نقش رسانه‌ها در ترویج اسلام‌هراسی در آلمان

عقیق:مدت‌ها است که تصاویر منفی و کلیشه‌ای از اسلام جای ثابتی در رسانه‌های آلمانی پیدا کرده‌اند. تصاویری که اغلب مسلمانان را تروریست، خشونت‌طلب و غیرخودی معرفی می‌کنند. برخی از کارشناسان رسانه و اسلام‌شناسان آلمانی معتقدند که میان انتشار اخبار منفی درباره مسلمانان و افزایش اسلام‌هراسی در کشور ژرمن‌ها ارتباط مستقیمی وجود دارد.

چند ماه پیش، نتایج پژوهش بنیاد برتلزمن نشان داد که نیمی از شهروندان این کشور، به اسلام به عنوان یک تهدید نگاه می‌کنند و گروهی از آن‌ها حتی نمی‌خواهند همسایه مسلمان داشته باشند. مسلمانان در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی در آلمان روبرو بوده‌اند. آن‌ها در بسیاری از شهرهای آلمان مانند برلین، درسدن و لایپزیگ مورد حملات گسترده گروه‌های راستگرای افراطی قرار گرفته‌اند. هم‌زمان مساجد و سازمان‌های اسلامی در بسیاری از ایالت‌های آلمان با تهدید به بمب‌گذاری و حملات گسترده روبرو بوده‌اند.

در این میان، برخی از کارشناسان رسانه و اسلام‌شناسان آلمانی معتقدند که میان انتشار اخبار منفی درباره مسلمانان و افزایش اسلام‌هراسی در کشور ژرمن‌ها ارتباط مستقیمی وجود دارد. به اعتقاد آن‌ها، بسیاری از رسانه‌های آلمانی با انتشار اخبار و گزارش‌های منفی درباره مسلمانان و اسلام، چهره‌ای غیرواقعی و نادرست از اسلام به شهروندان آلمانی ارائه می‌دهند.

آماری از انتشار اخبار منفی علیه مسلمانان در آلمان

کای حافظ و کارولا ریشتر کارشناسان حوزه رسانه و علوم سیاسی در سال ۲۰۰۷، تحقیقی نسبتاً جامع در این باره انجام دادند. آن‌ها محتوای میزگردها و گزارش‌های شبکه تلویزیونی زد.‌دی.اف و کنسرسیوم ادارات رادیویی دولتی جمهوری فدرال آلمان(آ. اِر. د) را در یک دوره بررسی کردند. تحقیق آن‌ها نشان داد که این ۲ شبکه در ۸۱ درصد از برنامه‌های خود، تصویری منفی از اسلام ارائه داده‌اند و تنها ۱۹ درصد از برنامه‌های آن‌ها جهت‌گیری مثبت و خنثی داشته‌اند.

بر اساس تحقیق انجام شده، ۱۷ درصد برنامه‌های این رسانه‌ها در سال ۲۰۰۷ به درگیری‌های مسلمانان در عرصه بین‌الملل، ۱۶ درصد به مشکلات ادغام، ۱۰ درصد به عدم تحمل مذهبی مسلمانان، ۷ درصد به اسلام‌گرایی و ۴ درصد به سرکوب زنان در کشورهای اسلامی اختصاص یافته بود.

هم‌زمان، پریسا نمین نویسنده در آلمان نیز تحقیق مشابهی درباره ۲ نشریه بیلد و اشپیگل انجام داد. او در پژوهش خود به این نتیجه رسید که ۷۵ درصد از اخبار منتشرشده درباره مسلمانان و دین اسلام در این دو نشریه، جهت‌گیری منفی داشته‌اند. براساس پژوهش نمین، ۵۵ درصد از اخبار نشریه بیلد و ۴۰ درصد از گزارش‌های نشریه اشپیگل در سال ۲۰۰۷ درباره تروریسم و اسلام‌گرایی بوده‌اند.

