عقیق

تجاوز آشکار به خاک کشور یمن با شعار توخالی طوفان قاطعیت از ناحیۀ آل سعود، اوضاع و احوال این روزهای همسایۀ دیوار به دیوار این کشور مظلوم است؛ آن هم از سوی کسانی که خود را خادمین حرمین شریفین معرفی کرده در حالی که روی تبهکاران و متوحشان روزگار را سفید و هم پیمان شیاطین پلیدی چون آمریکا و صهیونیسم گشته اند.

اینک سؤالی که به ذهن یک مسلمان واقعی خطور می کند این است که به راستی اوصاف اینگونه افراد و شیوۀ تعامل با آنان در آیات و روایات چگونه باید باشد تا انسان مؤمن فریب ظاهرشان را نخورده و بصیرت لازم را دارا باشد؟

آیت الله جوادی آملی در بخشی از کتاب گرانقدر مفاتیح الحیات خود به تعامل با متظاهران به اسلام و برخی از اوصاف اینگونه افراد پرداخته و آورده اند:

یکی از گروه‌های انحرافی و بسیار خطرناک در جامعه اسلامی منافقان‌اند که شاخه‌ای از فاسقان شمرده می‌ شوند. آنان سوگندهای [دروغین] خود را به عنوان سپر صیانت از آسیب می‌ گیرند و با این نیرنگ مردم را از راه خدا باز می‌ دارند. ظاهرشان بسیار فریبنده است؛ ولی دشمن حقیقی شما و دین‌اند و خدا مسلمانان را از این گروه برحذر داشته است. شناخت منافقان نیز بصیرت می ‌طلبد.

وی برخی از اوصاف منافقین را چنین مطرح کرده است:منافق چون با ظاهری دینی با مؤمنان روبه‌رو می‌شود، قبل از هر چیز باید او را شناخت، از همین رو به برخی از اوصاف آن‌ها اشاره می‌ شود:

ادعای دروغین ایمان: و از مردم کسانی‌اند که می‌ گویند: به خدا و روز رستاخیز ایمان آورده‌ایم، در حالی که موٴمن نیستند. ﴿و مِنَ النیاسِ مَن یقولُ ءامَنیا بِالله و بِالیومِ الآخِرِ و ما هُم بِمُؤمِنین﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۸).

نیرنگ بازی: آنان با خدا و کسانی که ایمان آورده‌اند سخت نیرنگ می‌ بازند؛ ولی جز خود را فریب نمی‌ دهند، و این را درنمی‌ یابند.

انحصارطلبی: می‌ گویند: اگر به مدینه بازگردیم، قطعاً آن که عزیزتر است آن را که زبون‌تر است از آن‌جا بیرون خواهد کرد، و حال آنکه عزت، همه از آن خدا و پیامبرش و موٴمنان است اما منافقان نمی‌ دانند. ﴿یقولونَ لَئِن رَجَعنا اِلَی المَدینَةِ لَیخرِجَنی الاَعَزی مِنها الاَذَلی ولله العِزیةُ و لِرَسولِهِ و لِلمُؤمِنینَ و لـٰکِنی المُنـٰفِقینَ لا یعلَمون﴾ (سورهٴ منافقون، آیهٴ ۸).

ترس از مرگ: هنگامی که جهاد بر آنان واجب شد، بر خلاف انتظار، گروهی از ایشان از مردم [= مشرکان] ترسیدند، مانند ترس از خدا یا ترسی بیشتر، و گفتند: پروردگارا چرا پیکار را بر ما مقرر داشتی؟... .

زورمداری طبقه‌گرایی: و چون به آنان گفته شود: شما نیز همان‌گونه که مردم ایمان آورده‌اند ایمان بیاورید، گویند: آیا چنان‌که بی‌خردان ایمان آورده‌اند ایمان بیاوریم؟ ﴿و اِذا قیلَ لَهُم ءامِنوا کَما ءامَنَ النیاسُ قالوا اَنُؤمِنُ کَما ءامَنَ السیفَهاءُ﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۱۳).

این از آن روست که آنان به کسانی که از قرآن و احکام آن ناخشنود بودند وعده همکاری دادند و گفتند: در پاره‌ای از امور ـ تا آن‌جا که راز ما فاش نشود ـ از شما پیروی خواهیم کرد، [غافل از آنکه] خدا نهانکاری آنان را می‌ داند. ﴿ذٰلک بِاَنیهُم قالوا لِلیذینَ کَرِهوا ما نَزیلَ اللهُ سَنُطیعُکُم فی بَعضِ الاَمرِ و اللهُ یعلَمُ اِسرارَهُم﴾ (سورهٴ محمد، آیهٴ ۲۶).

کسالت و خودنمایی در عبادت: منافقان... چون به نماز بایستند با سستی می‌ایستند، و به مردم خودنمایی می‌ کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌ کنند. ﴿اِنی المُنـٰفِقینَ ... و اِذَا قاموا اِلَی الصیلوٰةِ قاموا کُسالیٰ یراءونَ النیاسَ و لا یذکُرونَ اللهَ اِلای قَلیلا﴾ (سورهٴ نساء، آیهٴ ۱۴۲).

نکته: منافق چون در باطن کافر است و خدا را قبول ندارد اصلاً به یاد او نخواهد بود؛ چه اندک و چه فراوان. طبق کلام نورانی امیرموٴمنان(ع) در ذیل همین آیه، منافقان فقط برای دنیا به یاد خدایند و دنیا متاع قلیل است، از این جهت خدا فرمود:... ﴿إلا قَلیلاً﴾.

