چرا مداحان قدیم مقبول‌تر بودند؟

عقیق:پنجمین نشست شورای مشورتی ستایشگران اهل‌بیت(ع) با موضوع عوامل منزلت‌افزا و منزلت‌کاه جایگاه اجتماعی مداحان صبح امروز سه‌شنبه ۲۴ دی‌ماه در بنیاد دعبل خزاعی برگزار شد.

براساس این گزارش، محمدرضا سنگری عضو هیأت علمی بنیاد دعبل خزاعی با بیان اینکه جایگاه و پایگاه مداحان رفیع است، اظهار داشت: جعفر بن عفان طائی از یاران امام صادق(ع) در جلسه‌ درس ایشان وارد شد. امام بلافاصله به احترامش برخاست و به او عرض کرد شنیدم برای اهل‌بیت (ع) و جد ما امام حسین (ع) شعر می‌گویی، برای ما شعری بخوان. او خواند و امام در هنگام شعرخوانی او به شدت گریه کرد و در پایان فرمود تو تمام بهشت را به دست آوردی و بدان هنگام شعرخوانی‌ات بیش از ما، فرشتگان گریه کردند.

وی با بیان اینکه مداحان و ذاکران اهل بهشت هستند، گفت: ۱۷ عنصر به عنوان عوامل مکانت و رفعت جایگاه ذاکری اهل‌بیت(ع) احصاء کرده‌ام.

مداح باید خوش‌خلق و خوش‌وعده‌ باشد

محسن طاهری مداح اهل‌بیت (ع) نیز در این مراسم با بیان اینکه بخشی از جامعه ما به واسطه حضور در هیأت با مداحان آشنا هستند، تصریح کرد: هرکس در جایگاه خود با رفتار، منش و برخورد اجتماعی می‌تواند برروی مردم اثرگذار باشد. یک مداح باید مراقب شخصیت خود در جامعه که برای دیگران بارز و مبرهن است، باشد که البته این وظیفه‌ای برای تمام مسلمانان است. ولی مداحان مسئولیت خطیرتری برعهده دارند که در روایت نیز داریم با رفتار خود زینتی برای ما باشید نه اینکه مایه شرمساری ما باشید. 

وی افزود: مداحان باید ویژگی‌های خوب اسلام را در عمل خود نشان دهند. علاوه بر آن، خانواده و وابستگان آنها نیز باید چنین رفتاری داشته باشند. برای یک مداح، اخلاق مهم‌ترین ویژگی است، زیرا مردم به واسطه خوش‌خلقی و خوش‌وعده‌ای جذب می‌شوند، بنابراین یک مداح باید برخوردار از این ویژگی‌ها باشد. 

مداحان قدیم چه داشتند که مقبول‌ترند؟

مهدی آصفی مداح و پیرغلام اهل‌بیت (ع) نیز در این مراسم اظهار داشت: در میان عامه مردم عمدتاً از مداحان قدیم به نیکی یاد می‌شود، اما قدیمی‌ها چه داشتند که در مداحان جدید دیده نمی‌شود؟ خاطرم است روزی فرزند استادم محمد مرشدی به او  گفت: در اتوبوس پیرمردی را مشاهده کردم که مشروب خورده بود و فضای اتوبوس را به واسطه رفتارهایش، زننده کرده بود، او گفت: او پیرمرد نیست بلکه جوان است، افراد جا افتاده، اشتباهات جوان‌ها را ندارند. 

وی ادامه داد: اسلام از منافقین بیشترین ضربه را خورده است، بنابراین گفتار یک مداح باید با رفتار او مطابقت داشته باشد. مردم از مداحان انتظار دارند که با اخلاص رفتار کنند. 

آصفی ادامه داد:‌ امام صادق(ع) سه آفت دین را حسد، عُجب و فخر دانسته است که عُجب به معنای خودبرتربینی فی‌نفسه است و فخر به معنای خودبینی و خودبرتر دانستن از دیگران است.

رسانه‌ها افراد میزان و شاخص حوزه مداحی را معرفی کنند

عباس دلجو مداح و پژوهشگر نیز در این مراسم تصریح کرد: متأسفانه در رسانه‌ها افراد میزان و شاخص حوزه مداحی کمتر معرفی می‌شوند، به این واسطه چهره مداحان ضد و نقیض به مردم ارائه می‌شود. مداحان در مقایسه با سایر قشرها کم‌خطاتر هستند.

وی افزود: اجرتی یک مداح در یک جلسه می‌گیرد حرام نیست و عملی است که اهل‌بیت (ع) نیز انجام می‌دادند، اما یک مداح باید هر چه دارد برای این دستگاه بگذارد و آن‌گونه رفتار کند که اهل‌بیت (ع) از او می‌خواهند، در این صورت هر چه به او به عنوان صله بدهند نیز کم است. 

دلجو گفت:‌ مداحان سرحلقه اتصال مردم به خداوند و اهل‌بیت (ع) هستند و این عامل اصلی محبوبیت صادق آنها است و در زمینه کاهش محبوبیت نیز باید مراقبت و کمالات نفسانی را درنظر بگیرند. 

