عقیق: استاد اخلاق و معرفت مرحوم حضرت آیت الله خوشوقت از جمله عالمان رباني بودند كه در طول حيات پربركت خود، به ترويج سنت‌هاي حسنه‌اي در راستاي تعليم و تربيت ديني پرداختند.يكي از اين سنت‌ها، برگزاري محفل‌هاي ختم صلوات و اهتمام ويژه بر آن بود كه تا آخرين روزهاي عمر شريف ايشان ادامه داشت. هر كس كه كمترين شناختي از اين عالم فرزانه داشت، مي‌دانست كه هرجا بزم تعليم و تربيتي با حضور آيت الله خوشوقت برپاست، بي شك مجلس منور به صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام مي‌شود.
جلسات پربار و مستمر ختم صلوات در تهران و قم از يادگارهاي اين عالم فرزانه بود، كه مقدمه جلسه پرسش و پاسخ قرار مي‌گرفت.
در همين راستا، نظرات اين استاد اخلاق و معرفت درباره صلوات و جلسات ختم صلوات را كه در قالب پرسش و پاسخ با ايشان مطرح شده بود، منتشر كرد كه در ادامه به جويندگان علم و معرفت تقديم مي‌شود.
همین صلوات فرستادن، توسّل به حضرات معصومین است
س1: آیا در قرآن آیه‌ای داریم که توسل به غیر خدا بر آن دلالت کند؟
ج: بله توسل به غیر خدا داریم. خدا فرموده است: ”وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ”[1]، وقتی می‌خواهید پیش خدا بیایید دست خالی نیایید، یک چیزی با خود بیاورید. نمازی، روزه‌ای، حجی، اخلاصی، خدمت به دیگرانی، کاری.
یکی از کارهای خوب هم همین است که ما آن‌هایی را که خدا دوستشان دارد و خدا به عنوان انسان‌های کامل قبولشان دارد واسطه قرار دهیم. همین صلوات فرستادن، توسّل به حضرات معصومین است، واسطه قرار دادن این‌هاست. خود خدا هم آیه نازل کرده است که:
"إِنَّ اللَّهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ”[2]
خدا و همه فرشته‌ها درود بر پیغمبراکرم می‌فرستند، شما هم بفرستید. این‌ها همه تجلیل است، یعنی این‌ها بزرگ هستند و چون بزرگ هستند خدا این کار را می‌کند، آدم بزرگ را می‌تواند واسطه قرار دهد.
چرا صلوات مي‌فرستيم؟
س2: ما چرا صلوات می‌فرستیم؟ این صلوات چه تأثیری برای ما دارد و آیا باعث افزایش کمالات حضرات معصومین علیهم السلام در آن دنیا هم می‌شود؟
ج: چون خدای متعال حضرات معصومین را هدایت کرد و به راه مستقیم آورد. این‌ها منازل این صراط را طی کرده‌اند و هیچ کسی به اندازه این‌ها آشنا به این کار و راه نیست. لذا خدا گفته است این برنامه را باید از این‌ها یاد بگیرید، دیگران بلد نیستند. لذا برای یاد گرفتن این مسائل فقط باید پیش حضرات معصومین رفت.
خُب وقتی این‌ها منفرداً و منحصراً راهنما شدند، آدم به آن‌ها یک چنین عقیده‌ای پیدا می‌کند که در زمان حیات به آن‌ها احترام و تعظیم می‌کند و بعد از این که از دنیا رفتند هم به زیارتشان می‌رود و زیارتشان می‌کند. این‌ها را پیش خدا واسطه بین خودش و حوائجش قرار می‌دهد. همه این‌ها از لوازم این است که این بزرگواران در جامعه سر زبان‌ها باشند و مردم طرف این‌ها بروند تا دیگران نیایند جای این ها بنشینند و مردم را گمراه کنند.
فايده جلسات ختم صلوات
س3: فائده جلسات ختم صلوات چیست؟
ج: ....باعث می‌شود انسان‌ها طرف ديگران نروند، با معصومین آشنا شوند، دنباله رو حرف آن‌ها باشند، هدايت را از آن‌ها ياد بگيرند. خدا دوست دارد معصومین با زبان و عمل در جامعه تعظیم بشوند، اظهار عظمت نسبت به اين‌ها داده شود كه ديگران در جمع اين‌ها كوچك جلوه كنند و كسي دنبالشان نرود.
بنابراين صلوات و هر نوع بيان منقبت و فضيلت جزء عبادات بسيار بسيار مقرّب است.
س4: مجلس ختم صلوات چگونه بايد باشد؟
ج: مؤمنين دور هم جمع شوند يك آغوشي هم باز كنند بنشينند صلوات بفرستند. چيز ديگري لازم ندارد. صلوات عبادت است. روز جمعه مستحب است انسان هزار بار صلوات بفرستد.
امام صادق فرمودند: اگر مي‌خواهيد دعايتان مستجاب شود چهل تا از مؤمنين را دعوت كنيد غذا هم بپزيد (و اطعام کنید و) دعا كنيد خدا مستجاب مي‌كند، اگر چهل تا هم نشد تا چهار تا تنازل كرده‌اند.[3]
در جلسه ختم صلوات هم عده‌اي جمع مي‌شوند، كم يا زياد، به قصد اخلاص و محبت اهل بيت صلوات بفرستند. حوائج بزرگي را خدا به بركت اين‌ها برآورده به خير مي‌كند.
س5: اگر در جلسه ختم صلوات چهارده هزارصلوات فرستاده نشود كافي است؟
ج: روزهاي جمعه مستحب است هزار بار صلوات بفرستيد و روزهاي وسط هفته صد بار.
شما مي‌تواني وقتی روز جمعه ختم صلوات داري هر نفر هزار بار صلوات بفرستد و اگر جلسه وسط هفته بود هر نفر صد بار بفرستد.
