حكمت اصلى نزول آيات قرآن كريم و صدور روايات معصومان (عليهم السلام) هدايت و تكامل انسان است؛ لذا ادبيات آنها ادبيات هدايت و ساختار بيانى آنها ساختارى قابل فهم و قابل عمل براى عرف است؛ اما در عين حال، اين متون، داراى مبانى نظرى متقن‏اند و عُرفى بودن ادبيات هدايت، به معناى فقدان پايه ‏هاى علمى نيست. اين متون در عين اين كه ظاهرى عرفى دارند، اما از زيربنايى علمى و مستحكم برخوردارند كه نيازمند واكاوى و بررسى است. مسئوليت دانشمندان اسلامى، مطالعه روشمند اين منابع و كشف و استخراج اين مبانى علمى است. پژوهشگران اسلامى بايد اين منابع را مطالعه كنند و با به كار بستن روش ‏هاى متناسب، پايه هاى علمى آنها را شناسايى نمايند و آنها را در جايگاه علمى خود طبقه بندى نمايند و به تبيين و تحليل آنها بپردازند. اين، كارى است كه در همه شاخه هاى علوم اسلامى تا كنون اتفاق افتاده است. هيچ دانش اسلامى ‏اى به صورت آماده- كه داراى طبقه بندى علمى باشد-، در منابع اسلامى وجود ندارد و اساساً حكمتِ (دليلِ) نزول آيات و صدور روايات، اين نبوده است.

يكى از ابعاد منابع اسلامى (قرآن و حديث)، بُعد روان‏شناختى آنهاست. اين منابع، همان گونه كه در حوزه ‏هاى فقهى، كلامى، تفسيرى و ديگر شاخه ‏هاى دانش اسلامى قابليت‏ هاى ارزنده ‏اى دارند- كه بايد در جاى خود، كشف، شناسايى و طبقه بندى شوند-، در حوزه دانش روان‏شناسى نيز شايسته توجّه اند. با مطالعه روشمند منابع اصيل اسلامى، مى‏توان ابعاد روان‏شناختى آنها را كشف، طبقه بندى و تبيين نمود. اين حركت علمى مى ‏تواند در ادامه، به شكل‏ گيرى دانش روان‏شناسى اسلامى بينجامد.

* خشم در منابع اسلامى

خشم، يكى از توانايى‏ هايى است كه خداوند متعال، در درون انسان قرار داده است و به جهت جايگاهى كه دارد، در باره آن، در منابع اسلامى، متون زيادى وارد شده است. اين متون، همانند متون ديگر موضوعات، قابليت‏ هاى روان‏شناختى متعددى دارند كه نيازمند شناسايى و تبيين اند. اين متون مى ‏توانند به اين پرسش ‏ها پاسخ دهند كه: ماهيت خشم چيست؟ جايگاه و ضرورت آن چيست؟ كاركردهاى مثبت و منفى آن كدام‏اند؟ عوامل برانگيزاننده آن كدام‏اند؟ چگونه مى‏توان آن را مهار كرد؟ و ....

بر همين اساس و با توجه به اهميت خشم، يكى از موضوعاتى كه مورد توجه گروه روان‏شناسى اسلامى در پژوهشكده اخلاقِ پژوهشگاه قرآن و حديث (زيرمجموعه دار الحديث) قرار گرفت، «مسئله خشم» بود. مسئوليت علمى اين پژوهش را حجت الإسلام محمدرضا كيومرثى، از روان‏شناسان موفق حوزه علميه قم، بر عهده گرفتند كه زير نظر حجة الإسلام دكتر عباس پسنديده به سامان رسيد.

این کتاب که درپنج بخش تدوین شده است دربخش اول با موضوع کلیات، ویژگی های خشم درروایات و در بخش دوم درسه فصل، ماهیت خشم منفی، آثارخشم منفی وعوامل خشم منفی را مورد بررسی قرار می دهد.

دربخش سوم نیز مقدمات مقابله با خشم منفی ، تقوی و حلم و مقابله های رفتاری وجسمی ومقابله های هیجانی ، چند وجهی ومقابله با خشم منفی دیگران مودر بحث قرار گرفته است .

همچنین دربخش چهارم ،آثارکنترل خشم منفی و آثار فردی واجتماعی خشم ودربخش پنجم خشم مثبت وماهیت ان مورد بررسی قرار گرفته است .

 هدف از اين تحقيق، كاربردى كردن و مفهوم‏ سازى جديد درباره موضوع «خشم» است.  انتظار مى‏رود كه در انتهاى اين كار بتوانيم، با شناخت صحيح جايگاه مفهومى اين صفت مهم، از ابعاد مختلف و با روش ‏هاى معقول، ولى ناشناخته‏ اى به كنترل يا به كارگيرى استعدادهاى نهفته بشرى نايل شويم.

منبع:حوزه