آداب و احکام نماز جمعه

عقیق:یکی از آداب واجب اجتماعی مسلمین، نماز جمعه است که در سوره جمعه، مؤمنان با صراحت به شرکت در آن دعوت شده‌اند، آنجا که خداوند در آیه9 فرمود: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ‏ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُون‏؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون برای نماز جمعه ندا داده شد، به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید؛ اگر بدانید این برای شما بهتر است». 

رسول گرامی اسلام در روایتی، نماز جمعه را معادل ادای حج معرفی کرده و فرمود: «هر جمعه برای شما ثواب یک حج و یک عمره است، حج شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است؛ إِنَّ لَکُمْ فِی کُلِ‏ جُمُعَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَالْحَجَّةُ الْهِجْرَةُ إِلَى الْجُمُعَةِ وَ الْعُمْرَةُ انْتِظَارُ الْعَصْرِ بَعْدَ الْجُمُعَةِ.» (بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏86، ص214) و یا در دیگر روایت، امام صادق علیه السلام در  اهمیت نماز جمعه فرمود «هیچ قدمی نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنکه خدا بدن آن را بر آتش حرام می‌کند؛ مَا مِنْ‏ قَدَمٍ‏ سَعَتْ‏ إِلَى الْجُمُعَةِ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهَا عَلَى النَّارِ.» (وسائل الشیعة، ج‏7، ص297)

نماز جمعه (با وجود شرائط لازم) بر مردان بالغ و سالم که قدرت بر شرکت در نماز را دارند واجب است، بر مسافران و پیرمردان واجب نیست، هر چند حضور در نماز جمعه، براى مسافر جائز است، همچنین زنها نیز مى‌توانند در نماز جمعه شرکت کنند، هر چند بر آنها واجب نیست. این نماز دو رکعت است و جاى نماز ظهر را مى‌گیرد، و دو خطبه‌اى که قبل از نماز جمعه خوانده مى شود؛ در حقیقت به جاى دو رکعت دیگر محسوب مى شود؛ کمترین عددى که نماز جمعه با آن منعقد مى‌شود، پنج نفر از مردان است.

دیگر اینکه نماز جمعه، همانند نماز صبح است و مستحب است حمد و سوره را در آن بلند بخوانند و نیز مستحب است سوره جمعه را در رکعت اول و سوره منافقین را در رکعت دوم قرائت کنند. در این نماز دو قنوت مستحب است، یکى قبل از رکوع رکعت اول و دیگر بعد از رکوع رکعت دوم. نکته حائز اهمیت این است که به هنگام ایراد خطبه، باید سکوت کرد و به سخنان خطیب گوش داد و روبه روى وی نشست؛ بنابراین "نمازگزاران باید انجام دادن هر کاری را که آنان را از شنیدن خطبه‌ها باز می‌دارد مانند صحبت کردن یا نماز خواندن ترک کنند." (توضیح المسائل مراجع، ج1، ص888، 892)

امیرالمؤمنین(ع) در روایتی فرمود «حاضران در نماز جمعه سه طبقه‌‏اند: اول، آنها که با سکوت و آرامش پیش از امام حاضر شوند و نماز جمعه کفاره گناهانشان باشد تا جمعه دیگر و به اضافه سه روز چون خدا فرماید "هر که (عمل) حسنه آورد 10 برابر آن دارد" (انعام- 160) دوم، مردی که با جنجال و تملق و دلتنگى حاضر آن‏ شود؛ این هم گناهش ریخته شود؛ سوم، مردى که در حال خطبه امام آید که خلاف سنت رفته و از آن‏هاست که چون از خدا درخواست کند و اگر خواهد باو عطا کند و اگر خواهد محرومش کند؛ النَّاسُ فِی الْجُمُعَةِ عَلَى ثَلَاثَةِ مَنَازِلَ رَجُلٌ شَهِدَهَا بِإِنْصَاتٍ وَ سُکُونٍ قَبْلَ الْإِمَامِ وَ ذَلِکَ کَفَّارَةٌ لِذُنُوبِهِ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَى الْجُمُعَةِ الثَّانِیَةِ وَ زِیَادَةِ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها (الأنعام: 160) وَ رَجُلٌ شَهِدَهَا بِلَغَطٍ وَ مَلَقٍ وَ قَلَقٍ فَذَلِکَ حَظُّهُ وَ رَجُلٌ شَهِدَهَا وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ فَقَامَ یُصَلِّی فَقَدْ أَخْطَأَ السُّنَّةَ وَ ذَلِکَ مِمَّنْ إِذَا سَأَلَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ شَاءَ أَعْطَاهُ وَ إِنْ شَاء.» (الأمالی( للصدوق)، النص، ص388)

محتواى خطبه نخست نماز جمعه، حمد خدا و درود بر پیامبر است (احتیاط این است که این قسمت به زبان عربى باشد اما بقیه به زبان مستمعین خوانده مى‌شود) سپس، مردم را به تقواى الهى توصیه کند و یکى از سوره‌های کوتاه قرآن را بخواند و این امر را در هر دو خطبه رعایت کند؛ در خطبه دوم بعد از درود بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) دعا بر ائمه مسلمین کند و براى مؤمنان استغفار کند.

*پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی (احکام و آداب نماز جمعه)
* توضیح‌المسائل

منبع:تسنیم