عقیق:محمد محمد رضایی، استادتمام گروه فلسفه دین دانشگاه تهران در گفتگویی در پاسخ به این سوال که روزه تا چه اندازه می تواند زمینه ساز تفکر، تعقل و خردورزی شود، اظهار کرد: خداوند طبق آیه 183 سوره بقره که می فرماید:"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛ ای کسانی که ايمان آورده ايد، روزه داشتن بر شما مقرر شد، همچنان که بر کسانی که پيش از شما بوده اند مقرر شده بود، تا پرهيزگار شويد"، فلسفه روزه را تقوا بیان کرده است.

رییس کارگروه تخصصی فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول علوم انسانی در ادامه با اشاره به معنا و مفهوم تقوا بیان کرد: تقوا یعنی تسلیم حق بودن و این قوه ای است که در انسان ها وجود دارد و آنها را به سمت اعمال خوب و نیکو سوق داده و از کارهای بد باز می دارد.

وی با تاکید بر این که اصل نزول قرآن نیز برای متقین صورت گرفته است، گفت: تقوا به دو دسته فطری و اکتسابی تقسیم می شود؛ خداوند در آیه دوم سوره مبارکه بقره می فرماید: "ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ؛ اين است همان کتابی که در آن هيچ شکی نيست و پرهيزگاران را راهنماست".

رضایی ادامه داد: منظور در اینجا تقوای فطری است که هدایت بخش بوده و خداوند به انسان قوه ای بخشیده که می تواند خوب و بد را از هم تشخیص و تمیز داده و به سمت خوبی ها برود.

 مسوول کارگروه معرفت شناسی و علم دینی اساتید دانشگاه ها با بیان اینکه انسان به گونه ای است که ذاتا به سمت خوبی ها گرایش دارد، عنوان کرد: حال اگر روزه به این منظور باشد که ما تقوا پیدا کنیم یعنی به سمت خوبی ها رفته و از بدی ها دوری گزینیم، و از آن سو پیامبر اسلام (ص) نیز فرموده اند: إنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَكارِمَ الخلاقِ؛ من برانگیخته شدم تا اخلاق را به اکمال برسانم، و مکارم اخلاق نیز از طریق به جای آوردن مناسک دین به دست می آید، روزه برنامه ای است که اخلاق را در جامعه ترویج و تثبیت می کند.

وی تصریح کرد: اگر به فلسفه روزه نگاه کنیم که از صبح تا وقت خاص با نیت خالص، محدویت هایی را رعایت کرده و از حلال هایی دست می شوییم، متوجه می شویم در واقع روزه یک نوع تمرین انسانی و مسالمت آمیز است که یاد بگیریم به حق و حقوق دیگران تجاوز نکنیم.

مولف کتاب "الهیات فلسفی" در ادامه و در تشریح این مساله توضیح داد: انسان با روزه گرفتن این گونه تمرین می کند به حقوق دیگران تجاوز نداشته باشد که به طور مثال الان فصل گرما است و آب خنک نیز در دسترس فرد وجود دارد اما روزه موجب می شود او به نفس خود نهیب زده و اجازه ندهد سمت نوشیدن آب برود و این گونه خود را تمرین می دهد و تقوا در وجودش ایجاد می کند و تا با خودسازی که انجام داده و تمرین های که به جای آورده، وقتی وارد اجتماع شد بتواند نسبت به حقوق دیگران نیز حفاظت داشته باشد و به آن حقوق تجاوز نکند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اذعان کرد: بنابراین، روزه در انسان قوه و تمرینی به وجود می آورد که هر چه خداوند گفته، انجام داده و قطعا خداوند نیز نسبت به بندگان خود دستور بدی صادر نکرده است، لذا با این رویکرد وقتی انسان وارد اجتماع می شود، نقص های رفتاری او با روزه گرفتن و تمرین جبران خواهد شد و در یک فضای سالم و اسلامی زندگی می کند و به این ترتیب جرم و جنایت نیز کاهش خواهد یافت.