س6: آیا در جلسه ختم صلوات حدیث کساء هم لازم است خوانده شود؟
ج: خیر، خود صلوات، خود مزید بر فضیلت و فائده است.
سلام تعظیم و تجلیل از بنده صالح و با تقواست
س7: در آیه کریمه ”سَلاَمٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ”[4]، سلام به چه معناست؟
ج: یعنی خدا به آن‌ها سلام می‌کند، مگر ما به رسول الله سلام نمی‌گوییم؟ خدا هم می‌گوید: سلام بر شما.
مگر آیه نمی‌گوید خدا صلوات بر رسول می‌فرستد[5]، سلام هم می‌فرستد. سلام تعظیم و تجلیل از بنده صالح و با تقواست.
س8: در روایت ”مَنْ صَلَّى عَلَيَّ مَرَّةً فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْهِ بَاباً مِنَ الْعَافِيَة”[6] (پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده است هر کس بر من یک مرتبه صلوات بفرستد دری از عافیت بر روی او باز می‌شود)، منظور از اين عافيت، عافيت از گناه است؟
ج: عافيت از همه چيز است، عافيت در دين و دنيا و همه چيز.
س9: آیا مي‌تواند يك مصداقش اين باشد كه در ترك گناه به انسان براي عافيت از گناه كمك كند؟
ج: خُب صلوات فرستادن خودش تصميم مي‌خواهد. اگر با تصميم صلوات بفرستيد از تصميم استفاده مي‌شود و كار درست مي‌شود.
س10: تصميم بر خود صلوات فرستادن يا بر ترك گناه؟
ج: تصميم بر خود صلوات فرستادن. اگر تصميم بگيريم صلوات انجام مي‌گيرد، آن‌وقت استفاده از تصميم در انسان تقويت مي‌شود. كم كم از صلوات سرريز به نماز و روزه و بقيه چيزها مي‌كند، در آن‌جا هم عافيت پيدا مي‌شود.
س11: يعني تاثيرش در ترك گناه فقط همين‌قدراست يا بيش از اين هم مي‌تواند باشد؟
ج: بله، همين قدر است، تكويناً اين مقدار است.
س12: چرا در روايت داريم كه وقتي انسان صلوات مي‌فرستد خدا و ملائكه بر او صلوات مي‌فرستند؟
ج: براي تشويق انسان‌ها به ذكر صلوات اين حرف گفته شده است.
اگر خدا بخواهد صلوات بفرستد یعنی رحمتش را شامل حال ما مي‌كند
س13: در همان روایت منظور از صلوات خداوند تعبير به رحمت شده و صلوات ملائكه، تزكيه؛ منظور از تزكيه بودن صلوات ملائكه چيست؟
ج: اگر خدا بخواهد صلوات بفرستد یعنی رحمتش را شامل حال ما مي‌كند، صلوات ملائكه هم دعا است، درخواست از خداي متعال می‌کنند كه معادل كاري كه كرده به او مزد بدهيد، به او اجر بدهيد.
س14: مراد آیه ”هُوَ الَّذي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ”[7] چیست؟
ج: بله ديگر، نتيجه نزول رحمت الهي اين مي‌شود كه آدم از ظلمت بيرون می‌آید و وارد نور می‌شود، دين خدا را مي‌پذيرد و عمل مي‌كند و وارد نور مي‌شود.
س15: آيا ذكر كثير سبب مي‌شود كه خدا و ملائكه بر انسان صلوات بفرستند؟
ج: صلوات فرستادن مثل ما! نه، این‌گونه نه، بلکه رحمت شامل حال ما مي‌شود.
س16: فرموديد روز جمعه مال عبادت است لطفاً توضيح بفرماييد.
ج: روز جمعه روز بي كاری است،آدم شغل ندارد. بجاي شغل يك كارهاي ديگر را برای آدم گذاشته‌اند. يكي از آن‌ها را گفته‌اند نماز جمعه بخوانید. يكي دیگر را گفته‌اند صلوات بفرستید. يكي دیگر را گفته‌اند ديد و بازديد از ارحام متدين بكنید، از اين نوع كارها را روز جمعه گذاشته‌اند.
2_(البته خداى و فرشتگانش درود مىفرستند بر (محمد ص) پيغمبر اى كسانى كه ايمان آوردهايد شما نيز درود بفرستيد بر پيغمبر و فرمانش را گردن نهيد گردن نهادنى كامل.(ترجمه سراج) سوره مبارکه أحزاب ، آيه: 56)
3_(- ... قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ رَهْطٍ أَرْبَعِينَ رَجُلًا اجْتَمَعُوا فَدَعَوُا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِي أَمْرٍ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونُوا أَرْبَعِينَ فَأَرْبَعَةٌ يَدْعُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونُوا أَرْبَعَةً فَوَاحِدٌ يَدْعُو اللَّهَ أَرْبَعِينَ مَرَّةً فَيَسْتَجِيبُ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ لَهُ. کتاب كافي ج2 ؛ ص487)
4_((بهشتيان را) تحيتى است گفته شود گفتنى از جانب پروردگار مهربان(ترجمه سراج) سوره مبارکه يس، آيه: 58)
5_( إِنَّ اللَّهَ وَ مَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً سوره مبارکه أحزاب ، آيه: 56)
6_( بحار الأنوار ج91 ؛ ص63)
7_(او آن خدائيست كه رحمت مىكند بر شما و فرشتگان او (براى شما آمرزش خواهند) تا بيرون آرد شما را از تاريكي ها (از فراموشى و بىخبرى) بروشنى (بياد خدا) و پيوسته خدا به مؤمنان مهربان است (ترجمه سراج) سوره مبارکه احزاب آیه( 43)
