عقیق:حجت‌الاسلام جلیل محبی با حضور در جلسه شورای هماهنگی جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی به تشریح فعالیت‌های ستاد امر به معروف و نهی از منکر در دوره جدید پرداخت.
حجت‌الاسلام جلیل محبی دانش آموخته دانشگاه امام صادق (ع)، مشاور رئیس صداوسیما و عضو هیأت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه این ستاد ازسال ٧٢به همت چهره‌های روحانی و فرهنگی اعم از آقایان قرائتی، جنتی، رئیسی، رشاد، معلی و زرگر تشکیل شد، افزود: این جمع با حضور نزد مقام معظم رهبری خبر از قصد تشکیل این ستاد را با هدف احیای امر به معروف و نهی از منکر خبر دادند. در این جلسه رهبری نکات بسیار مهمی مطرح کردند که به نظرم طی حدود ٢۵ سال سپری شده از تشکیل این ستاد، مورد غفلت واقع شده است.
وی خاطرنشان کرد: فحوای کلام رهبری این بود که حاکمیت و دستگاه‌های حکومتی حق امر به معروف و نهی از منکر ندارند، بلکه وظیفه حاکمیت این است که به نحوی عمل کند تا «امر به معروف و نهی از منکر» به فرهنگ غالب مردم تبدیل شود و نزد همگان جایگاهی مثل نماز پیدا کند که هر فرد آن را بر خود فریضه می‌داند. ایشان همچنین تاکید کردند که چنین ستادی نباید در صدد سازماندهی امر به معروف و نهی از منکر بربیاید و در واقع نباید گروه‌هایی را با این هدف ذیل مجموعه خود تشکیل شود.
محبی با بیان اینکه رهبر انقلاب در آن جلسه تصریح کردند که بارها به دستگاه‌های مختلف این موضوع را گوشزد کرده‌اند که نباید آنها امر به معروف و نهی از منکر کنند، اما از اینکه این سخن به گوش افراد نمی‌رود، گلایه‌مند بودند، اظهار کرد: حاکمیت اصولاً تمایل دارد خود در مقام امر و نهی قرار گیرد، در حالی که باید مخاطب امر و نهی مردم باشد.
وی با اشاره به اینکه ستاد مذکور در طول بیست و چند سال فعالیت، اقداماتی در زمینه سازماندهی نیروهایی همچون بسیج برای امر به معروف و نهی از منکر خیابانی انجام داد، افزود: البته در سال ٩۴ که قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در مجلس در حال تصویب بود، پیش‌زمینه ذهنی ما هم همین بود و فکر می‌کردیم هدف از ایجاد ستاد امر به معروف و نهی از منکر این است که این فریضه را در خیابان‌ها و در برابر بدحجابی بسط دهد و شاید از اینکه ستاد، کار مؤثری در این حوزه انجام نمی‌داد هم گله‌مند بودیم.
وی با بیان اینکه در مدت پذیرش مسؤولیت ستاد، مطالعه و مشورت گسترده‌ای صورت گرفت تا به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه دغدغه و نظر مقام معظم رهبری را عملیاتی کنیم و در عین حال امر به معروف و نهی از منکر در میان مردم زنده شود، افزود: اولاً به این نتیجه رسیدیم که ساختار ستاد را تغییر دهیم. به این ترتیب دو معاونت با هدف احیای «مطالبه‌گری اجتماعی» و «تولیدات رسانه‌ای» اضافه شد. به این ترتیب در صدد هستیم به مردم آموزش دهیم چگونه از حکومت مطالبه کرده و در صدد از بین بردن منکراتی که به شکل فساد وجود دارند، اهتمام کنیم و در این راستا تولیدات رسانه‌ای برای انتشار در فضای مجازی و صدا و سیما نیز خواهیم داشت؛ کمااینکه از نگاه رهبری اولویت امر به معروف و نهی از منکر، حاکمیت بوده و بدترین منکر ارتشاء است.
محبی از انجام یک نظرسنجی نیز در ماه‌های اخیر خبر داد و در تشریح نتایج آن گفت: ٨٩ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی در پاسخ به اینکه اگر کار بدی مشاهده کردند، باید تذکر دهند، پاسخ مثبت داده‌اند؛ این در حالی است که وقتی از آنها سوال می‌شود قبول دارند اگر کار بدی دیدند، امر به معروف و نهی از منکر کنند، پاسخ‌های موافق در مقابل واژه نهی از منکر به ٧٣ درصد کاهش پیدا می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد این واژه در میان برخی از اقشار جامعه بار منفی پیدا کرده است.
وی افزود: در این نظرسنجی ۶٣ درصد شرکت‌کنندگان تاکید کردند که اگر کار بدی را در جامعه مشاهده کنند، تذکر می‌دهند. با این وجود می‌بینیم که همچنان امر به معروف و نهی از منکر در جامعه زنده نیست و علت آن در جای دیگری از این نظرسنجی مشخص و عیان شده است. مساله این است که مردم با معیارهای خود اعمال دیگران را ارزش‌گذاری می‌کنند و منکر و معروف را تشخیص می‌دهند؛ کمااینکه در نظرسنجی مشخص شد کمتر از ١۰ درصد شرکت‌کنندگان قائل به این هستند که معیار خوب و بد، مبانی دینی، فقه و شریعت است. در مقابل ٧۵ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی یا معیار خود را مبنای تذکر قرار می‌دهند و یا وجدان عمومی و عرف اجتماع را در نظر می‌گیرند و بر آن اساس، کار خوب و بد را تمیز داده و تذکر می‌دهند.