برخی از کارشناسان می‌گویند که انتشار تصاویر منفی درباره مسلمانان از یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی بیشتر شده است. زمانی که گروه القاعده به برج‌های دو قلو مرکز تجارت جهانی در نیویورک حمله کرد. این حملات بهانه‌ای به دست رسانه‌های غربی داد تا تصویری غیرواقعی از مسلمانان ارائه دهند و همه مسلمانان جهان را افرادی، تروریست و افراطی معرفی کنند.

هنوز هم با گذشت ۱۸ سال از آن حملات، رسانه‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی همچنان تصویری کلیشه‌ای و غیرواقعی از اسلام و مسلمانان ارائه می‌دهند. به طور مثال، کنسرسیوم ادارات رادیویی دولتی جمهوری فدرال آلمان (آ. اِر. د) چند سال پیش، مطالبی کلیشه‌ای درباره اسلام‌گرایی در ترکیه منتشر کرد و مدعی شد که اسلامی بودن ترکیه، مانع پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا شده است. این در حالی است که تاکنون در هیچ یک از مکالمات مسئولان ترکیه و اتحادیه اروپا به طور مستقیم به اسلام اشاره نشده است.

از سوی دیگر، صاحبان رسانه‌های آلمانی حتی صحبت‌های بی‌منطق مخالفان اسلام را نیز در صفحات اصلی خود منتشر می‌کنند. به طور مثال، نشریه اشپیگل مدتی پیش، بخش‌هایی از کتاب‌های تیلو زاراسین نویسنده اسلام‌ستیز آلمانی را بدون هیچ توضیح و یا نقدی چاپ کرد. البته سردبیران اشپیگل پیش‌تر نیز در سال ۲۰۰۷، یکی از شماره‌های مجله را با تیتر «مکه آلمان» منتشر کردند. در آن زمان، مسلمانان تنها ۵ یا ۶ درصد از جمعیت آلمان را تشکیل می‌دادند، اما سردبیران اشپیگل در آن شماره، از اسلامیزه‌شدن آلمان، اظهار نگرانی کرده بودند.

البته تنها رسانه‌های شنیداری و مکتوب آلمان نیستند که علیه اسلام و مسلمانان اخبار منفی منتشر می‌کنند. رسانه‌های آنلاین نیز مهارت خاصی در این زمینه دارند. وب‌سایت «اشتباه سیاسی“ که در سال ۲۰۰۴ شکل گرفت، سال‌ها است که گزارش‌های منفی درباره مهاجران مسلمان منتشر می‌کند. این وب‌سایت که یکی از محبوب‌ترین وبلاگ‌های سیاسی آلمان است، همه مهاجران مسلمان را افراطی و تروریست معرفی می‌کند.

تصاویری تکراری و کلیشه‌ای از زنان محجبه، مساجد و مردان مسلح در رسانه‌های آلمان

بسیاری از نویسندگان معروف اشپیگل و سایر رسانه‌های معروف آلمانی در این وبسایت مطلب می‌نویسند.با این وجود اکثر گزارش‌های منتشرشده در این وب‌سایت با واقعیت هم‌خوانی ندارند. عبدالرحمن عمار اسلام‌شناس و روزنامه‌نگار مستقل در این باره می‌گوید: خوب است که روزنامه‌نگاران پیش از نوشتن هر گزارشی، تحقیقات زیادی انجام دهند. متأسفانه همواره مطالب و گزارشات نادرست و غیرواقعی درباره کشورهای اسلامی و مسلمانان در رسانه‌های غربی منتشر می‌شود که ناشی از ناآگاهی و بی‌سوادی روزنامه‌نگاران است.

البته نگرش منفی به اسلام، تنها به‌ خاطر درک نادرست روزنامه‌نگاران و خبرنگاران از این دین نیست. بلکه برخی از صاحبان رسانه‌ها نیز از روی عمد تصویری نادرست از زندگی مسلمانان و اسلام ارائه می‌دهند. اگر اخبار مربوط به اسلام در رسانه‌های آلمانی را دنبال کنید، بی‌تردید با تصاویری تکراری و کلیشه‌ای از زنان محجبه، مساجد و مردان مسلح مواجه ‌می‌شوید.

