پیامد چشم‌چرانی در روایتی از امام رضا

عقیق:بر اساس آموزه‌های دین، حفظ چشم از نظر به نامحرم از ارزش‌های والای انسانی شمرده می‌شود و نقش کلیدی در تزکیه و رشد روحانی افراد دارد. نشان به اینکه خداوند در سوره نور آنگاه که به مؤمنان دستور می‌دهد از چشم خویش مراقبت کنند، این عمل را مایه تزکیه آن‌ها معرفی کرده و می‌فرماید «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى‏ لَهُم‏؛ به مردان مؤمن بگو چشمان خود را [ از آنچه حرام است] فرو بندند و شکاف‌های (ایمانی، روحانی، اخلاقی و فکری» خویش را حفظ کنند؛ این براى آنان پاکیزه‌‏تر (و به تزکیه نزدیک‌تر) است‏».

این از آن روست که چشم دروازه قلب یا همان بُعد روحانی انسان‌هاست و قلب نیز محل ورود نور ایمان است. امیرالمؤمنین (ع) در روایتی فرمود: «اَلعَینُ جاسُوسُ القَلبِ وَ بَرید العَقل؛ چشم جاسوس و مأمور دل و نامه‌رسان عقل است». (مصباح الشریعة، ص9) لذا فردی که به چشم خود عادت به هرزه‌گی داده باشد و یا اصطلاحاً چشم‌چرانی می‌کند، به طور حتم به مرور زمان دچار قساوت قلب شده و به دنبال آن با چالش‌های متعدد رفتاری مواجه می‌شود.

محمد بن سنان می‌‏‏‌گوید امام رضا علیه‌‌السلام در جواب سؤالات من، نامه‏‌ای برایم ارسال کرد که در فرازی از آن فرموده بودند: «نگاه به موهای زنان شوهردار و غیرشوهردار، حرام است؛ زیرا این نگاه، مرد را تهییج و تحریک می‌کند. و تهییج، شخص را به فساد و داخل شدن در حرام و اعمال ناپسندیده می‌کشاند و همچنین است حکم نگاه به غیر مو،‌ [که نگاه مرد به آنها حلال نیست،] مگر در موردی که حق‌تعالی [در قرآن، آن را استثنا کرده و] فرموده است: ‏(وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ‌ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ)؛ «بر زنان سالخورده که از ولادت و عادت بازنشسته، امید ازدواج ندارند باکی نیست که لباس‌هایشان را غیر از چادر بر زمین بگذارند و اشکالی ندارد که به موهای مثل این زنان نگاه شودغ «حُرِّمَ النَّظَرُ إِلَی شُعُورِ النِّسَاءِ الْمَحْجُوبَاتِ بِالْأزْوَاجِ وَ غَیْرِهِنَّ مِنَ النِّسَاءِ لِمَا فِیهِ مِنْ تَهْیِیجِ الرِّجَالِ وَ مَا یَدْعُوا التَّهْیِیجُ اِلَی الْفَسَادِ وَ‌ الدُّخُولِ فِیمَا لَا یَحِلُّ وَ لَا یَحْمِلُ [یَجْمُلُ] وَ کَذَلِکَ مَا أشْبَهَ الشُّعُورَ إِلَّا الَّذِی قَالَ اللهُ تَعَالَی وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ‌ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أنْ یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیْرَ الْجِلْبَابِ وَ لَا بَأسَ بِالنَّظَرِ إِلَی شُعُورِ مِثْلِهِنَّ.» (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص97) امام رضا (ع) در این روایت تهییج مرد را از تبعات نگاه حرام معرفی می‌کند که خود زمینه‌ساز فساد و افتادن در ورطه گناه خواهد بود.

نگاه حرام و کاهش سلامت روانی

از دیگر تبعات منفی چشم‌چرانی، کاهش سلامت روانی است؛ زیرا فردی که مدام به نامحرم نگاه حرام می‌دوزد، دچار تنوع‌طلبی شده و بعد گرفتار نوعی استرس می‌شود. این مسئله به مرور زمان بر روابط اجتماعی فرد تأثیر گذاشته و در مرحله بعد بنیان‌های خانواده را دچار تزلزل می‌کند. 

بیماری عقل و چشم‌چرانی

بیماری و نقصان عقل از پیامدهای دیگر چشم‌چرانی است. انسان در سایه پیروی از آموزه‌های نورانی اسلام، به تکامل می‌رسد و عقلش رشد می‌کند و در صورت سرپیچی از دستورهای الهی و دست یازیدن به کردار خلاف شرع همچون چشم‌چرانی از رحمت الهی دور می‌شود و با خاموش شدن نور الهی در خانه دل، عقل و روح انسان دچار نوعی بیماری می‌شود. امیرالمؤمنین(ع) در دیگر روایت فرمود: «کسی که با شهوت همراه است جان و عقلش مریض و بیمار است؛ قَرِینُ الشَّهْوَةِ مَرِیضُ النَّفْسِ مَعْلُولُ‏ الْعَقْلِ‏» (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص305)

در چنین فضایی ادیان الهی به بانوان دستور به حفظ پوشش مناسب داده‌اند. در واقع حفظ عفاف و حجاب از یک سو پاسخ به حس عفیفانه ذاتی خویش و به دنبال آن رسیدن به رستگاری جاودان است و از دیگر سو حفظ حریم خود از نگاه‌های شهوت‌آلود است. لذا بانویی که به حداقل‌های پوشش خویش در اماکن عمومی اهمیت نمی‌دهد هم عفت خویش را مورد لطمه قرار می‌دهد و هم آرامش روانی جامعه را بر هم می‌زند.