلالت و هلاکت برنخواهند گرداند. اگر اهل بیت پیامبرتان ایستادند، شما هم بایستید و اگر حرکت کردند، شما هم حرکت کنید. از آنان سبقت نگیرید که گمراه می‌شوید و از آنان عقب نمانید که به هلاکت می‌افتید».
رضازاده گفت: بزرگان و اندیشمندان شیعه در این باره حق مطلب را ادا کرده‌اند، اما اگر بخواهیم منادی وحدت باشیم، بهتر است به سراغ وحدتی برویم که با استانداردهای علمی روز سازگار باشد.
او ادامه داد: مبانی استاندارد اجازه انجام کار یا رفتاری بر اساس جهل و باطل را نمی‌دهد. این مهم، میان حیطه کاری تفاوتی قائل نیست و تمام عرصه‌های مدیریتی، آموزشی و حتی اعتقادی هم باید مبنای علمی داشته و منطبق بر اصولی استاندارد باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: مساله وحدت باید بر محور حق بوده چرا که وحدت باطل محور، نامقدس و بدعتی منفی است. مبانی اسلام بر تبعیت از معصوم به عنوان سبک مدیریتی بدون خطا تأکید می‌کند و علم مدیریت در دنیای امروز به سمت آن در حال حرکت است.
رضازاده گفت: هیچ استانداردی اجازه رفتار‌های بدون کیفیت و کم کیفیت را نمی‌دهد؛ در نتیجه برای ایجاد وحدت و حرکت به سمت آن، نمی‌توان به هیچ نظریه‌ای غیر از قرآن و عترت عمل کرد.
گفت و گو از ابراهیم اسدی بیدمشکی
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره آل عمران ۱۰۳.
۲. سوره نساء ۵۹.
۳. عیون أخبار الرضا (ع)، ج ۲ ص ۱۰۷.
۴. خطبه ۹۷.
منبع:باشگاه خبرنگاران