عقیق: برای آگاهی از تفاوت این دو گروه و زمان پیدایش «اهل سنت»، پاسخ آیت الله مکارم شیرازی به این سوال که پیدایش اهل سنت از چه زمانی آغاز شد را بخوانید.
دراینکه تاریخ پیدایش اهل سنت از چه زمانی آغاز شده است، اقوالی ذکر شده است. اما قبل از آنکه به تاریخ پیدایش بپردازیم، لازم است در مورد واژه اهل «سنت» یاد آور شویم که اهل سنت به معنای آنچه در ذهن است – یعنی پیروان سنت پیامبر(ص)- نیست؛ چرا که در کتاب «صحیح مسلم» در مورد واژه «سنت» آمده: «هی الطریقه المعتاده سواء کانت حسنه او سیئه»(1). یعنی سنت به معنای راه عادی است خواه خوب باشد یا بد. و لذا می توان گفت بیشتر کسانی که خود شان را اهل سنت می نامند در واقع پیرو سنت ابوبکر و عمر هستند نه سنت پیامبر(ص) و بنا براین نسبت به سنت پیامبر(ص) باید ایشان را اهل تسنّن نامید نه اهل سنّت. اما درعین حال در اینکه تاریخ پیدایش اهل سنت از چه زمانی آغاز شده است، اقوالی ذکر شده که به آن اشاره می کنیم:
- در کتاب فرق ومذاهب آمده است: پس از رحلت پیامبر(ص) عده ای از مهاجرین وانصار در محلی به نام (سقیفه بنی ساعده) جمع شدند و به نزاع در باره منصب خلافت پرداختند.انصار پیشنهاد کردند که از آنها یک امیر! و از مهاجرین امیر دیگر! برگزیده شود. اما ابوبکر با نقل حدیث: «الائمة من قریش» امامت را در قبیله قریش منحصر کرد! و پس از آن عمر بلافاصله با ابوبکر بیعت کرد و عده ای نیز تبعیت کردند وگفتند: تعیین امام و خلیفه باید توسط مردم یا شوراى حل وعقد مشخص شود وبه انتخاب ابوبکر راضی شدند. اما گروه دیگرى ازاصحاب خاص پیامبر (ص)، همچون سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، ابن مسعود، سهل بن حنیف و... با استناد به آیات قرآن و سنّت پیامبر، بر آن بودند؛ که امامت و پیشوایى مسلمانان در همه ابعاد دینى و دنیوى یک منصب الهى است که با نص از سوى خداوند تعیین شده است؛ و رسول خدا(ص) علی(ع) را برای این مقام معرفى کرده است. این منازعه که در سال یازدهم هجرى پدید آمد، باعث پیدایش و ظهور دو فرقه مهم اهل سنت و شیعه گردید(2).
- سهل بن محمد سجستانی رازی در کتاب الزینه می نویسد: این اصطلاح(اهل سنت) در زمان خلفای عباسی پدید آمد؛ گر چه در عصر معاویه هم گروهی از مسلمانان که هوا خواه عثمان بودند -عثمانیه- نامیده می شدند، و دوستداران علی(علیه السلام) –علویه- خوانده می شدند که پیش از این هم به شیعه معروف بودند، ولی در زمان حکومت عباسیان نام عثمانیه، نسخ گردید، و علویه هم به نام پیشین خود، یعنی (شیعه) معروف شدند، و دیگران(اهل سنت) نامیده شدند، و این دو نام پس از آن ادامه یافت(3).
- قول دیگر این است که پیدایش(اهل سنت)، به اواخر قرن اول یا اوایل قرن دوم هجری باز می گردد.(4) چرا که در رساله عمر بن عبدالعزیز (متوفای 101 هـ) که در ابطال نظریه قدریه نوشته است، اصطلاح (اهل سنت) به کار رفته است، ولی آن چه از ظاهر نوشته عمر بن عبدالعزیز استفاده می شود، اهل سنت به معنای اصطلاحی امروزی نبوده، بلکه مقصود محدثان و ناقلان و عاملان به سنت نبوی بوده است(5).
نتیجه :با توجه به منابع تاریخی، هیچ گونه شاهدی از حیث حدیث و تاریخ، قول اول، مبنی بر پیدایش اصطلاح اهل سنت در آن زمان را تأیید نمی کند. و در قول سوم هم این احتمال وجود دارد که مراد از اهل سنت، اهل سنت به معنای اصطلاحی امروزی نبوده، بلکه مقصود محدثان و ناقلان سنت نبوی بوده باشد. لذا به نظر می رسد قول دوم به واقعیت نزدیک تر باشد؛ که تاریخ پیدایش اصطلاح اهل سنت درزمان خلفای عباسی شکل گرفته باشد.
پی نوشت ها:
(1)- صحیح مسلم، کتاب الزکاه، ح 1691./(2 )- فرق و مذاهب کلامی، قم، 1383، ص171. علی ربانی گلپایگانی./(3 )- اعیان الشیعه سید محسن الامین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ج1، ص 19./(4 )- بحوث فی الملل و النحل، قم، لجته اداره الحوزه العلمیه، سبحانی 1413ق، ج1، ص 343./(5 )- اصفهانی ابو نعیم احمد بن عبدالله، حلیه الاولیاء، مصر، ج5، ص 346.
منبع:خبرآنلاین
211001
