عقیق:در جنگ 33روزه لبنان که به پیروزی قاطع حزب‌الله انجامید، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای توصیه‌ها و راهکارهایی ارائه می‌کردند، توصیه به خواندن دعای "جوشن صغیر" یکی از رهنمودهای معنوی در این زمینه بوده است. سرلشکر حاج قاسم سلیمانی در گفت‌وگوی اختصاصی درباره جنگ 33روزه ماجرای توصیه معنوی فرمانده کل قوا را روایت کرده است، به همین مناسبت بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت ضمن اشاره به توصیه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، دعای جوشن صغیر را به‌اختصار معرفی کرده است.

جنگ 33روزه حزب‌الله لبنان و رژیم صهیونیستی در سال 1385 و پیروزی قاطع حزب‌الله از جهات مختلفی قابل تأمل و بررسی است، یک جهت مهم، تحلیل جنگ از بُعد مسائل معنوی است. سرلشکر حاج قاسم سلیمانی از نقش معنویت در پیروزی حزب‌الله حکایت جالبی را نقل می‌کند. هنگامی که در تجهیزات جنگی و مسائل نظامی غلبه‌ی ظاهری با رژیم صهیونیستی بود و ظاهراً هیچ امیدی به شکست دشمن نبود، در ملاقاتی با فرمانده کل قوا، این مسئله مطرح می‌شود، اما ایشان با اطمینان می‌گویند «در جنگ پیروز می‌شوید»، و برای این منظور دستور معنوی‌ای ارائه می‌کنند تا به‌وسیله آن دل مجاهدان مستحکم شود و زمینه دریافت کمک خداوند را فراهم آورد، سرلشکر سلیمانی درباره این ملاقات می‌گوید:

"حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمودند «به اینها [رزمندگان] بگویید دعای جوشن صغیر بخوانند.»، در شیعه عموماً دعای جوشن کبیر معروف است و دعای جوشن صغیر حداقل در بین عموم مردم ــ غیر از خواص ــ معروف نیست. بعد آقا توضیحی هم دادند که یعنی ما تصور دیگری نکنیم در این موضوع که این دعای جوشن صغیر حالا مثلاً چیست؛ مثل بعضی‌ها که می‌گویند «این چهار تا قل هوالله را بخوان» یا مثلاً «این حمد را بخوان و موضوع حل است». آقا فرمودند: «این دعای جوشن صغیر حالت یک انسان مضطر است؛ انسانی که در یک اضطرار شدید است و می‌خواهد با خدا حرف بزند.»"(1)

در ادامه مقداری بیشتر با دعای جوشن صغیر آشنا می‌شویم؛ ابتدا لازم است توجه کنیم که معصومان علیهم السّلام در سیره‌ی تربیتی خود از تعلیم دعا بسیار بهره می‌بردند و از این رهگذر برای اموری که انسان با آنها مواجه است دستورالعمل‌های معنوی صادر می‌کردند. فصلی از این دعاهای معصومین اختصاص به دعا در مقابل دشمنان دارد. جمعیت شیعیان همواره با تهدید از سوی دشمنان مواجه بوده‌اند، همان‌طور که ائمه علیهم السّلام به این بلا گرفتار بوده‌اند. در این شرایط دعا سلاح مؤمنینی بود که همه راه‌ها در مقابله با دشمنان بسته می‌شد و راه مادی برای پیروزی نداشتند.(2)

در کتاب‌های شیعه دو دعا با نام‌های «جوشن کبیر» و «جوشن صغیر» وارد شده است. جوشن به‌معنای زره و سپر است و این دعاها سپری برای مؤمنان در مقابل مشکلات خارجی بوده است. دعای جوشن کبیر از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده است، در یکی از غزوات، جبرئیل از طرف خداوند برای رسول اکرم پیامی آورد که "زره جنگی را از تن بیرون کن و به‌جای آن این دعا را بخوان". دعای جوشن کبیر بسیار مفصل است و شامل صد بند می‌شود که خواندن آن در شب‌های قدر توصیه شده است.

دعای جوشن صغیر از امام کاظم علیه‌ السّلام به شیعیان رسیده است، ماجرای آن بدین قرار است که حسین‌بن علی، معروف به "شهید فخ" از نوادگان امام حسن علیه السّلام، علیه حکومت ظالم بنی‌عباس قیام کرد. هادی عباسی او را به شهادت رسانید و سپس قصد آن را داشت که تهدیدکننده اصلی حکومت خود یعنی امام کاظم علیه السّلام را از سر راه بردارد. این خبر توسط علی‌بن یقطین که از اصحاب خاص حضرت بود به ایشان رسید و خانواده و جمعی از یاران به امام گفتند که "خودتان را از چشم این ستمگر دور کنید و به زندگی مخفیانه روی آورید". امام علیه‌السّلام رو کرد به خانواده و اصحابش و فرمود "ترس را از خود دور کنید، اولین نامه‌ای که از عراق می‌آید خبر مرگ هادی عباسی خواهد رسید". اصحاب از علت آن پرسیدند امام فرمودند "در خواب رسول خدا صلّی الله علیه و آله را دیدم و از دشمنان به ایشان شکایت کردم. پیامبر دستم را گرفت و فرمود «لحظاتی پیش خداوند دشمنت را هلاک کرد، بنابراین شکر الهی را نیکو به‌جا آور.»، امام کاظم علیه‌السلام به‌شکرانه این خبر، رو به قبله و دست‌ها را به آسمان بلند کرد و این دعا را خواند.(3) اصحاب سخنان حضرت را نوشتند و  این دعای امام کاظم علیه السّلام به دعای جوشن صغیر معروف شد و در کتاب‌های معتبر حدیثی نقل شد. این دعا شامل 19 بند است که در هر فقره مشکلات و بلایایی که ممکن است به انسان برسد یادآوری شده است، سپس از خداوند که برطرف‌کننده آن خطرهاست شکرگزاری می‌شود و در پایان هر فقره بر پیامبر و خاندانش صلوات فرستاده می‌شود و از خداوند درخواست می‌شود که انسان را در زمره شکرگزاران قرار دهد.(4)

