خطرناک‌ترین انسان‌ها روی زمین!

عقیق:حجت‌الاسلام‌ نجف لک‌زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در برنامه تلویزیونی «درس‌گفتار» شبکه چهار به بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) پرداخت که گزیده‌ای از آن در ادامه می‌آید:

وی با اشاره به تفسیر سوره حمد امام (ره) گفت: امام در این تفسیر از ۳ جریان صحبت؛ جریان حق، جریان مغضوبین و جریان باطل ضالین صحبت می‌کند‌. طبق این تعریف جریان حق، مربوط به کسانی است که حق را می‌شناسند و به آن معترف و عامل‌اند. اینان در صراط مستقیم حرکت می‌کنند و خداوند آنان را مشمول نعمات خود می‌سازد.

حجت‌الاسلام لک‌زایی بیان داشت: جریان باطل مغضوبین کسانی هستند که حقیقت را می‌شناسند؛ اما آن را انکار کرده و بنابراین مورد غضب خداوند واقع می‌شوند و جریان باطل ضالین نیز کسانی که حقیقت را نمی‌شناسند و به همین دلیل در مسیر گمراهی حرکت می‌کنند.

تقسیم جریان‌های سیاسی بر پایه شناخت حقیقت

وی ملاک این نوع جریان‌شناسی را شناخت حقیقت و عمل به حقیقت دانست و ادامه داد: بر همین اساس، جریان‌های سیاسی نیز سه دسته می‌شوند. کسانی که به لحاظ سیاسی در مسیر صراط مستقیم هستند. این سیاست همان سیاست الهی است؛ سیاستی که انبیا و ائمه آن را اتخاذ کرده بودند.

نویسنده کتاب اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: سیاست دوم، سیاست مغضوبین است. سیاست مغضوبین، همان سیاست ابلیسی و طاغوتی است. ویژگی ابلیس این است که حق را می‌شناسد اما به آن عمل نمی‌کند. سیاست ضالین نیز سیاستی است که می‌توان از آن تحت عنوان سیاست حیوانی و یا همان سیاست مادی و دنیوی یاد کرد. در این نوع از سیاست فقط به نیازهای مادی انسان توجه شده و از نیازهای معنوی غفلت می‌شود.

وی درباره معنای اندیشه سیاسی گفت: اندیشه سیاسی را می‌توان پاسخی به مسائل زندگی سیاسی دانست. بنابراین، زندگی سیاسی با اندیشه سیاسی در پیوند قرار می‌گیرد. با توجه به ارزش‌ها، اهداف و آرمان‌ها، نوع اندیشه سیاسی نیز متفاوت و متنوع خواهد بود.

حجت‌الاسلام لک‌زایی با بیان اینکه در اندیشه امام (ره) عقل، نفس و جسم، لایه‌های وجودی انسان را تشکیل می‌دهند، اظهار داشت: متناسب با این سه لایه وجودی، اسلام نیز ۳ بخش دارد. یک بخش اصول دین است که بینش و باورها را تشکیل می‌دهد و به شأن عقلی انسان مرتبط است. بخش دیگر اخلاق است که گرایش‌های انسان را تشکیل می‌دهد و به حوزه نفس مربوط است.

خطرناک‌ترین انسان؛ انسان منفعت‌گرای سلطه‌طلب حیله‌گر است

وی ادامه دداد: آخرین بخش، فقه است که ناظر بر کنش‌ها و رفتارهای انسان بوده و به لایه جسمانی و ظاهری انسان مربوط می‌شود. بر همین اساس امام (ره) معتقدند که هر جلوه رفتاری انسان، دارای ۳ لایه است. مثلاً در حوزه زندگی سیاسی با سه لایه باورهای سیاسی، گرایش‌های سیاسی و کنش‌های سیاسی مواجه هستیم.

نویسنده کتاب «درآمدی بر مستندات قرآنی فلسفه سیاسی امام خمینی ابراز داشت: محور اصلی فلسفه سیاسی تبیین ویژگی‌های نظام سیاسی مطلوب است. در این راستا بحث از جامعه، انسان و ارزش‌های اساسی مدنظر او اجتناب‌ناپذیر است. مفاهیمی همچون آزادی، عدالت و حق از جمله این مفاهیم هستند که پیش از هر بحثی در باب حکومت، می‌بایست راجع به آن‌ها صحبت کرد.

وی افزود: امام (ره) در کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل»، انسان‌ها را از حیث شخصیت در قالب ۸ گروه انسان عاقل، انسان شهوت‌ران یا مادی‌گرا، انسان درنده‌خو یا سلطه‌طلب، انسان حیله‌گر و غیره طبقه‌بندی می‌کند. در این بین خطرناک‌ترین انسان، انسانی است که هر ۳ مشخصه در او وجود داشته باشد: یعنی انسان منفعت‌گرای سلطه‌طلب حیله‌گر.

چرا امام (ره) آمریکا را شیطان بزرگ می‌دانست/ دین ابزاری برای محدود کردن عقل نیست

حجت‌الاسلام لک‌زایی تصریح کرد: گونه‌های شخصیتی فوق در عالم سیاست نیز عیناً وجود دارد. با توجه به اینکه سیاست را چه انسان‌هایی اداره می‌کنند، می‌توان از دولت‌های منفعت‌گرا، سلطه‌طلب، حیله‌گر یا ترکیبی از این موارد، صحبت کرد. در این بین خطرناک‌ترین دولت‌ها، دولتی است که هر سه محرک بدون حضور عقل در آن به ریاست رسیده باشند: یعنی دولت منفعت‌گرای حیله‌گر سلطه‌طلب. امام خمینی (ره) مصداق بارز این‌گونه از دولت‌ها را دولت آمریکا می‌داند و بنابراین به همین دلیل آمریکا را شیطان بزرگ می‌نامند.