عمار در این باره می‌گوید: رسانه‌های آلمان، مسلمانان را غیرخودی و سایر شهروندان این کشور را خودی می‌دانند. آن‌ها جو جامعه را بهم می‌ریزند. رسانه‌ها با انتشار اخبار منفی درباره اسلام، به نفع گروه‌های راستگرای افراطی قدم برمی‌دارند و آن‌ها را قدرتمند می‌کنند. از سوی دیگر، مسلمانان به دلیل انتشار چنین اخباری از جامعه فاصله می‌گیرند و خود را از سایر شهروندان، جدا احساس می‌کنند.

ورنر شیف‌فاوئر نویسنده کتاب «راهنمای روزنامه‌نگاری در حوزه اسلام» نیز در این باره می‌گوید: توصیه من این است که روزنامه‌نگاران ارتباط بیشتری با محققان حوزه اسلام برقرار کنند. محققان همواره با آرامش بیشتری وقایع را دنبال می‌کنند. درباره مسائل مختلف به تحقیق می‌پردازند و به همین دلیل با تعصب و پیش‌داوری با مسلمانان رفتار نمی‌کنند.

تصویرسازی منفی از اسلام با اهداف خاص انجام می‌شود

همچنین ایمان آتیا کارشناس علوم تربیتی معتقد است که تصویرسازی منفی از اسلام با اهداف خاص انجام می‌شود: بسیاری از روزنامه‌نگاران آلمان در هر گزارشی که درباره مسلمانان منتشر می‌شود، به این نکته اشاره می‌کنند که نسل اول مسلمانان در آلمان، کارگران خارجی بودند که به این کشور وارد شدند. در واقع آن‌ها سعی دارند تا مسلمانان را غیرخودی جلوه دهند و باعث افزایش نژادپرستی در جامعه شوند. آن‌ها از این طریق، دو دستگی در جامعه ایجاد می‌کنند.

از سوی دیگر در رسانه‌های آنلاین، کاربران جعلی زیادی دیده می‌شوند که زیر مطالب و گزارشات، علیه اسلام و مسلمانان نظر می‌دهند. مؤسسه گفت‌وگوی استراتژیک لندن، چندی پیش، نظریه‌های کاربران سایت‌های آلمانی درباره اسلام و مسلمانان را مورد بررسی قرار داد. براساس تحقیقات این موسسه، اکثر نظریه‌هایی که علیه اسلام و مسلمانان مطرح شده‌‌اند، کار طرفداران حزب آلترناتیو برای آلمان و جنبش دست راستی هویت‌طلبان است.

پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهند که رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی جامعه نقش مهمی ایفا می‌کنند و می‌توانند بر افکار شهروندان تاثیر بسیاری بگذارند. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، رسانه‌های آلمانی نیز در چند سال اخیر توانسته‌اند در افزایش اسلام‌هراسی در جامعه نقش به‌سزایی ایفا کنند. شکی نیست که رسانه‌ها تنها عامل ایجاد اسلام‌هراسی در جامعه آلمان نیستند، اما آن‌ها بر افکار عمومی تاثیر زیادی می‌گذارند.

براساس آنچه نشریه تسایت در فوریه سال ۲۰۱۷ منتشر کرد، ۶۰ تا ۸۰ درصد رسانه‌های عمومی آلمان در ایجاد تصویر منفی از اسلام سهم به سزایی دارند. بسیاری از آن‌ها جهان اسلام را دنیایی مملو از جنگ و تنش معرفی می‌کنند. آن‌ها به نفع گروه‌های افراطی و روزنامه‌نگاران راستگرا قدم برمی‌دارند. این در حالی است که به گفته بسیاری از جامعه‌شناسان آلمانی و کارشناسان حوزه رسانه در این کشور، این امر در مدتی طولانی می‌تواند به کل جامعه آسیب بزند و دیواری بلند میان مسلمانان و سایر شهروندان آلمان ایجاد می‌کند. دیواری که به نژادپرستان این فرصت را می‌دهد تا جامعه آلمان را به آشوب بکشند.

منبع:فارس