این روزها زیاد
می‌شنویم از افطاری‌های گران‌قیمت شهرهای بزرگی مثل تهران و برج‌های بزرگی
مثل برج میلاد با منوی افطار گران‌قیمتش که از نان و پنیر 15 هزار تومانی
تا خاویار 150 هزار تومانی و شاه میگوی 90 هزار تومانی در آن سرو می‌شود.
از طرف دیگر، هر سال ماه رمضان که می‌شود رسانه‌ها فریاد می‌زنند که این
افطاری‌های دولتی و سازمانی اشرافی چرا برگزار می‌شود، در حالی که ما هنوز
در کشور آدم‌هایی را داریم که سر گرسنه بر بالش می‌گذارند؟ که البته، طبق
آن مثل مشهور: «آنچه البته به جایی نرسد فریاد است».
دست کردن در جیب مردم به بهانه افطاری دادن!
عده‌ای
آدم دلسوز هم مصاحبه می‌کنند و می‌گویند این کار غلط است، نباید انجام
شود، با روح روزه و افطاری تعارض دارد و به جای آن بهتر است افراد به فقرا و
مساکین توجه داشته باشند تا اجر بیشتری از روزه و افطاری خود ببرند.
البته، در این میان برخی هم هستند که گوشه چشمی به حیف و میل شدن بیت‌المال
دارند و سوال می‌کنند که شما با چه اجازه‌‌‌ای از جیب مردم که در قالب
بیت‌المال در دست شماست پول برمی‌دارید و صرف افطاری‌های چرب و نرمی
می‌کنید که در نهایت هم به نام خودتان تمام می‌شود و اسباب جلوه‌گری بیشتر
شماست. شمایی که علاقه داری به همکاران، زیردستان، رقبا و رفقایت افطاری
بدهی اشکالی ندارد، اما برای این کار دست در جیب خودت کن، نه در جیب مردم.
وقتی گوش کسی بدهکار نیست
از
این حرف‌ها زیاد زده می‌شود و زیاد هم پاسخی شنیده نمی‌شود! و آقایان
ترجیح می‌دهند بدون اعتنا به این به اصطلاح «جوسازی‌های رسانه‌‌ای»! کار
خود را انجام دهند و به هیچ کس هم پاسخگو نباشند. این اتفاق به حدی عادی و
تکراری شده که یکی از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس در پاسخ به سوال یکی از
خبرنگاران در این خصوص گفته است: «ای آقا! رها کنید این حرف‌ها را. هر سال
می‌گوییم و می‌گویند درست نیست، به جای ثواب گناه دارد، پول بیت‌المال را
هدر ندهید ولی گوش کسی بدهکار نیست. وقتی عزم جدی و نظارت قاطع و تنبیه
شدیدی در کار نباشد گفتن این حرف‌ها بی‌فایده است».
حال، از
افطاری‌های از ما بهترانی که در برج میلاد افطار می‌کنند و لابد با توجه به
منوی آن، هزینه یک ماه حقوق یک کارمند یا کارگر را برای یک شب افطار و شام
خانوادگی از جیب می‌پردازند و همچنین افطاری‌های دولتی بگذریم و به خودمان
یعنی ما آدم‌های عادی و معمولی طبقه متوسط شهری برسیم و اگر سوزنی به
دیگران زدیم، جوالدوزی هم به خودمان بزنیم.
تناقض روزه گرفتن و خرید بیشتر مواد غذایی
هر
سال نزدیک ماه رمضان که می‌شویم تاب و تب خرید مواد غذایی مانند عید نوروز
افزایش می‌یابد و مسئولان هم از فعالیت‌هایی که برای تهیه اقلام مورد نیاز
مردم انجام داده‌اند، از قبیل برگزاری نمایشگاه‌های عرضه مواد غذایی،
تأمین نیاز بازار و ... صحبت می‌کنند. چند روز مانده به ماه رمضان و در
ابتدای آن صف‌های طولانی در این نمایشگاه‌ها و سایر فروشگاه‌ها تشکیل
می‌شود و مردم در تکاپوی خرید مواد مورد نیاز خود هستند. اما نکته‌ای که
همیشه با دیدن این صف‌های بعضا عریض و طویل به ذهن می‌رسد این است که مگر
نه اینکه ماه رمضان ماه روزه گرفتن و طبیعتا کم خوردن و کم نوشیدن است؛ پس
چگونه است که خرید مواد غذایی در این ماه تا این اندازه افزایش پیدا
می‌کند؟!
نسرین 45 ساله و یک خانم خانه‌دار است؛ او در مورد
خریدهای ماه رمضان و افطاری‌هایی که در خانه می‌دهد، می‌گوید: «من قبل از
شروع ماه رمضان خانه‌تکانی می‌کنم و مواد غذایی مورد نیاز را هم تهیه
می‌کنم، مثلا سبزی‌ها، گوشت و مرغ را آماده و فریز می‌کنم تا در ماه رمضان و
با زبان روزه مجبور نباشم خیلی برای تهیه افطاری خسته شوم.
