عقیق:توقیف نفتکش انگلیسی موضوعی است که امروز به عنوان خبر اول رسانه‌ها دست به دست می‌شود. این اتفاق درحالی رخ داد که چندی پیش یک فروند نفتکش جمهوری اسلامی ایران در اقدامی ناجوانمردانه توسط انگلیسی‌ها توفیق شده و هنوز آن را رها نکرده‌اند.
برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در اقدامی تلافی‌جویانه نفتکش انگلیسی را توقیف کرده که البته نفتکش انگلیسی تخلفاتی داشته اما با فرض اینکه جمهوری اسلامی در اقدامی تلافی‌جویانه نفتکش انگلیسی را توقیف کرده باشد به سراغ قرآن کریم رفتیم تا ببینیم نظر قرآن درباره این اقدام کشورمان در برابر انگلستان چیست.
فراموش نکنیم اکنون ماه ذی‌القعده است و جنگ و مقابله در ماه‌های حرام از سوی خداوند منع شده است و باید از دو جنبه موضوع را بررسی کنیم که آیا
۱. اقدام توقیف نفتکش و مقابله به مثل کار صحیحی است و ۲. این اقدام جمهوری اسلامی در ماه حرام چه حکمی دارد.
بابررسی آیات مختلف قرآن کریم در این زمینه به آیه ۱۹۴ سوره مبارکه بقره رسیدیم و نکته جالب اینجا است که خداوند در این آیه کاملاً روشن هر دو پرسش ما را پاسخ داده است.
به این آیه توجه کنید
«الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالْشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ» (بقره ۱۹۴ )
ترجمه
ماه حرام در برابر ماه حرام و (اگر دشمنان احترام آنرا شکستند و با شما جنگ کردند، شما نیز حقّ دارید مقابله به مثل کنید. زیرا) حرمت‌ها را (نیز) قصاص است وهرکس به شما تجاوز کرد، به مانند آن تجاوز، بر او تعدى کنید و از خدا بپرهیزید (که زیادهروى نکنید) و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است. (بقره ۱۹۴ )
در این آیه ابتدا به موضوع ماه حرام اشاره شده و اینکه در این ماه در صورتی می‌توان با دشمن برخورد و مقابله کرد که آنها حریم مسلمانان را شکسته و به آنها تجاوز کرده باشند. همچنین نکته بعدی موضوع میزان مقابله است که در آیه ۱۹۴ سوره بقره خداوند می‌فرماید در ماه حرام فقط به میزانی که آنها به شما تجاوز و تعدی کردند بر آنها تجاوز و تعدی کنید. ذکر این نکته هم لازم است که توقیف نفتکش ایرانی در روز 13 تیر برابر با 1 ذی‌القعده یعنی در ماه حرام رخ داده است.
نفتکش در برابر نفتکش
بانگاهی به این آیه در‌می‌یابیم که جمهوری اسلامی ایران حتی اگر در اقدامی تلافی‌جویانه نفتکش انگلیسی را توقیف کرده باشد این اقدام کاملاً براساس قرآن کریم و فرمان خداوند بوده و با حرمت ماه ذی‌القعده هم براساس قرآن کریم منافاتی ندارد. زیرا طبق آیه قرآن یک نفتکش انگلیسی در برابر نفتکش قصب شده کشورمان توقیف شده است.
البته برای روشن‌شدن بیشتر این آیه از قرآن کریم با مراجعه به برخی تفاسیر به نکاتی درباره این آیه اشاره می‌کنیم.
قبل از اسلام در میان عربها، هر سال چهار ماه احترام خاصّى داشت که در آن ماه‌ها جنگ، حرام و ممنوع بود، سه ماه آنها پى‌درپى هستند که عبارتند از ذىالقعده، ذىالحجّه و محرم، و یکى هم ماه رجب که جداست. حتّى یکى از علل تسمیه ماه ذىالقعده را آن گفتهاند که در این ماه قعود از جنگ لازم است.
سوء استفاده دشمن از ماه حرام علت جواز خداوند برای مقابله در این ماه
اسلام این سنّت را پذیرفت و در هر سال چهار ماه را آتش بس اعلام کرد، اما دشمن همیشه در کمین است تا از فرصتها سوء استفاده کند و چه بسا با خود فکر کند که چون مسلمانان در این ماه‌ها موظف به رعایت آتش بس هستند، پس به آنها حمله کنیم.
