آخرين ذخيره خداوند حضرت مهدي(ع) براي نجات و هدايت بشريت در سحرگاه 17 رمضان 373 (ه ق) دستور ساخت بناي مسجد جمكران را ابلاغ فرمودند تا آغازي باشد براي توجه عموم جهانيان به ميعادگاهي مقدس براي انتظار و توجه خاص شيعيان به حضرت و مقدمه اي براي ظهور باشد.
در شب سه شنبه 17 ماه رمضان سال 373 ه.ق "حسن بن مثله جمكراني" به دستور مولايش فرا خوانده شد و در همين مكان فعليِ مسجد، حضرت را با جمعي از همراهان ملاقات كرده و دستور بناي مسجد را با تشريفات خاصي دريافت كرد. همچنين حضرت امر فرمودند كه مردم به اين مكان روي بياورند و اعمال خاصي نيز براي آن مشخص فرمودند كه نتيجه آن توجه مردم به حضرت و درخواست ظهور ايشان است.
نخستين كسي كه داستان بناي مسجد جمكران را در كتاب خود آورده، ابو جعفر محمد بن علي بن بابويه، مشهور به شيخ صدوق (متوفاي 381هجري) است كه مشروح آن را در كتاب "مونس الحزين في معرفة الحق و اليقين" درج كرده است.
به همين مناسبت، حجت الاسلام دكتر جواد جعفري، مدرس مركز تخصصي مهدويت به برخي از پرسش هاي مطرح در حوزه جمكران پاسخ دادند كه از نظر مي گذارنيم.
دلايل قداست و اهميت مسجد جمكران چيست؟
در رابطه با قداست مسجد، آن طور كه شيخ حسن مثله جمكراني در جريان ساخت مسجد نقل مي كند، امام عصر(ع) مي فرمايند: شيعيان ما را براي حضور در مسجد تشويق و ترغيب كنيد و كسي كه در اين مسجد نماز بخواند مانند كسي است كه در بيت العتيق نماز خوانده است. به اين معنا كه نماز خواندن در مسجد جمكران ثواب نماز خواندن در مسجد الحرام را دارد.
اين جريان هم در كتاب نجم الثاقب نوشته مرحوم محدث نوري آمده كه حضرت مي فرمايند: اين زمين، زمين برگزيده اي است و خدا آن را برگزيده است. توصيفات امام براي اين مسجد نشان مي دهد كه اينجا مكان مهمي است و نماز در آن ثواب بسيار دارد.
در حقيقت ما به عنوان يك مسجد به آن نگاه مي كنيم و بايد در مقابل ادعاهاي بعضي افراد بگوييم كه ما ادعاي خاصي در رابطه با اين مكان نداريم و همانطور كه يك نفر مي تواند يك زمين را وقف كند. يك نفر اين مكان را وقف مسجد كرده است و امام زمان(ع) در مورد اين مسجد بيان مي كنند كه اين مكان به عنوان مسجد استفاده شود و حضرت خاصيت هايي را براي مسجد نقل كرده اند.
مسجد جمكران در روايات چه جايگاهي دارد و ميزان تاثير اين مسجد در اتفاقات آخرالزمان تا چه اندازه است؟
مسجد جمكران آن طور كه در جريان ساخت آن آمده است، فقط بايد به عنوان مسجد به آن مراجعه شود و بايد گفت كه اين مسجد در جريان حوادث آخرالزمان نقشي ندارد و در روايتي نداريم كه حضرت در آن زمان در مسجد حضور پيدا مي كنند.
تنها كتابي كه در حال حاضر جريان ساخت مسجد را نقل مي كند، كتاب جنت الماوا نوشته محدث نوري است كه نويسنده آن اين جريان را از كتاب تاريخ قم نوشته حسن بن محمد قمي نقل مي كند. در كتاب تاريخ قم اينطور نوشته شده است كه كتابي به نام مونس الحزين تاليف شيخ صدوق جريان ساخت مسجد به دستور امام عصر(ع) را بيان كرده و تاريخ قم اين جريان را از آن كتاب نقل مي كند.
ما در حال حاضر كتاب مونس الحزين شيخ صدوق را در دست نداريم. همچنين قسمت هايي از كتاب تاريخ قم نيز از بين رفته است و در قسمت هايي هم كه مانده، اين جريان ذكر نشده است. بنابراين منابع سخن محدث نوري در ساخت مسجد در دست ما نيست و تنها جايي كه اين جريان را نقل مي كند، همين كتاب است كه در حال حاضر موجود نيست.
