ضرورت توجه به سبک زندگی/
امام سجاد(ع) در حدیثی نقل می‌کند که شخصی نزد پیامبر(ص) آمد و عرض کرد: ای پیامبر خدا! هیچ عمل زشتی نیست که من انجام نداده باشم. آیا راهی برای توبه دارم؟ آن حضرت فرمود: آیا کسی از پدر و مادرت زنده است؟
عقیق: یکی دیگر از نقاط قوت و برجسته فرهنگ عمومی مردم ما و از محاسن سبک زندگی ایرانیان، احترام به والدین و قداست جایگاه پدری و مادری در نزد فرزندان است.بنابراین یکی از مباحث دیگر در مجموعه معارف اسلامی رابطه فرزند با پدر و مادر است، با استناد به کتاب «سبک زندگی اسلامی ایرانی» به قلم حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی این موضوع را بررسی می‌کنیم:
**رابطه فرزند با پدر و مادر
رابطه فرزند با پدر و مادر مهم‌ترین نوع رابطه‌ای است که دو انسان می‌توانند با یکدیگر داشته باشند. والدین از علل وجودی فرزند به شمار می‌آیند. فرزند وابستگی وجودی به والدین خود دارد. این رابطه یک سویه است؛ زیرا فرزند هرگز نمی‌تواند علت وجودی پدر و مادر خود باشد. وجود پدر و مادر وابسته به وجود فرزند نیست.
به همین دلیل حقوق والدین بر فرزند به مراتب بیشتر از حقوق فرزند بر والدین است. در نتیجه مسئولیت‌های او در قبال پدر و مادر قابل مقایسه با مسئولیت والدین در برابر او نیست.
در قرآن کریم نیز همواره از «احسان» فرزند نسبت به والدین سخن گفته شده است و نه «برخورد عادلانه» با آنها زیرا اصولاً در ارتباط فرزند با والدین امکان برخورد عادلانه وجود ندارد. عدالت اقتضا می‌کند به همان اندازه که والدین بر ما حق دارند ما هم آن را جبران کنیم. در حالیکه هرگز نمی‌توان حق هستی بخشی آنها را جبران کرد:
«وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا» (سوره نساء ـ آیه 36) و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید.
«قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا» (انعام ـ آیه 151) بگو بیایید آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده است برایتان بخوانم اینکه چیزی را همتای خدا قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید.
«وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ..» (اسراء ـ آیه 23) و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو یا هر دو نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار بزرگوارانه به آنها بگو. و پرو بال تواضع خویش را از روی محبت و لطف در برابر آنها فرود آر و بگو «پروردگارا همان گونه که آنها مرا در کودکی تربیت کردند مشمول رحمتشان قرار ده».
**جایگاه ویژه احسان به مادر
از این نوع آیات قرآن به خوبی به دست می‌آید. احسان به پدر و مادر در ردیف خداپرستی و شرک گریزی ذکر می‌شود. پدر و مادر در اسلام از چنان جایگاه بالایی برخوردارند که نگاه کردن به آنها عبادت است. امام صادق (ع) می‌فرماید: «النظ رالی الوالدین عبادة» البته از نگاه قرآن کریم، احسان به مادر و تکریم او در مقایسه با پدر از اهمیت و جایگاه ویژه‌تری برخوردار است. به همین دلیل در برخی از آیات زحمات طاقت فرسای مادر مورد توجه قرار داده شده است:
«وَوَصَّیْنَا الإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ...» و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش او را با ناتوانی روزافزون حمل کرد و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می‌یابد. آری به او توصیه کردیم که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور که بازگشت همه شما به سوی من است.
امام سجاد (ع) در حدیثی نقل می‌کند که شخصی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد «ای پیامبر خدا هیچ عمل زشتی نیست که من انجام نداده باشم. آیا راهی برای توبه دارم. آن حضرت فرمود :آیا کسی از پدر و مادرت زنده است؟. عرض کرد: بله پدرم زنده است. پیامبر فرمود :پس برو و به او نیکی کن. وقتی آن مرد رفت پیامبر فرمود: ای کاش مادرش زنده می‌بود.
البته روشن است که احسان به والدین در نظام اخلاقی اسلام ارزش مطلق و غیر قابل تغییر ندارد به همین دلیل اگر خواسته والدین در تعارض با خواسته الهی باشد، نباید به آنها گوش داد. البته این به معنای برخورد غیر اخلاقی با آنها نیست. به همین دلیل قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ» (عنکبوت آیه 8) ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند و اگر آن دو تلاش کنند که برای من همتایی قائل شوی که از آن آگاهی نداری از آنها پیروی مکن بازگشت شما به سوی من است و شما را از آنچه انجام می‌دادید با خبر خواهم ساخت.
*با والدین کافر و مشرک چه باید کرد؟
همچنین احسان به پدر و مادر در نظام ارزشی اسلام صرفاً مربوط به والدین مؤمن و مسلمان نیست حتی اگر والدین کسی کافر و یا مشرک باشند بازهم رفتار فرزند مسلمان باید با آنها رفتاری نیکوکارانه باشد. امام صادق (ع) به کسی که به آن حضرت عرض کرد پدر و مادر من از مخالفان اهل بیت (ع) هستند، فرمود: با آنها به نیکویی رفتار کند.
امام باقر (ع) نیز فرمودند: ثلاث لم یجعل الله لاحد فیهن رخصة اداء الامانة الی البر و الفاجر و الوفاء بالعهد للبر و الفاجر و بر الوالدین برین کانا او فاجرین؛ سه چیز است که خداوند به هیچ کس اجازه تخطی از آنها را نداده است بازگرداندن امانت به فرد نیکوکار یا ستمکار وفای به پیمان نسبت به نیکوکار یا ستمکار و نیکویی به پدر و مادر نیکوکار باشند یا ستمکار.
بر این اساس که در فرهنگ عمومی ما ایرانیان احترام والدین جایگاه بسیار والایی دارد. بسیاری از فرزندان در برابر پدر و مادر برای خود هیچ اختیاری قائل نیستند. به عنوان مثال در هنگام خواستگاری وپاسخ مثبت یا منفی دادن به خواستگار، نظر پدر و مادر نقش اصلی را ایفا می‌کند.
به هنگام انتخاب رشته تحصیلی یا محل زندگی و نقش آنها در زندگی فرزندان تا جایی است که گاهی حالت افراطی پیدا می‌کند. به گونه‌ای که یک فرزند با احترام والدینش در برابر دخالت‌های بی جا آنها در زندگی زناشویی‌اش منفعلانه برخورد می‌کند و همین مسئله ممکن است به فروپاشی خانواده فرزند بیانجامد. تا جایی که یکی از دلائل عمده طلاق در کشور ما، دخالت والدین یا تأثیرپذیری شدید فرزندان از والدین دانسته شده است.
منبع:فارس