این مداح اهل‌بیت (ع) تصریح کرد: محبوبیت صادق در روزهای اخیر در شهید سلیمانی دیده شد که در تمام طبقات جامعه برای تشییع و مراسم او حضور پیدا کردند. 

قطع رابطه شاگرد و استادی حلقه مفقوده این‌روزهای مداحی

جواد حیدری، شاعر آئینی و مدیرعامل مؤسسه قدیم‌الاحسان در این مراسم تصریح کرد: متأسفانه امروزه مداحان ارتباط خود را با پیشینه این حوزه قطع کردند. در هر صنفی اگر بنا باشد فرد جدیدی وارد شود، با پیشکسوتان و صاحبان تجربه در آن عرصه ارتباط برقرار می‌کنند تا بتوانند در مسیری درست قدم بردارند، اما این روزها نسل جدید مداحان بدون مراجعه به بزرگترها وارد این عرصه می‌شوند و این ریشه معضلات کنونی است. 

ضرورت تدوین تاریخ شفاهی مداحی

وی افزود: هر صنفی دارای یک تاریخ شفاهی است که از گذشته بسیار در مورد این صحبت کرده‌ایم که نیاز است در حوزه مداحی، تاریخ شفاهی آن به نقل از بزرگترهای این عرصه نوشته شود که من بعد از درگذشت استاد آهی گفتم اینقدر این کار به تأخیر افتاد تا جعبه سیاه مداحی از دنیا رفت. 

حیدری با اشاره به اینکه مداحان جوان نمی‌دانند جای چه افراد بزرگی پا می‌گذارند، افزود: باید راهی باز کنیم تا ارتباط نسل جدید با گذشته‌ها فراهم شود. البته معتقدم در حوزه مداحی، در فضای اجتماعی و رسانه‌ای بسیار ظلم صورت گرفته است، به طور مثال بیشترین قشر در میان شهدای مدافع حرم، مداحان و تربیت‌شده جلسه مداحان بودند، اما هیچ‌گاه به این نکته پرداخته نشده است و در حوزه کارهای جهادی و کمک‌رسانی به مردم در برهه‌های زمانی مختلف نیز مداحان همواره تلاش بسیاری داشته‌اند.

نهادهای مداحی به جای جزیره‌ای کار کردن، هم‌افزا شوند

یوسف ارجونی رئیس سازمان بسیج مداحان نیز در این مراسم تصریح کرد: برای بررسی اثرگذاری مداحان و هیأت‌ها باید این نکته را مدنظر داشت که آیا جمعیت جلسات مذهبی به ویژه در ایام محرم کاهش یافته است؟ اگر بررسی کنیم خواهیم دید جمعیت بیشتر شده است. البته راهپیمایی اربعین نیز گواهی بر این مدعاست. 

وی افزود: حوزه مداحی، اصیل‌ترین رسانه است که کمتر به آن توجه می‌شود که نیاز است متولیان این امر با تلاش جهادی، در این عرصه وارد شوند. 

ارجونی اضافه کرد: متأسفانه این روزها فعالیت در عرصه مداحی از سوی نهادها به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود و هیچ هم‌افزایی وجود ندارد. نیاز است در جلسات این چنین که نهادهای مختلف کنار هم می‌نشینند، برنامه‌ریزی برای کار تجمیعی و هم‌افزایی صورت گیرد. 

اشتباه یک مداح کمرشکن و آسیب‌زننده به دستگاه اهل بیت(ع) است

مهدی توکلی سخنران مذهبی نیز در این مراسم اظهار داشت: نور مطلق در این عالم خداوند است و اهل‌بیت (ع) نیز اگر نوری دارند به جهت انتخاب از سوی خداست که گواه این مدعا نیز آیات قرآن کریم است که همواره ظلمت را به صورت جمع بیان می‌کند اما نور را مفرد ذکر می‌کند. اگر مداحان نیز به این مرکز نور اتصال پیدا کنند نورانی می‌شوند. البته باید بدانید به واسطه همین اتصال می‌توانیم ضربه نیز وارد کنیم. 

وی ادامه داد: ما چون منصوب به اهل‌بیت (ع) هستیم، اگر کار خوبی انجام دهیم چندین برابر اجر دارد، اما اگر اشتباهی هم داشته باشیم، کمرشکن خواهد بود. 

توکلی گفت: ممکن است اشتباهی که یک مداح انجام می‌دهد ضربه‌ای به دستگاه امام حسین (ع) بزند که بیشتر از خدمات او باشد. مردم شهدا را دوست دارند زیرا همه چیز خود را فدا می‌کنند، اما نسبت به مداحان می‌گویند آنان از کنار دین، نان می‌خورند. بنابراین ساده‌زیستی لازمه زندگی مداحان است که اگر این افراد زی طلبگی را برگزینند، در میان مردم تأثیرگذاری بیشتری خواهند داشت.