در تاييد و رد اعمالي كه براي مسجد جمكران ذكر شده است مي توان از منابع روايي استفاده كرد؟ اعمالي مانند اقامه نماز مخصوص امام زمان(ع)، زيارت روزهاي سه شنبه و زيارت هاي 40 هفته اي مسجد جمكران.
در رابطه با اعمال مسجد طبق جرياني كه محدث نوري از كتاب تاريخ قم نقل مي كند، امام زمان(ع) مي فرمايند: تمام مردم را به نماز خواندن در اين مسجد ترغيب و تشويق كنيد و بعد مي فرمايند هر كس با ورود به مسجد اقدام به خواندن 4 ركعت نماز كند. دو ركعت به نيت نماز تحيت مسجد با يك مرتبه سوره حمد، 7 مرتبه اخلاص و يك مرتبه سجده و ركوع با 7 مرتبه ذكر و دو ركعت نماز براي امام عصر(ع) كه همان نماز مشهور است.
سند اين ۴ ركعت غير از جريان ساخت مسجد كه در جنت الماوا آمده است، نقل هايي است كه نماز را اثبات مي كند. در آثار ديگر نيز وجود دارد. در كتاب الدعوات مرحوم راوندي نيز نماز امام مهدي(ع) آمده است. با روش يكصد مرتبه اياك نعبد و اياك نستعين، در كتاب جمال الاسلوب سيد بن طاووس نيز نماز امام وارد شده است. با اين تغيير كه بعد از نماز دعاي "الهي عظم البلا" خوانده شود.
بنابراين در كتاب هاي ادعيه غير از جريان ساخت مسجد، نماز امام وارد شده است و بيان شده است كه اين نماز را در هر جايي مي توان خواند كه البته با مقداري تغيير بيان شده است. نماز امام زمان(ع) هيچ ربطي به جريان ساخت مسجد ندارد. هر چند كه در اين جريان بيان شده ولي بايد گفت كه مبناي روايي ندارد.
همچنين منبع و روايتي كه امام زمان(ع) توصيه به آمدن 40 هفته اي به اين مسجد داشته باشند نيز وارد نشده است. بلكه توصيه برخي علما و كساني كه در راه سير و سلوك عرفاني فعاليت كرده اند و يا طبق تجربه هايي كه داشتند، مي توان دريافت كه بهتر است 40 بار به اين مكان تشرف يابيد و بايد توجه داشت كه اين توصيه افراد غيرمعصوم است كه طبق تجربه و تخصص بيان شده است.
آيا امام زمان(ع) سه شنبه ها در مسجد مقدس جمكران حضور دارند؟
ما در حال حاضر در دروان غيبت هستيم و دوران غيبت دوران پنهان زيستي امام زمان(ع) است و طبيعي است كه كسي از برنامه هاي امام مطلع نيست. يعني اينكه امام در چه ساعتي كجا و در چه مكاني هستند، اساسا اطلاع داشتن از اين ها با غيبت مناقات دارد. وقتي مي گوييم امام غايب است يعني كسي از امام خبر ندارد مگر اينكه امام صلاح بداند تا كسي با ايشان ملاقات كند و ايشان با كسي صحبت كنند.
بنابراين اگر كسي ادعا كند كه امام برنامه منظمي دارد و من از آن برنامه خبر دارم كه مثلا سه شنبه اينجا هستند و پنجشنبه كجا مي باشند. چنين ادعايي را نمي توانيم از كسي قبول كنيم. همانطور كه نفي آن را نمي توانيم بپذيريم. مثلا كسي بگويد كه سه شنبه ها حضرت مسجد جمكران نمي آيند چون اساسا كسي از برنامه حضرت مطلع نيست. البته ياران خاصي كه كنار حضرت هستند، برنامه هاي حضرت را مي دانند كه آن برنامه ها را با كسي در ميان نمي گذارند.
ماحصل اينكه ما نه مي دانيم حضرت سه شنبه ها كجا هستند و نه مي توانيم چنين ادعايي كنيم. بنابراين نفيا و اثباتا نمي توانيم بگوييم حضرت سه شنبه ها در جمكران هستند يا نيستند.
