عقیق:امیرحسین کسائی: زمانی که نام «مسجد» را می‌شنویم، ذهنمان به سراغ بنایی بزرگ می‌رود که محلی است برای اقامه نماز جماعت اما در تهران و در محله‌های مرکزی پایتخت، مسجدی را داریم که تنها یک اتاقک ۴۰ مترمربعی است. مسجدی براساس اعلام اهالی بیش از ۱۰۰ سال است که قدمت دارد، درست در خیابان ادیب الممالک و در مجاورت بزرگراه شهید محلاتی قرار گرفته است.
محمد باقر نوید کلید دار و رئیس هیأت امنای مسجد کوچک ادیب درباره تاریخچه این مسجد می‌گوید: « این مسجد براساس شنیده‌ها، از ۱۰۰ سال پیش وجود داشته است و این را بنده، از افرادی شنیدم که سالهاست از دنیا رفته‌اند البته سابقه مسجد بیش از این است اما سند و یا تاریخچه‌ای از آن وجود ندارد. شخصاً حدود ۵۰ سال است که کلید دار این مسجد هستم.»
مسجد ادیب سالیان قبل که هم احداث شد، همین یک اتاق کوچک بود، برای نماز خواندن مردها زیرا اطراف این مسجد بازاریان بسیاری وجود داشتند که علاقه‌مند بودند نماز خود را در مسجد و به جماعت اقامه کنند.
نوید درباره آغاز کار کلیدداری خود در مسجد ادیب می‌گوید: «این مسجد در ابتدای کار که کلیدش به دست من سپرده شد، تعطیل بود که درب‌های آن، چوبی و کف آن نیز حصیر پهن بود و ابتدا من این مسجد را کاملاً تمیز کردم و سپس درب آن را به روی نمازگزاران باز کردم که این خاطره، برای بیش از ۵۰ سال پیش است. در آن زمان همین خیابان ادیب وجود داشت اما بزرگراه ساخته نشده بود.»
در خیابان ادیب الممالک و خیابان‌های اطراف آن مساجد متعددی وجود دارد و حتی روبروی مسجد کوچک داستان ما، مسجد بزرگ و معروف سنگی تهران قرار دارد اما مسجد کوچک ادیب سالیان سال است که محل نماز و راز و نیاز افراد بسیاری به خصوص مسن‌ترهاست.
نوید در باره حضور مردم در مسجد می‌گوید: «صبح‌ها از گذشته تاکنون، اهالی این محل و بازاریان اطراف، نمازهای خود را در این مسجد اقامه می‌کردند و امروز نیز نماز سه وعده در مسجد اقامه می‌شود اما نماز مغرب و عشاء بسیار پررونق و جمعیت است. این مسجد، قدیمی‌ترین مسجد محل است و بعد از آن مسجد سنگی احداث شد که باتوجه به صعب‌العبور بودن و این نکته که کنار بزرگراه شهید محلاتی است، نتوانست برای حضور افراد مسن مناسب باشد لذا مسجد کوچک ما هنوز رونق گذشته را دارد.»
مسجد در هر محلی که بنا شود چه بزرگ باشد و چه کوچک منشأ خیرات و برکات است و در مناسبت‌های مختلف و برنامه‌های خاص با اجرای برنامه‌هایی حال و هوای محل را تغییر می‌دهد و بستری را برای نزدیکی اهالی به اهل بیت(ع) فراهم می‌کند.