خواندن این دعا در مواقع احساس خطر از ناحیه دشمن توسط علما بسیار سفارش شده است. رزمندگان حزب‌الله در جنگ 33روزه پس از توصیه‌ی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به خواندن این دعا اهتمام ورزیدند و ثمره‌ی دعای جوشن صغیر را در صحنه عمل تجربه کردند. سرلشکر سلیمانی درباره اثر ترویج این دعا در آن ایام چنین می‌گوید: "مسئله‌ی دعای جوشن صغیر رایج شد؛ چون این دعا مفاهیم خیلی ارزنده‌ی عرفانی و معنوی و عبودی دارد و شاید بتوان گفت جزو بهترین دعاهای مفاتیح است. انتشار این دعا وسعت پیدا کرد و تلویزیون المنار به‌شکل مرتب آن را با صوت زیبا و حزینی پخش می‌کرد، حتی در بین مسیحیان هم این دعا را می‌خواندند. چون دعا، دعای الهی است، عرفانی است و متعلق به یک طایفه نیست، یعنی هر کسی که عبودیت و تعبد داشته باشد، به قدرت الهی و به خداوند سبحان اعتقاد داشته باشد، این دعا در او اثر می‌گذارد؛ لذا این پیام خیلی مؤثر بود و شروعی شد برای تحرک دیگری و می‌توان گفت که خون تازه‌ای در وجود حزب‌الله دمید تا حزب‌الله با امید و اعتمادبه‌نفس بیشتری وارد معرکه با دشمن شد".(5)

همان‌طور که بیان شد دعا در سبک زندگی انسان نقشی منحصر به فرد دارد و اگر دعا نباشد خداوند به بندگان توجهی نمی‌کند. دعای جوشن صغیر یکی از یادگارهای حدیثی امام کاظم علیه السّلام برای ما است به‌خصوص برای کسانی که در جبهه جهاد در مقابله با دشمن فعالیت می‌کنند، دارای اثرات فراوانی است به‌طوری که معادله قدرت را به‌نفع جبهه‌ی مؤمنین تغییر می‌دهد. در پایان به فرازی از این دعای دلنشین توجه می‌کنیم:

«اِلهى وَسَیِّدى وَکَمْ مِنْ عَبْدٍ اَمْسى وَ اَصْبَحَ مَغْلُولاً مُکَبَّلاً فِى الْحَدیدِ بِاَیْدِى الْعُداةِ لایَرْحَمُونَهُ، فَقیداً مِنْ اَهْلِهِ وَ وَلَدِهِ، مُنْقَطِعاً عَنْ اِخْوانِهِ وَ بَلَدِهِ، یَتَوَقَّعُ کُلَّ ساعَةٍ بِاَىِّ قِتْلَةٍ یُقْتَلُ، وَ بِاَىِّ مُثْلَةٍ یُمَثَّلُ بِهِ، وَ اَنَا فى عافِیَةٍ مِنْ ذلِكَ کُلِّهِ، فَلَكَ الْحَمْدُ یا رَبِّ مِنْ مُقْتَدرٍ لایُغْلَبُ، وَ ذى‌اَناةٍ لایَعْجَلُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْنى لِنَعْمائِكَ مِنَ الشّاکِرینَ، وَ لِآلائِكَ مِنَ الذّاکِرینَ.»

ترجمه:
«اى معبود من و اى آقا و سرورم، چه بسیار بنده‌اى که شب و روزش را در غل و زنجیر آهنین در اسارت دشمنان بى‌رحم، دور از زن و فرزند و جداى از برادران و شهرش سپرى کند، در حالى که هر ساعت انتظار مى‌کشد که چگونه کشته خواهد شد و چگونه اعضاى بدنش قطعه قطعه مى‌شود و من در سلامتى از همه این گرفتاری‌ها به‌سر مى‌برم، پس اى پروردگار من، حمد و سپاس از آنِ توست به‌خاطر نیروى شکست‌ناپذیرت و شکیبایى بى‌شتابت، بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست و مرا از سپاسگزاران نعمت‌ها و یادکنندگان احسانت قرار بده.»(6)

1) ناگفته‌های جنگ 33روزه در گفت‌وگوی اختصاصی با سرلشکر حاج قاسم سلیمانی، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR
2) سیدمحمدباقر حکیم «نظام العبادات فی مدرسة اهل البیت (علیهم السلام) (4)» رسالة الثقلین، شماره 28، ص 72.
3) مهج الدعوات و منهج العبادات، سیدبن طاووس، ص 218-219.
4) دانشنامه جهان اسلام و دانشنامه مجازی ویکی شیعه مدخل «دعای جوشن کبیر»
5) ناگفته‌های جنگ 33روزه در گفت‌وگوی اختصاصی با سرلشکر حاج قاسم سلیمانی، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR
6) ترجمه دعا به‌نقل از: مفاتیح نوین، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، makarem.ir