محمد رضایی با بیان اینکه در ماه مبارک رمضان گذشت و خودنگه داری بیشتر می شود و هر چه به سمت خوبی ها حرکت کنیم، سعه وجودی بیشتری پیدا خواهیم کرد، گفت: روزه در حقیقت تمرین تعقل و تفکر و خردورزی است که نتیجه آن در پایان گرایش به خوبی ها و اجتناب از بدی ها است و تفکر صحیح ما را سمت خوبی ها متمایل می کند و از بدی ها می رهاند.

رییس کارگروه تخصصی فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول علوم انسانی همچنین خاطر نشان کرد: خداوند برای برخی از روزها و مکان ها اثرات خاصی قرار داده است از جمله ماه مبارک رمضان که ماه آمرزش است و پروردگار عالم به هر بهانه ای بندگان خود را می بخشد تا آنها که در بدی فرو رفته اند گمان نکنند فرصت جبران و بازگشتی نیست.

رضایی یادآور شد: ماه مبارک رمضان ماهی است که اگر یک کار مثبت و مطلوب انجام شود، به مراتب اثرات آن نسبت به ماه های دیگر بیشتر است و بهترین کار در این ماه نیز ورع و تقوا پیشه کردن است.

این گزارش می افزاید: حجت الاسلام علیرضا انصاری، کارشناس پروژه «ره توشه ماه مبارک رمضان و سبک زندگی» نیز در پاسخ به این سوال که ماه مبارک رمضان تا چه میزان در بسترسازی تفکر و تعقل موثر است بیان کرد: این ماه فضای جامعه را بهتر و مطلوب تر می کند و در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و خانوادگی تاثیرات قابل توجهی بر جای می گذارد که از جمله آن وادار شدن فرد به خردورزی و تعقل و تفکر بیشتر است.

وی روزه را ورزش روح دانست و ابراز کرد: روحی که سالم باشد، بهتر تفکر و تعقل می کند و این رویکرد بر رفتار و گفتار انسان تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.

کارشناس پروژه ره توشه ماه مبارک رمضان و سبک زندگی روزه را امری لازم و ضروری برای بدن معرفی کرد و افزود: مطابق با نظر پژوهشگران روزه فواید بسیاری بر بدن داشته و از نظر علمی کاملا تایید شده است اما به لحاظ روحی نیز روزه قدرت تفکر و ساماندهی بدن را بالا برده و مضاف بر آن وقتی عبادات را تقویت کردیم، روح نیز به تبع آن تقویت شده و به تبع عقل هم همزمان رشد پیدا می کند و به این ترتیب تزکیه روح نیز حاصل می شود.

این پژوهشگر فلسفه روزه را کسب تقوا عنوان کرد و گفت: این تقوا در عرصه هایی اجتماعی و فردی حضور پیدا خواهد کرد و موجب خودسازی خواهد شد که از نتایج آن تعقل و تفکر و خردورزی خواهد بود.

به گفته وی ماه مبارک رمضان در عرصه اجتماع تبعات بسیار مطلوبی به جای خواهد گذاشت و همچون ماه محرم و صفر، از بروز بسیاری جرایم اجتماعی، خطاها و گناهان جلوگیری می کند و در نتیجه جامعه ای سالم تری خواهیم داشت.

حجت الاسلام انصاری با بیان اینکه اگر ماه مبارک رمضان با دقت و مصونیت و محافظت از محرمات همراه شود، سبک زندگی این ماه به ماه های دیگر نیز سرایت خواهد کرد، یادآور شد: در واقع اگر موفق شویم در این ماه مبارک، آن آیتم ها و اعمال توصیه شده را به جای آوریم، قطعا حداقل تا مدت زمانی پس از گذشت این ماه نیز، می توانیم خود را ترک گناه داده و در انجام واجبات محافظت و تقویت کرده و در برابر آنها استقامت داشته باشیم، همان گونه که حاجی پس از بازگشت از  سفر خانه خدا، حداقل تا مدتی بر اعمال خود مواظبت کرده و حتی برای همیشه این مصونیت را با خود همراه می کند.

منبع:شبستان