اربعین، پدیده جدانشدنی از زندگی شیعیان است

عقیق: اشاعه فردگرایی و افول کنش‌های جمعی به شکل مستمر و مثمر ثمر از ویژگی‌های جهان مدرنی است که در آن زندگی می‌کنیم، اما در چنین وضعیتی از فرهنگ و اجتماع جهانی، پدیده پیاده‌روی اربعین به عنوان یک کنش اجتماعی گسترده آن هم با صبغه دینی، واکنشی اساسی و مهم به دنیایی بود که بی‌معنایی و ارزش‌زدایی‌های اعتقادی و اخلاقی مردم را سرگردان کرده بود. در این باره با حجت‌الاسلام مرتضی وافی گفت‌وگو کردیم.

وافی در ابتدا گفت: شناخت بسیاری از ما نسبت به اربعین، روایت معروفی است که از حضرت امام حسن عسکری(ع) نقل شده است: «عَلاماتُ المُؤمِنِ خَمسٌ: صَلاةُ الخَمسینَ، وزِیارَةُ الأَربَعینَ، وَالتَّخَتُّمُ فِی الیَمینِ، وتَعفیرُ الجَبینِ وَالجَهرُ بِ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ». یعنی نشانه‌های مؤمن، پنج چیز است: [گزاردن] ۵۰ رکعت نماز [در شبانه روز]، [خواندن] زیارت اربعین، انگشتری را در دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن [در برابر خدا] و بلند گفتن «بسم اللّه الرحمن الرحیم». 

وی افزود: مواردی که در این روایت به عنوان نشانه‌های مؤمن آمده است حکایت از یک نوع سبک زندگی دارد. نماز، نوع ادای بسم‌الله و انگشتر به دست کردن مسائلی موردی و محدود به زمان و مکان خاص نیست، بلکه همیشگی و مداوم است. این نشان می‌دهد که اربعین هم از چنین ویژگیِ مهمی برخوردار است. بنابراین باید در اینجا زندگی قبل و بعد از زیارت اربعین را به عنوان مواردی در نظر گرفت که همیشه با ما هست. نتیجه این مقدمه آن است که اربعین حسینی یک پدیده جدانشدنی از زندگی شخص شیعه است که همواره زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طور مثال اگر به زندگی مردم عراق نگاه کنیم، خواهیم دید اربعین چگونه زندگی، تجارت و دخل و خرج آنان را  متأثر کرده و آنان با برنامه‌ریزی‌های خود بخشی از زندگی و مال خود را صرف اربعین می‌کنند. 

او اشاره کرد: این اربعین خودش یک حرکت تمدنی و همچنین تمدن‌ساز است. وقتی صحبت از تمدن به میان می‌آید، یعنی نظم جدیدی خلق شده که مناسبات، ارتباطات و ارزش‌های خاص خودش را خلق کرده و آن را در سطح جامعه گسترش می‌دهد. اربعین از خصائص سیدالشهدا بوده و هیچ یک از اهل‌بیت از چنین خصیصه‌ای برخوردار نیستند؛ همین اهمیت آن را روشن می‌سازد. نگاه ما به اربعین باید یک پله فراتر از یک آیین و منسک دینی باشد و آن را به عنوان یک حرکت خاص تمدن‌ساز ببینیم که کارکردهای جدیدی را در جامعه وارد می‌کند. اربعین را باید یکی از موارد تمرین نصرت امام و انتظار حضرت حجت دانست. این تکاپویی که در اربعین وجود دارد نمونه خوبی از تلاش‌های شخص است تا خود را به طریقی در مسیر یاری امام قرار دهد.