وی درباره نظام سیاسی مطلوب از منظر معمار کبیر انقلاب گفت: از منظر امام (ره) نظام سیاسی مطلوب، نظام سیاسی عاقل و عادل است که در آن ریاست امیال و محرک‌ها بر عهده عقل و دین است. به اعتقاد امام (ره) در اندیشه اسلامی، دین ابزاری برای محدود کردن عقل نیست، بلکه در واقع کارکرد دین معاضدت عقل در کنترل امیال است.

ویژگی نظام سیاسی اسلامی از منظر امام (ره)

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: از منظر امام، دولت و نظام سیاسی اسلامی ۲ ویژگی اساسی دارد. ویژگی اول تقید به رضایت الهی است. در وهله اول دولت اسلامی دولتی است که عقل‌گرا و عدالت‌محور است. هرگاه این دو شرط برقرار باشد حتماً چنین نظامی مقید به رضایت الهی نیز هست.

وی ادامه داد:‌ ویژگی دوم حکومت اسلامی این است که علاوه بر رضایت الهی، مقید به رضایت مردم نیز هست. البته این رأی و خواسته در حدودی اعتبار دارد که مغایر با احکام و دستورات خداوند متعال نباشد. بنابراین می‌توان گفت که در فلسفه سیاسی امام (ره) مردم در کنار رهبری، دولت و مکتب از ارکان حکومت به حساب می‌آیند.

حجت‌الاسلام لک‌‌زایی خاطرنشان کرد: نگاه منظومه‌ای و جامع امام (ره) به دین سبب می‌شود که نظام اخلاقی ایشان از وجوه سیاسی نیز برخوردار باشد. توضیح اینکه امام (ره) معتقدند موضوع علم اخلاق، تربیت انسان کامل است. برای تربیت انسان می‌بایست ابتدا با موانع کمال مبارزه کرد. بخشی از موانع کمال در درون ما وجود دارد و بخشی نیز در بیرون از وجود ما.

وی گفت: هواهای نفسانی، انگیزه‌های غیر الهی و نفسانی از موانع درونی رسیدن به کمال هستند. نظامات اجتماعی غلط همچون استبداد و استعمار نیز از جمله مواردی هستند که موانع بیرونی رسیدن به کمال را تشکیل می‌دهند. برای تربیت انسان کامل به حداقل رساندن موانع کمال در جامعه ضرورت دارد.

تبعات یک نظام دیکتاتوری

این کارشناس دینی با بیان اینکه نظام استبدادی، در وهله اول اخلاق مردم را فاسد می‌کند؛ چرا که از آن‌ها انتظار تملق دارد، اظهار داشت: نظام استبدادی مردم را تحقیر و تخفیف می‌کند. آزادی آن‌‌ها را سلب کرده و عدالت و دیگر ارزش‌های انسانی را زیر پا می‌گذارد. انسان و جامعه‌ای که تحت استعمار قرار دارد نمی‌تواند برای فردای خویش برنامه‌ریزی کند، چه رسد به آنکه بخواهد برای تحقق اخلاق در جامعه برنامه‌ریزی کند.

وی افزود: هدف علم اخلاق؛ تربیت انسان‌های کاملی است که با در دست گرفتن سیاست و قدرت در جامعه، زمینه حذف استبداد و استعمار را برای رسیدن به جامعه‌ای شکوفا، آزاد، عادلانه و متخلق به فضائل فراهم آورند.

فقه موجود توانایی اداره نظام‌های اجتماعی را دارد

حجت‌الاسلام لک‌زایی با طرح این سؤال که آیا از فقه موجود می‌توان انتظار داشت که احکام سیاسی را نیز پاسخگو باشد، بیان داشت: از نظر امام (ره) دین به عنوان یک فرانهاد و فقه به عنوان یک دانش متخذ از دین، همه نهادهای اساسی را پوشش داده و می‌دهد. بنابراین حتی همین فقه موجود و نه فقه آرمانی، توانایی اداره نظامات اجتماعی را داراست.

وی ادامه داد: در واقع بر اساس همین فقه موجود است که امام (ره) بحث حکومت اسلامی، انقلاب و جمهوری اسلامی را مطرح می‌کند. در مقابل برخی معتقدند فقه موجود فقه فردمحور است. در نظام فکری ایشان چنین تلقی از فقه پذیرفته نمی‌شود. چراکه اساساً فقه دانشی نهادمحور بوده و از بدو تأسیس تلاش کرده است تا نهادهای اساسی در جامعه اسلامی را سمت‌وسو داده و قواعد حاکم بر آن‌ها را توضیح دهد.

 رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان تصریح کرد: اشکالی که در اینجا ممکن است مطرح شود این است که پس چرا در فقه موجود بیشتر با افعال مکلف سروکار داریم؟ در پاسخ باید گفت که در واقع این مکلفان هستند که نهادها را تشکیل داده و یا باعث فروپاشی آن‌ها می‌شوند. لذا طبیعی است که فقه در بیان احکام، بیشتر به افعال مکلفان (افراد) پرداخته باشد.

به گزارش فارس، برنامه تلویزیونی «درس گفتار» به تهیه کنندگی سیدشهاب لاجوردی توسط مؤسسه آفاق حکمت اندیشه اسلامی تولید شده و از شنبه تا پنجشنبه ساعت ۱۷:۲۰  از شبکه چهار سیما پخش و روز بعد ساعت ۱۰ صبح، بازپخش می‌شود.