سنت فراموش‌شده اذان گفتن به گوش نوزاد

عقیق:در گذشته‌ای نه چندان دور، نه فقط مردم متدین و مذهبی که اغلب ایرانیان، ساعات نخستین تولد یک نوزاد را در هیجان انتخاب فردی بودند که مهم‌ترین شعار اسلام، یعنی اذان و اقرار به یگانگی خدا، نبوت رسول اکرم (ص) و ولایت مولا امیرالمومنین علی (ع) را در گوش نوزادشان قرائت کند. پدربزرگ‌ها، امام جماعت مسجد محل، بزرگان دینی، روضه‌خوان‌های خانگی و سادات، کسانی بودند که توحید، نبوت و امامت را در بدو ورود به دنیای فانی و خاکی به آن نوزاد یادآوری می‌کردند.

سنت گفتن اذان و اقامه به گوش نوزادان از سنن نبوی است که امام چهارم، حضرت سجاد  (ع) را می‌توان یکی از راویان این سنت دانست؛ آن‌جا که در جلد ۴۳ «بحارالانوار» می‌فرمایند: چون پدرم به دنیا آمد پیامبر (ص) در گوشش اذان را تلاوت فرمود.» در جلد ۱۰۴ همین کتاب به نقل از آن حضرت نوشته شده: «زمانی که امام حسن (ع) متولد شد، پیامبر (ص) در گوش او اذان و اقامه را قرائت فرمود.»

علامه حر عاملی هم روایتی به نقل از مادر امام رضا (ع) با این مضمون دارد که «وقتی امام رضا (ع) به دنیا آمد، امام کاظم (ع) در گوش راست او اذان گفت و در گوش چپش اقامه». پیامبر (ص) می‌فرمود: «در گوش راست نوزاد اذان بگویید و در گوش چپش اقامه. زیرا این کار کودک را از شر شیطان حفظ می‌کند. سپس در گوش او آیةالکرسی، سوره‌های فاتحةالکتاب، اخلاص، ناس، فلق و آیات آخر سوره حشر را بخوانید».

این کار، یکی از مستحبات ترک شده یا رنگ‌باخته سبک زندگی اسلامی است که لابه‌لای مشغله‌ها و گرفتاری‌های روزمره یا به فراموشی سپرده شده یا در کم‌تر خانواده‌ای رواج دارد. در حالی که فرد اذان‌گو آن قدر برای خانواده‌ها اهمیت داشت که هر کس می‌دانست اولین بار چه کسی اذان را به گوش او گفته است. به عبارتی خانواده‌ها به فرزند خود در این باره خبر می‌دادند که فلانی اذان و اقامه تو را گفته است. به این وسیله، یک ارتباط قلبی و عاطفی بین آن نوزاد ـ که حالا به سن کودکی، نوجوانی یا جوانی رسیده بود ـ با مؤذن روزهای نوزادی‌اش به وجود می‌آمد.

امام خمینی (ره) در صفحه ۲۰۳ توضیح‌المسائل خود آورده است: در روز اولى که نوزاد به دنیا مى‌آید یا قبل از آن که بند ناف او بیفتد، در گوش راست او، اذان و در گوش چپ او، اقامه گفته شود. برخی روایات نیز نشانگر آن است که این کار باید در اولین فرصت ممکن انجام شود. چنان‌که امام علی (ع) در این باره از رسول خدا (ص) نقل می‌فرماید: «عَنْ عَلِیٍّ (ع) أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَالَ: مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ فَلْیُؤَذِّنْ فِی أُذُنِهِ‏ الْیُمْنَى وَ لْیُقِمْ فِی الْیُسْرَى فَإِنَّ ذَلِکَ عِصْمَةٌ لَهُ مِنَ الشَّیْطَان‏» کسی که صاحب فرزند شد، در گوش راست نوزاد اذان بگوید و در گوش چپش اقامه؛ چرا که این‌کار باعث مصونیت او از شیطان خواهد شد.

اذان گفتن حجت‌الاسلام حاج علی‌اکبری، استاد اخلاق و امام جمعه موقت تهران ـ 17 تیر 98

موضوع اذان و اقامه گفتن به گوش نوزاد در سطح عالمان دینی، فراتر و عمیق‌تر بوده و آیت‌الله میرزاجواد آقای ملکی تبریزی گفته است: پدرم عین چهل روزی که در گوش من اذان و اقامه می‌گفت، تلقین هم می‌خواند، «اسمع افهم یا فلان ابن فلان إنّ الموت حق ...». خیلی عجیب است این تلقین را برای بچّه یک روزه می‌خواندند و تا چهل روز ادامه می‌دادند!

سنت‌های دیگری هم در لحظات تولد فرزندان در خانواده‌های ایرانی جاری بود و آن، نوشتن نام نوزاد نورسیده در صفحه نخست کلام‌الله مجید بود. به این شکل که برای ثبت آن لحظه شکوهمند، نام فرزند و روز و ساعت قدم گذاشتنش به دنیا در قرآن کریم درج می‌شد.