پس ماجراي زيارت شب هاي چهارشنبه جمكران چيست؟
در مورد زيارت شب هاي چهارشنبه مسجد بايد گفت كه اين مساله به جريان ساخت مسجد برمي گردد كه حسن بن مثله جمكراني نقل مي كند كه امام در توصيه هايي كه در آن جريان مي كنند، مي فرمايند: بزي را در اينجا ذبح و پخش كنيد.
در ذبح اين بز دارد كه امام مي فرمايند: اين بز را در شب چهارشنبه ذبح كنيد و روز چهارشنبه تقسيم كنيد و چنين اشاره اي شده است كه مي تواند منبعي باشد. همچنين مرسوم بوده كه مردم شب هاي جمعه به اين مسجد مشرف مي شدند كه آيت الله نجفي مرعشي توصيه مي كنند چون شب هاي جمعه شب زيارتي امام حسين(ع) است، بهتراست شب هاي چهارشنبه به اين مسجد برويد.
ضرورت مبارزه با خرافات در زمينه مسجد جمكران چيست و براي مقابله با اين خرافات مانند چاه عريضه چه اقداماتي بايد انجام داد؟
اصل خرافات صورت دين را تخريب و سست مي كند و عمل به اعمال خرافي علاوه بر اينكه مبنا و پايه اي ندارد، باعث مي شود اصول ديني شيعه تحت تاثير قرار بگيرد. بنابراين بايد با مسائلي كه ريشه اي ندارد و دين را سست و تخريب مي كند، مبارزه كرد.
در مورد چاه عريضه مسجد نيز بايد گفت كه عريضه نوشتن نيز مبناي روايي دارد. به اين صورت كه در كتاب مصباح مرحوم كفعمي از امام صادق(ع) نقل شده است: كسي كه روزي او كم شده است و زندگي به او فشار آورده و حاجت مهمي نيز دارد، مي تواند نوشته اي را روي كاغذ بنويسد و آن را روي آب جاري بيندازد.
در زمان اهل بيت(ع) نيز اين دستور آمده است. به اين ترتيب كه امام صادق(ع) فرمودند: كاغذ سفيدي را برداريد و در آن دعا و حاجت خود را بنويسيد و آن را داخل گلي بگذاريد و در آب جاري و يا چاهي بيندازيد. بنابراين اين نوع عريضه نويسي از امامان نيز نقل شده و يك مدل حاجت خواستن و توسل به صورت نامه نوشتن به حضرت است و خود عريضه نوشتن خرافي نيست.
در حال حاضر چون چاهي در فضاي شهري پيدا نمي شود، افرادي آمدند و چاهي را در مسجد جمكران تعبيه كردند تا مردم عريضه هاي خود را در داخل چاه بيندازند. از اين بابت اشكالي ندارد ولي اين چاه، چاه آب نيست و 4 متر ارتفاع دارد و دريچه اي دارد تا كاغذها را تخليه كند.
چاه مسجد جمكران در شرايط ذكر شده در روايات نيست و فقط براي اين است كه مردم بتوانند عريضه هاي خود را در آن بيندازند ولي اينكه مردم سر اين چاه بروند و حاجت خود را بخواهند و به آن دخيل ببندند، خرافه است و بايد با آن مبارزه كرد.
با توجه به اهميت و توجه مقام معظم رهبري به مسجد مقدس جمكران وظيفه ما منتظران نسبت به مسجد جمكران چيست؟
مقام معظم رهبري و بسياري علما به واسطه ارادت خاص خود به امام عصر(ع) و بعضا براي رفع مشكلات خود به مسجد مي رفتند. در حالي كه رفتن به مسجد و انجام آداب و اعمال خاص توصيه حضرت است. به طوري كه ثواب نماز در بيت العتيق را دارد و اين خوب است كه مردم براي خواندن نماز و حضور در مسجد حتما وقت بگذارند.
ولي حواشي اين حضور و اعمال مانند حضور 40 هفته اي و ملاقات با حضرت در مسجد پايه و اساسي ندارد. بلكه مكان مقدسي است كه مورد عنايت امام زمان(ع) است. ممكن است اگر كسي برود، مورد لطف حضرت قرار بگيرد و البته ممكن است كه مورد عنايت قرار نگيرد.
بنابراين حضور مراجع و مقام معظم رهبري در مسجد مقدس جمكران بنابر توصيه امام عصر(ع) براي رفتن به مسجد و نماز خواندن در آن مكان مقدس است و فقط مي شود تا اين مقدار را توصيه كرد نه بيشتر از آن.
منبع: شبستان
211008