وی معتقد است این آمارها حاکی از این است که امروز در جامعه امر به معروف و نهی از منکر در واقع زنده است، اما مهم این است که منکر و معروف بر چه مبنایی تشخیص داده می‌شود؛ کمااینکه در حال حاضر در فضای مجازی و به ویژه توئیتر، تمام طیف‌های مختلف فکری از ضدانقلاب تا حزب اللهی در حال امر و نهی هستند، اما هر یک این عمل را بر مبنای ارزش‌های خود انجام می‌دهند. در واقع هر یک از گروه‌های فکری کار خود را امر به معروف و نهی از منکر می‌دانند و کار دیگران را امر به منکر و نهی از معروف تلقی می‌کنند.
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر با تاکید بر اینکه لازم است در مورد معیارهای این فریضه و نیز شیوه‌های مؤثر آن، کار ویژه صورت گیرد، اظهار کرد: همچنین لازم است این ستاد در حوزه پذیرش امر به معروف و نهی از منکر نیز کار کند، چراکه به دلیل تفاوت ارزش‌ها و نگرش‌ها در جامعه، این پذیرش حداقلی است.
محبی در پاسخ به پرسشهای تنی از جانبازان گفت با بیان اینکه یک مساله جدی که ستاد با آن روبرو است، سو برداشت درباره وظایف این ستاد است، خاطرنشان کرد: سال‌ها پیش تیزرهایی در صدا و سیما پخش می‌شد که «بنویسیم فلان و بخوانیم فلان». امروز هم اغلب مسؤولان حتی در بالاترین رده‌ها می‌نویسند «ستاد امر به معروف و نهی از منکر» و می‌خوانند «ستاد عفاف و حجاب» و در واقع تنها مسؤولیتی که برای ما قائل هستند، اقدام برای ترویج حجاب و مقابله با بدحجابی است. این در حالی است که ستاد ابداً مسؤولیت اجرایی ندارد و برابر ماده ١۶ قانون امر به معروف و نهی از منکر، تنها اقدامات ترویجی و فرهنگ‌سازی را عهده‌دار است. البته پیکیری مصوبات نهادهای دیگر همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه را نیز برعهده دارد. در واقع کار ستاد این است که وظایف هر دستگاه را از همان دستگاه مطالبه کند.
وی با تاکید بر اینکه وظیفه اصلی ستاد، تعمیم الگوهای صحیح امر به معروف و ریشه‌یابی علل ترک امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است، افزود: در ماه‌های اخیر انرژی زیادی گذاشتیم که وظایف اصلی این ستاد را تبیین کنیم. ستاد امر به معروف و نهی از منکر در واقع ستاد «احیای مسؤولیت اجتماعی» است، به این معنا که مردم نسبت به یکدیگر و نسبت به حاکمیت بی تفاوت نباشند و احساس مسؤولیت کنند. این همان واجبی است که با آن همه فرایض دیگر زنده می‌شود.
محبی با اشاره به اینکه رهبری در سال ۹۴ رشوه را از مهم‌ترین منکرات معرفی کردند، گفت: البته ستاد منکرات را اولویت‌بندی نکرده است و مفاسد اقتصادی را هم‌عرض مساله عفاف و حجاب می‌بیند. اما وظیفه ستاد از بین بردن منکرات نیست. ستاد فقط نسبت به یک معروف مسؤولیت دارد و آن ترویج اصل «امر به معروف و نهی از منکر» است. البته این موضوع معروفی است که بقیه معروفات در ذیل آن می‌گنجد.
دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر با بیان اینکه کشور دو نوع دستگاه اجرایی و غیراجرایی برای ارزش‌ها دارد، اظهار کرد: شکل مسؤولیت دستگاه‌هایی همچون ناجا، قوه قضائیه و نهادهای امنیتی با مسوولیت‌های ستاد امر به معروف کاملاً متفاوت است. ستاد وظیفه برخورد ندارد، بلکه وظایف ترویجی دارد.
به گفته وی، کل نیروهای ستاد کشوری در تهران ۶۰ نفر هستند که مشتمل بر نگهبانان، کارمندان و نیروهای خدماتی نیز می‌شوند. در مقابل در ٢۶ استان نیز فرماندهان سپاه استان مسؤولیت دبیری این ستاد را بر عهده دارند و عدد نیروهای بکارگرفته شده در این دفاتر نیز نهایتاً به ١۰۰ نفر می‌رسد. بنابراین ماهیت این تشکیلات یک تشکیلات اجرایی نیست.وی در جمع اعضای شورای مرکزی جمعیت جانبازان تاکید کرد: این حدیث از امام صادق (ع) که «اگر امر به معروف و نهی از منکر نکنید، اشرار بر شما حاکم می‌شوند» را به مانیفست و شعار فعالیت‌های ستاد در این دوره تبدیل کرده و آن را مکرر در جامعه مطرح می‌کنیم.
محبی با تأیید این نکته که فاعلان منکرات همیشه دست به دست یکدیگر داده و تبدیل به جریان می‌شوند، گفت: یکی از سیاستمداران معروف، نیز در زمینه مفاسد اقتصادی به این موضوع اشاره کرده که مفسدان یکدیگر را در سیستم پیدا کرده و تبدیل به شبکه می‌شوند. بنابراین باید با احیای امر به معروف در جامعه از شکل‌گیری این جریان‌ها نیز پیشگیری شود.
وی در عین حال مساله «نفوذ» در حوزه‌های فرهنگی را جدی تلقی کرد و گفت: همین امر موجب شده بدنه نیروهای فعال در مجموعه‌های فرهنگی مهم کشور عملاً کارآمد نباشند. دستگاه‌های فرهنگی کشور تحت تأثیر همین نفوذ علیل شده‌اند.