معاویة بن عمار از امام صادق (علیه‌السلام) این مسأله را پرسید: «مردى، مردى دیگر را در بیرون حرم مکه به قتل رسانید و سپس داخل حرم شد. آیا مى شود در حرم حدّ را بر او جارى کرد؟» حضرت فرمودند: «نه مادام که از حرم بیرون نشده او را نمى‌کشند و آب و غذا هم به او نمى‌دهند و چیزى به او نمى‌فروشند تا از حرم بیرون شود، آن وقت حدّ بر او جارى مى‌کنند». آن فرد پرسید: «چه مىفرمایید درباره مردى که در حرم، قتل و یا دزدى کرده باشد؟» حضرت فرمودند: «در همان حرم حدّ بر او جارى مىشود. براى اینکه خود او رعایت حرمت حرم را نکرد. خداى عزوجل در این مورد فرمود: «فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ» آن گاه با اینکه او در حرم است حدّش مىزنند چون قرآن مى‌فرماید: «فَلا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ». (فروع کافی (ج ۴ ص ۲۸۸)
تلافی در ماه حرام درست به اندازه تعدی دشمن و نه بیشتر
این آیه مى‌فرماید: اگر مخالفان شما در این چهار ماه به شما هجوم آوردند، شما نیز در برابرشان بایستید و در همان ماه‌ها با آنان بجنگید و ماه حرام را در برابر ماه حرام قرار دهید. زیرا حرمت خون مسلمانان و حفظ نظام اسلامى از حرمت این ماه‌ها بیشتر است، و هرکس حرمت‌ها را شکست باید مورد قصاص قرار گیرد. سپس به عنوان یک قانون کلّى مى‌فرماید: هرکس به شما تجاوز کرد، به همان مقدار به او تعدّى کنید و تقوا داشته باشید و بیش از مقدار لازم قصاص نکنید و بدانید که خداوند با متّقین است.
صاحب مجمعالبیان در ذیل آیه مىگوید: در مورد غصب نیز مىتوان با استدلال به این آیه تقاص کرد، یعنى از مال غاصب تقاص کرد.
«الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ» شامل همه حرمت‌ها است
اینکه فرمود: «الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ» بیان خاصی است که تنها شامل یک مصداق از حرمت‌ها می‌شود و آن حرمت ماه حرام است ولی دنبالش بیان عامی آمده است که شامل همه حرمت‌ها می‌شود و آن عبارت است از جمله «فَمَنِ اعْتَدی عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدی عَلَیْکُمْ». در نتیجه معنای آیه چنین می‌شود که خدای سبحان قصاص درخصوص شهر حرام را هم تشریع کرده است برای اینکه قصاص در تمامی حرمات را تشریع کرده است که شهر حرام هم یکی از آنها است و اگر قصاص را تشریع کرد به آن جهت است که تجاوز در مقابل تجاوز را با رعایت برابری تشریع کرده است. آنگاه مسلمانان را سفارش میکند به اینکه ملازم طریق احتیاط باشند و در اعتدا و تجاوز به عنوان قصاص پا از حد فراتر نگذارند.
پیام‌هایی از آیه ۱۹۴ سوره بقره
همه زمانها یکسان نیستند، حرمت بعضى ماه‌ها باید حفظ شود. «الشهر الحرام»
در اسلام بنبست وجود ندارد. حفظ اسلام و جان مسلمانها بر حفظ احترام مکانها و زمانها مقدّم است. «فمن اعتدى علیکم فاعتدوا علیه»
اسلام، دین تجاوز و تعدّى نیست، ولى تعدّى و تجاوز دیگران را نیز نمىپذیرد. «فمن اعتدى علیکم فاعتدوا علیه»
حتّى در برخورد با دشمنان، عادل باشیم. «فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدى علیکم»
سیستم قانونگذارى باید به نحوى باشد که موجب یأس مسلمین وجرأت کفّار نگردد واصل مقابله به مثل به همین خاطر است. «فاعتدوا... بمثل ما اعتدى»
رعایت تقوى حتّى به هنگام جنگ، از اصول تربیتى اسلام است. «اتّقوا اللّه»
اگر در جنگ از مرز عدالت خارج نشوید، از امدادهاى الهى نیز برخوردار خواهید بود و گمان نکنید عدالت و تقوى پیروزى شما را به تأخیر مىاندازد. «بمثل ما اعتدى... واتقوا... و اعلموا ان اللَّه مع المتّقین»
منبع: تفاسیر نور و المیزان