پاسخ «قرآن» به کسانی که درخواست کنندگان مذاکره با دشمن

عقیق:خداوند در آیه ۳۵ سوره مبارکه محمد(ص) مسلمانان را از صلح با دشمن و ترک جنگ نهی کرده و می‌فرماید: ادامه جهاد از پاداش شما کم نخواهد کرد.

وقتى راه اطاعت نکردن خدا و رسول او و ابطال اعمال، سازش با دشمن است و کار را به محرومیت ابدى از آمرزش خدا مى‏‌کشاند، پس زنهار که در امر قتال سستى و فتور مکنید و هرگز مشرکان را به صلح و متارکه جنگ دعوت نکنید در حالى که شما غالبید و خدا ناصر شما علیه ایشان است و چیزى از اجر شما را کم نمى‏‌کند، بلکه اجرتان را بطور کامل به شما مى‏‌دهد.

به این آیه توجه کنید

فَلَا تَهِنُواْ وَتَدْعُواْ إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَلَن یَتِرَکُمْ أَعْمَالَکُمْ‏(محمد ۳۵)

ترجمه

پس سستى نورزید، تا به سازش دعوت کنید، با اینکه شما برترید و خداوند با شماست و هرگز چیزى از (پاداش) اعمالتان را کم نمى‏‌کند.

خداوند در مقام نتیجه از آیه قبلی می‌فرماید: وقتی اطاعت نکردن از خدا و رسول کار شما را به محرومیت ابدی می‌کشاند، پس مبادا در امر جهاد سستی کنید و هرگز کفار و مشرکین را به صلح و ترک جنگ دعوت نکنید و حال اینکه شما غالبید و خدا بر علیه آنها ناصر شماست و چیزی از اجر شما کم نمی‌کند بلکه اجرش را تمام و کمال می‌دهد. لذا امر واجب جهاد را بجا آورید، چون صلح و سلام در تسلیم شدن در برابر پرچم غیر اسلام نیست، بلکه صلح و سلم این است که مردم از نعمت حیات طیبه و جامعه اسلامی بهره‌مند باشند. این آیه شبیه آیه (و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین (۳۱) سستی نکنید و اندوهناک نباشید که هر آینه شما اگر مؤمن باشید، غالب هستید) است.

چرا در قرآن در جایی دیگر آمده است: اگر دشمن آغوش خود را براى صلح باز کرد، صلح را بپذیرید

جمله «یَتِرَکم» از «وتر» به معناى نقصان و کاهش است.
سؤال: قرآن در یک جا مى‏‌فرماید: «و ان جنحوا للسلم فاجنح لها»(انفال، ۶۱) اگر دشمن آغوش خود را براى صلح باز کرد، شما نیز بال خود را بگشایید و پیشنهاد صلح را بپذیرید، امّا این آیه از صلح انتقاد کرده و مى‌‏فرماید: «فلاتَهنوا و تَدعوا الى السّلم» پس تکلیف چیست و باید به کدام آیه عمل کرد؟

پاسخ: هر آیه نظر به یک جنبه‏‌اى دارد، سازش بر اساس ترس و سستى و رعب‌زدگى ناپسند است، زیرا آرزو و علاقه دشمنان همین است، «ودّوا لو تدهن فیُدهنون»(قلم، ۹) امّا مدارا که از موضع قدرت و ترحم بر ضعیف است، پسندیده مى‏‌باشد. چنانکه آهسته رفتن گاهى بر اساس ضعف جسمى است و گاهى براى همراهى با کودکان و سالمندان که توان تند رفتن ندارند. اسلام مى‏‌فرماید: شما از نظر روحیه، قدرت و امکانات باید در مرحله عالى باشید و در آن حال اگر دشمن تقاضاى صلح کرد بپذیرید.

وعده نصرت الهی برای تردید نکردن مؤمنان به پیروزی

مراد از معیّت و همراهى خداوند با مؤمنان «و اللّه معکم»، معیّت عمومى خداوند، که فرموده است: «هو معکم این ما کنتم»(حدید، ۴) نیست، بلکه معیّت خاص است که در اینجا به معناى عزّت و نصرت و هدایت ویژه الهى نسبت به مجاهدان راه اوست.(تفسیر فرقان) چنانکه در آیات دیگر نیز به این همراهى خاص اشاره شده است: «انّ اللّه لمع المحسنین»(عنکبوت، ۶۹)

هنگامى که خداوند متعال خطاب به مؤمنان فرمود: «و انتم الاعلون» امکان داشت که برخى مؤمنان با دیدن کمى نفرات خودى و کثرت نفرات و تجهیزات و قدرت دشمن دچار تردید و دودلى شوند، لذا خداوند بلافاصله فرمود: «واللّه معکم».(تفسیرکبیر فخررازى)

در تفسیر این آیه برخی (روح المعانى، ج: ۲۶، ص: ۸۰) هم گفته‏‌اند: معنایش این است که خدا اعمال شما را ضایع نمى‏‌کند و یا (روح المعانى، ج: ۲۶، ص: ۸۰) گفته‏‌اند: خدا به شما ظلم نمى‏‌کند. ولى همه این معانى نزدیک بهم‏‌اند.

اما معناى آیه این است که: وقتى راه اطاعت نکردن خدا و رسول او و ابطال اعمال شما چنین راهى است و کار شما را به محرومیت ابدى از آمرزش خدا مى‏‌کشاند، پس زنهار که در امر قتال سستى و فتور مکنید و هرگز مشرکین را به صلح و متارکه جنگ دعوت نکنید در حالى که شما غالبید و خدا ناصر شما علیه ایشان است، و چیزى از اجر شما را کم نمى‏‌کند، بلکه اجرتان را بطور کامل به شما مى‏‌دهد.

پیام‌ها

مؤمن، نباید به خود سستى راه دهد. «یا أیّها الّذین آمنوا... فلاتهنوا»

صلابت و استحکام جبهه داخلى، شرط اساسى پیروزى است. «فلاتهنوا...»

پیشنهاد صلح و سازش، از جانب جبهه ایمان مطرح نمى‏‌شود. «فلاتهنوا و تدعوا الى السلم» ولى اگر دشمنان پیشنهاد دادند و به مصلحت بود پذیرفته مى‏‌شود. «و ان جنحوا للسلم فاجنح لها»

به مسلمانان روحیه بدهید و ارزش آنان را به خودشان تذکّر دهید. «و أنتم الاعلون واللّه معکم»

امدادهاى الهى همواره با مؤمنان مجاهد است. «واللّه معکم»

خداوند، پاداش مجاهدان را تضمین نموده است. «و لن یترکم أعمالکم»

منبع: تفاسیر نور، نمونه و المیزان