این سخنران مذهبی گفت: مداحان مانند پیامبر(ص) و اهل‌بیت (ع) که گفتند پاداشی نمی‌خواهند جز دوستی با خانواده‌شان، اگر هبه و هدیه‌ای به آنان داده می‌شود نباید بپذیرند. اگر بنا دارند پولی نیز بگیرند نباید نرخ تعیین کنند، در این صورت کاری که انجام می‌دهند برای دنیاست و پاداشی برای آخرت آنها ثبت نخواهد شد. 

وی افزود: در زمان اهل‌بیت (ع) معیار برای مداحی برخوردار از صدای خوش نبود بلکه شناخت اهل‌بیت (ع) ملاک بود و مداحان مطرحی همچون کمیت، حصان و دعبل خزاعی پول نمی‌گرفتند و اهل‌بیت (ع) گاهی به زور به آنها صله‌ای می‌دادند و یا آنها گاهی عبا یا لباسی از اهل‌بیت (ع) برای کفن خود می‌گرفتند. 

جزیره‌ای کار کردن در حوزه مداحی موجب اتلاف انرژی است

مصطفی خورسندی رئیس کانون اهل‌بیت (ع) نیز در این مراسم اظهار داشت: در حوزه مداحی به آسیب‌شناسی بیش از قوت‌شناسی توجه شده است، در حالی که مداحان در حوزه اجتماعی، سیاسی و رفاهی اثرگذاری‌های بسیاری در جامعه دارند، به طوری که یک ذاکر می‌تواند یک منطقه را متحول کند و باید به این نکات توجه کرد و تنها به بزرگنمایی آسیب‌ها نپرداخت. 

وی ادامه داد: اگر برخی از ذاکرین هم مبلغی دریافت می‌کنند، این پول را در راه خیریه و کمک به مردم مراجعه‌کننده و یا تهیه جهیزیه صرف می‌کنند که نمونه‌های بسیاری از آن را می‌توانم برایتان ذکر کنم. 

خورسندی با اشاره به اهمیت هم‌افزایی نهادهای فعال در حوزه مداحی، گفت: جزیره‌ای کار کردن سبب اتلاف انرژی می‌شود. اگر بناست به صورت جزیره‌ای در حوزه مداحی عمل شود، نیاز است از کارهای موازی پرهیز شود تا تفکیک مسئولیت داشته باشیم که در این صورت موجب کاهش هزینه‌ها و سود بیشتر است.

بزرگان مداحی با محبت باید مداحان مخاطب‌دار را جذب کنند

حجت‌الاسلام مجید باباخانی مدیرکل تشکل‌های دینی سازمان تبلیغات اسلامی نیز در بخش پایانی جلسه اظهار داشت: باید میان پژوهش و تبلیغ در حوزه مداحی تفاوت قائل شد. در حوزه پژوهش نباید فقط به خوبی‌ها اشاره کرد و باید آسیب‌شناسی بی‌رحمانه داشت، اما اگر بناست تبلیغی شود، تنها باید نکات مثبت را گفت. به طور مثال نباید قبل از محرم در رسانه‌ها به آسیب‌شناسی پرداخت. آن زمان نیاز است به مداحان انرژی داد. 

وی افزود: هم‌اکنون در حوزه مداحی و هیأت‌های ما معجزه در حال رخ دادن است و حضور این جمعیت بسیار مردم در هر هیأت، یک معجزه است و دلیل این علاقه نیز اتصال مداحان و جلسات به امام حسین (ع) است. نمی‌توان گفت به جهت صداست، زیرا صدای خوب در جاهای دیگر هم وجود دارد، اما ماندگاری و علاقه افراد به جلسات مذهبی به واسطه اتصال آنها به امام حسین (ع) است. 

وی تصریح کرد: معضل این روزهای مداحی نبود رابطه شاگرد استادی است. متأسفانه این روزها افرادی با اینستاگرام به سمت مداحی گرایش پیدا می‌کنند که متأسفانه در این فضای مجازی نیز ویدئوی روضه‌خوانی یک مداح منتشر نمی‌شود بلکه نوحه شور آن است که منتشر می‌شود و مدنظر مداحان جوان قرار می‌گیرد. در صورتی که اگر رابطه شاگرد استادی برقرار شود مانا خواهد بود. 

باباخانی در پایان خاطرنشان کرد: برخی از مداحان مخاطب‌دار گاهاً دچار مشکلات و خطاهایی می‌شوند. آیا باید آنها را رها کنیم؟ تنها راه جذب این افراد محبت کردن است. به طور مثال بزرگترهای حوزه مداحی با سر زدن به این افراد، بیان خطای آنها در خفا و یادآوری نکات مثبت آنها می‌توانند ارتباط اولیه را برقرار کنند و در گام بعد این مداح جوان پای جلسه استاد خواهد نشست و اخلاق و اعتقاد و تقید عملی و لازم در این حوزه را کسب خواهد کرد.

منبع:فارس