امر به معروف مقدم است یا نهی از منکر؟!

عقیق:استاد محسن قرائتی در تفسیر نور به ارائه «نکات ناب» و «پیام های زیبای آیات قرآن کریم» پرداخته که حوزه نیوز در این نوشتار، آیه 104 سوره مبارکه آل عمران را در قالب مجموعه «قطره ای از دریا» ارائه می نماید.

* آيه               

وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏

* ترجمه                      

و از میان شما باید گروهى باشند كه (دیگران را) به خیر دعوت نمایند و امر به معروف و نهى از منكر كنند و آنها همان رستگارانند.

* نکته ها                     

قرارگرفتن آیه مربوط به امر به معروف و نهى از منكر در میان دو آیه‏ اى كه دستور اتّحاد و یكپارچگى مى ‏دهد، شاید از آن رو باشد كه در نظام اجتماعىِ متفرّق و از هم پاشیده، یا قدرت دعوت به خیر و معروف وجود ندارد و یا اینكه چنین دعوت ‏هایى مؤثّر و كارساز نیست.

امر به معروف و نهى از منكر، به دو صورت انجام مى ‏شود:

1- به عنوان وظیفه ‏اى عمومى و همگانى كه هركس به مقدار توانایى خود باید به آن اقدام نماید.

2- وظیفه‏ اى كه یك گروه سازمان یافته و منسجم آن را به عهده دارد و با قدرت، آن را پى ‏مى‏ گیرد. چنانكه اگر راننده ‏اى در خیابان خلاف كند، هم سایر رانندگان با چراغ و بوق به او اعتراض مى ‏كنند و هم پلیس راهنمایى براى برخورد قاطع با متخلّف وارد صحنه مى‏ شود.

درباره امر به ‏معروف و نهى از منكر، روایات بسیارى آمده كه از نقل آنها صرف ‏نظر و به این مقدار بسنده مى‏ كنیم كه على علیه السلام فرمود: اگر امر به معروف و نهى از منكر ترك شود، كارهاى نیك و خیر، تعطیل و اشرار و بَدان مسلّط مى ‏شوند. [1]

* پيام ها                      

1- در جامعه اسلامى، باید گروهى بازرس و ناظر كه مورد تأیید نظام هستند، بر رفتارهاى اجتماعى مردم نظارت داشته باشند. «ولتكن منكم امّة»

2- اصلاح جامعه و جلوگیرى از فساد، بدون قدرتِ منسجم و مسئول مشخّص امكان ندارد. «منكم امّة»

3- دعوت‏كننده ‏ى به خیر و معروف باید اسلام‏شناس، مردم‏ شناس و شیوه ‏شناس باشد. لذا بعضى از امّت این وظیفه را به عهده دارند، نه همه آنها. «منكم ‏امّة»

4- دعوت به خیر و امر به معروف و نهى از منكر، باید به صورت دائمى باشد، نه موسمى و موقّتى. [2] «یدعون، یأمرون، ینهون»

5 - امر به معروف، بر نهى از منكر مقدّم است. اگر راه معروف ‏ها باز شود، زمینه براى منكر كم مى‏ گردد. «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنكر»

6- كسانى كه براى رشد و اصلاح جامعه دل مى ‏سوزانند، رستگاران واقعى هستند وگوشه ‏گیرانِ بى‏ تفاوت را از این رستگارى سهمى نیست. «اولئك هم‏المفلحون»

7- فلاح و رستگارى، تنها در نجات و رهایى خود خلاصه نمى ‏شود، بلكه نجات و رشد دیگران نیز از شرایط فلاح است. «یأمرون، ینهون، اولئك هم المفلحون»

پی نوشت:

130) نهج ‏البلاغه، نامه 47

131) فعل مضارع، نشانه ‏ى استمرار است.