تمسخر مؤمنان: و چون با کسانی که ایمان آورده‌اند برخورد کنند، گویند: ایمان آورده‌ایم، و چون نزد سرانِ شرور خود روند و با آنان خلوت کنند، گویند: ما با شماییم، جز این نیست که ما موٴمنان را به مسخره گرفته‌ایم. ﴿و اِذا لَقُوا الیذینَ ءامَنوا قالوا ءامَنیا و اِذا خَلَوا اِلیٰ شَیـٰطینِهِم قالوا اِنیا مَعَکُم اِنیما نَحنُ مُستَهزِءون﴾ (سورهٴ بقره، آیهٴ ۱۴).

ایشان پیمان‌شکنی و کذب را از دیگر نشانه های این گروه دانسته و مرقوم داشتند: این بخل در دل‌هایشان نفاقی بر جای نهاد که تا روزی که مرگ را دیدار کنند از آنان جدا نخواهد شد. این بدان سبب بود که وعده‌ای را که به خدا دادند وفا نکردند و همواره دروغ می ‌گفتند. ﴿فَاَعقَبَهُم نِفاقًا فی قُلوبِهِم اِلیٰ یومِ یلقَونَهُ بِما اَخلَفُوا اللهَ ما وَعَدوهُ و بِما کانوا یکذِبون﴾ (سورهٴ توبه، آیهٴ ۷۷).

پنهان‌کاری: آیا [منافقان] نمی‌دانند که خدا کارها و سخنان پنهانی آنان را می‌داند؟ ﴿أَلَم یعلَموا أَنی الله یعلَمُ سِریهُم وَنَجْویٰهُم...﴾ (سورهٴ توبه، آیهٴ ۷۸).

این حکیم متأله اوصاف دیگر این افراد چون: خیانت، حق ناشناسی و عیاشی گری را از منظر روایات مدی نظر قرار داده و آورده اند: امام صادق(ع) فرمود: سه چیز در هر کسی باشد، او منافق است، گرچه روزه بگیرد و نماز بگزارد: کسی که هرگاه سخن بگوید دروغ می‌گوید و هرگاه وعده دهد خلف وعده کند و هرگاه امین شمرده شود خیانت ورزد. (ثَلاثٌ مَنْ کُنی فِیهِ فَهُوَ مُنَافِقٌ وَ إِنْ صَامَ وَ صَلیی: مَنْ إِذَا حَدیثَ کَذَبَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ) (تحف العقول، ص۳۱۵).

امام صادق(ع) فرمود: سه گروه‌اند که جز منافق معروف به نفاق، نسبت به آنان بی‌احترامی نمی‌کند: ۱. کسی که موی او در اسلام سفید شده باشد. ۲. دانشمند قرآن‌شناس. ۳. پیشوای دادگر.

عیاشی‌گری: رسول گرامی(ع) فرمود: ای پسر مسعود! پس از من اقوامی خواهند آمد که غذاهای خوب و رنگارنگ می‌ خورند و بر مرکب سوار می ‌شوند در حالی که خود را به آرایش ویژه زنان برای شوهر، می‌آرایند و همچون زنان جلوه‌گری می‌ کنند و همانند شاهان ستمکار زندگی می‌کنند. آنان منافقان این امت در آخر الزمان‌اند که شراب می‌نوشند و در پی بازی با دوشیزگانند و بر مرکب شهوت سوار می‌شوند و نمازهای جماعت را ترک می‌گویند و با سهل‌انگاری از نماز شامگاهان باز می‌مانند و در خوردن زیاده‌روی می‌کنند. آن‌گاه بخشی از قرآن را قرائت کردند که ترجمه آن این است: پس از آنان مردمی ناشایسته به جای ایشان آمدند که نماز را تباه ساختند و از خواهش‌های نفسانی پیروی کردند، و به زودی گمراهی خود را خواهند دید. ( ...َقُولُ اللیهُ تَعَالَی:﴿فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصیلاةَ وَ اتیبَعُوا الشیهَواتِ فَسَوْفَ یلْقَوْنَ غَییا﴾ [سورهٴ مریم، آیهٴ ۵۹] (مکارم الاخلاق، ص۴۴۸ـ ۴۴۹).

ایشان با استعانت از روایات در بیان شیوه تعامل با منافقان، انزجار قلبی از کردار آنان و توکل به خداوند را مورد توجه قرار داده و مرقوم داشتند: امیرمؤمنان علی(ع) می‌فرماید: ای کمیل! از منافقان دوری کن و با خائنان همراهی نکن. ای کمیل! از رفتن به دَرِ خانه ستمکاران و اختلاط با آنان و کسب درآمد از طریق آن‌ها برحذر باش و از اطاعت آنان و حضور در مجالسشان نیز بپرهیز که این کار موجب خشم خدا بر تو خواهد بود. ای کمیل! هرگاه ناچار شدی نزد آنان روی پیوسته خدای متعالی را به یاد آور و بر او توکیل کن و از شری آنان به خدا پناه ببر. نزدشان برو؛ ولی با قلب خود از کردارشان بیزار باش و با صدای بلند خدا را به عظمت یاد کن تا آن‌ها بشنوند؛ زیرا [در این صورت] هیبت تو در آنان اثر خواهد کرد و از شریشان در امان خواهی بود.

امام صادق(ع) نیز فرمود: ای اسحاق! با منافق تعامل زبانی داشته باش و دوستی‌ات را برای مؤمن خالص کن. (یا إِسْحَاقُ! صَانِعِ الْمُنَافِقَ بِلِسَانِکَ وَ أَخْلِصْ وُدیکَ لِلْمُؤْمِن) (الفقیه، ج۴، ص۴۰۴).

ــــــــــــــــــــــــــــ

نویسنده:  سید محسن روحانی

منبع:مهر