سیدمحمد سپس برای تکمیل علم و کمال خویش به کشورهای عراق، سوریه، فلسطین، اردن، مصر و هندوستان مسافرت نمود و با گروه های بسیاری از یهودیان، مسیحیان، برهمائیان و مسلمانان اهل سنّت و... مناظرات دینی و مذهبی داشت. که نتیجه این سفر هم به آثار گرانبهایی از او انجامید که صد مقاله سلطانی در رد بر یهود و نصارا و نیز گروه رستگاران یا فرقه ناجیه در دو جلد از آن جمله‌اند.
مرحوم سلطان الواعظین در ربیع الاول سال 1345 هجری قمری درحالی که بیش از سی سال نداشت، بعد از تشرف به حج از طریق دریا، به کراچی و دیگر شهرهای مهم هند و پاکستان رفته و بنا به درخواست دوستان خود و با توجه به شهرتی که داشته، جلسات مناظره متعددی با علمای هندو و سایر مذاهب اسلامی برگزار کرد. در همین جلسات بود با گاندی دیدار کرده و در مناظره بر او پیروز شد و آن مصاحبه در جراید آن روزگار هند چاپ شد.
در شعبان همان سال هم به دعوت سید عنایت علیشاه نقوی (مدیر هفته نامه در نجف) و محمد سرورخان (از با نفوذترین خاندان قزلباش پاکستان) برای اجرای تنها برنامه سخنرانی عمومی خود به زبان فارسی در هند، سیالکوت و از آنجا به پیشاور پاکستان که در مرز افغانستان واقع شده می‌رود. این اندیشمند جلسات سخنرانی‌ای که عصرها در امام باره (حسینه) مرحوم عادل بیک رسالدار با موضوع اثبات امامت برگزار می‌کرد، گاهی تا سه ساعت به طول می‌کشید!
روزی دو نفر از روحانیان اهل سنت به نام‌های حافظ محمد رشید و شیخ عبدالسلام که اهل ملتان کابل بودند، به ملاقات ایشان آمده و تا ده شب مشغول مناظره می شوند. این جلسات که در منزل شخصی به نام میرزا یعقوبعلی برگزار می شد و تا شش ساعت و گاه تا طلوع فجر ادامه می یافت، با حضور چهار نفر خبرنگار و حدود دویست شنونده شیعه و سنی اهمیتی یافته و گزارش آن را هر روز صبح منتشر می‌کردند. بعد از گذشت مدتی خود سلطان الواعظین از روی گزارشات چاپ شده در جراید، این مناظرات را در کتابی به نام «شب های پیشاور» مرتب و چاپ کرد.
این عالم دینی سرانجام در هجدهم مهر 1350 خورشیدی برابر با بیستم شعبان 1391 ق در 75 سالگی در تهران درگذشت و با تشییع با شکوهی در مقبره ابوحسین به خاک سپرده شد.
منبع: تسنیم
211008