نوید با ذکر خاطره‌ای پیرامون برنامه‌های این مسجد می‌گوید: «از گذشته این خیابان را در مناسبت‌های مختلف آذین بندی می‌کردم که چراغ آن زمان، حدوداً «یک قرون» قیمت داشت که یادم است یک مرتبه، برای میلاد امام زمان(عج) بیرون مسجد را چراغانی کرده بودم و از بازاریان نیز فرش‌هایی به ارزش «هزار تومان» قرض گرفته بودم و برروی چراغ‌ها آویزان کرده بودم. سپس در مسجد در حال استراحت بودم که پس از بیدار شدن مشاهده کردم مسجد کاملاً تاریک است و برق قطع شده است و زمانی که به بیرون رفتم، مشاهده کردم، تمامی سیم‌های چراغانی‌ها آتش گرفته است اما هیچ آسیبی به فرش‌های امانتی بازاریان نرسیده بود. در این مسجد علی‌رغم مساحت کم ، در مناسبت‌های مذهبی، برنامه اجرا می‌شود و تا ۵۰ نفر، امکان حضور افراد را دارد البته برای برگزاری مراسم‌های وسیع‌تر، در منازل اهالی محل به اجرای مراسم به‌صورت سیار می‌پردازیم.»
شاید در این توصیف انتظار مخاطب آن باشد که در مسجد ادیب بایک بنای کاملاً قدیمی باید مواجه باشیم اما فضای مسجد نشان می‌دهد مسجد کوچک ادیب با ذوق اهالی و هیأت امنا مورد بازسازی قرار گرفته است، البته در این بازسازی تلاش شده است، ماهیت و معماری قدیمی آن حفظ شود که رئیس هیأت امنای این مسجد در این باره می‌گوید: «این مسجد در سال گذشته مورد بازسازی قرار گرفت که طی آن، کف‌سازی محکمی برای مسجد صورت گرفت و تلاش شد طراحی طاق‌های قدیمی مسجد تا حد امکان حفظ شود و این نمای جدید مسجد امسال در شب میلاد امام علی(ع) مورد بهره‌برداری و افتتاح قرار گرفت.»
نماز خواندن در مسجد کوچک ادیب حس و حال خاصی را دارد و به گفته نمازگزاران، هر فردی در این مسجد نماز می‌خواند، می‌گوید نماز در این مسجد به نوع خاصی می‌چسبد و همه از این مسجد و فضای آن خاطرات بسیار خوبی دارند.
امام جماعت‌های بسیاری در این مسجد به نماز ایستادند که بسیاری از دنیا رفته‌اند و هم‌اکنون حجت‌الاسلام فهد به‌صورت ثابت در این مسجد، به نماز می‌ایستد البته در این مسجد نماز جماعت در زمان مغرب و عشاء پررونق و در نماز صبح و نماز ظهر و عصر کمتر جمعیت حضور دارد.
حجت‌الاسلام حیدر فهد امام جماعت که حدود ۹ سال است، امام جمعت این مسجد است، می‌گوید: «مسجد کوچک ادیب، محل نماز و راز و نیاز، اهالی محلات آب منگل و ادیب الممالک است که پس از سال‌های تعطیلی آن، خود این افراد با جمع‌آوری مبالغی و اخذ کمک از خیرین، به تعمیر اساسی مسجد پرداختند و از ابتدای امسال، فعالیت آن دوباره از سر گرفته شده است.»
وی با بیان این نکته که برنامه‌های رایج در سایر مساجد اعم از اقامه نماز جماعت در سه نوبت صبح، ظهر و شب، ادعیه‌خوانی و سوگواری و مولودی در مناسبت‌های مذهبی در مسجد کوچک ادیب نیز اجرایی می‌شود، درباره علت نامگذاری این مسجد می‌گوید: « این مسجد هم‌نام با «ادیب‌الممالک فراهانی» از شعرا، ادبا و روزنامه‌نگاران دوره مشروطه است و به دلیل مساحت کمش نیز آن را کوچک نامیده‌اند.»
حجت‌الاسلام فهد درباره موقعیت و فضای کوچک این مسجد می‌گوید: «کوچک بودن مسجد مانع از تأثیرگذاری نیست، در امور معنوی کمیت مهم نیست بلکه کیفیت مورد اهمیت است که مسجد کوچم ما نیز توانسته است تأثیرگذاری بسیاری در میان مردم و اهالی محل داشته باشد».