برای
افطاری هم معمولا یک شب فامیل‌های نزدیک خودم مثل پدر و مادر و خواهر و
برادرهایم را به همراه خانواده‌شان، یک شب هم فامیل نزدیک همسرم و یک شب هم
بچه‌هایم را که ازدواج کرده‌اند دعوت می‌کنم. به این ترتیب، مجبور نیستم
برای هر خانواده یک سفره افطار جداگانه پهن کنم. از طرف دیگر، این که همه
فامیل در یک شب دور هم جمع می‌شویم صفای بیشتری دارد.
افطاری از این ساده‌تر نمی‌شود
من
سعی می‌کنم برای هر کدام از این مهمانی‌های افطاری سنگ تمام بگذارم. یعنی
معمولا دو یا سه نوع غذا برای شام درست می‌کنم که آنها را به همراه مخلفاتی
مانند انواع سالاد و ماست و ... سرو می‌کنم. علاوه بر این، برای افطار هم
زولبیا و بامیه، نان و پنیر و سبزی، آش رشته و حلیم حتما باید باشد. دسر
بعد از غذا و میوه‌های فصل هم که جای خودش را دارد. مهمانی‌های ما معمولا
تا ساعت یک و دو نیمه شب طول می‌کشد و نمی‌شود که در این مدت مهمان‌ها را
گرسنه و تشنه نگه داشت»!
او در پاسخ به این سوال که «آیا نمی‌شود
این سفره‌های افطار را مقداری ساده‌تر برگزار کند» می‌گوید: «دیگر چقدر
ساده‌تر؟! اتفاقا افطاری ما ساده است؛ بعضی از فامیل‌ها برای افطاری ما را
به رستوران دعوت می‌کنند. آدم اگر این اندازه هم برای مهمان‌هایش تدارک
نبیند که آبرویش می‌رود. بالاخره من هم عروس دارم، هم داماد و بیشتر باید
به فکر شخصیت دختر و پسرم باشم تا پیش همسرشان خجالت نکشند».
آبرویی که به رنگین بودن سفره بند است
در
افطاری‌های بسیاری از خانواده‌های متوسط از این دست، اسراف مشاهده می‌شود و
در این مهمانی‌ها حداقل دو یا سه نوع غذای اصلی به همراه سوپ، آش، حلیم،
نان و پنیر و سبزی، زولبیا و بامیه، خرما و انواع دسرها سرو می‌شود. گویی
هرکس در هر جایگاهی که قرار دارد سعی می‌کند متناسب با وسع خود و گاهی حتی
بیشتر از وسع خود و به قیمت رفتن زیر بار قرض، سفره افطارش را رنگین کند که
در نهایت هم بسیاری از این غذا دست‌خورده شده و راهی سطل‌های زباله
می‌شوند.
بسیاری
از مردم با این استدلال که مردم عقلشان به چشمشان است و اگر ما افطاری را
ساده بگیریم مهمان‌ها فکر می‌کنند به آنها بی احترامی کرده‌ایم یا برای این
که از این طریق آبروی خود را جلوی مهمان‌ها حفظ کنند، این قبیل افطاری‌ها
را برگزار می‌کنند. برخی هم این شکل افطاری‌ها را وسیله‌ای برای فخر فروختن
به طرف مقابل قرار می‌دهند تا موقعیت اقتصادی خود را به رخ مهمان بکشند و
نشان دهند نه تنها چیزی کمتر از او ندارند، بلکه از موقعیت مالی بهتری
بهره‌مند هستند.
همه اینها در حالی است که اساسا فلسفه افطاری
دادن در دین اسلام چیز دیگری است. رسول خدا (ص) فرموده‌اند: «برای اتحاد و
همبستگی در ماه رمضان همدیگر را به افطاری دعوت کنید که هر کس در ماه رمضان
مومن روزه‌داری را افطاری دهد، مانند این است که بنده‌ای را آزاد کرده و
اگر کسی قدرت افطار دادن را ندارد، می‌تواند حتی با یک خرما نیز این ثواب
را از آن خود کند».
افطاری ندادن برای حفظ آبرو
اما
ورود تجمل و اشرافی‌گری به سفره‌های افطاری باعث می‌شود این سنت حسنه
کمرنگ شده و به تدریج در میان عده‌ای از مردم به فراموشی سپرده شود؛ زیرا
بسیاری از مردم هستند که از پس تامین هزینه تدارک چنین سفره‌هایی
برنمی‌آیند و برای این که به اصطلاح آبرویشان نرود ترجیح می‌دهند این سنت
را کاملا کنار بگذارند. در صورتی که اگر پهن کردن سفره‌های ساده افطاری در
کشور ما باب شود به این سنت بیشتر از پیش عمل می‌شود؛ زیرا در این صورت
توجه مردم به باطن عمل جلب می‌شود نه ظاهر آن.
فلسفه روزه و نسبت آن با نوع افطاری
امام
رضا (ع) نیز در مورد فلسفه روزه که بهانه افطاری دادن است به محمد بن سنان
فرمودند: «علت روزه از براى فهمیدن درد گرسنگى و تشنگى است تا بنده، ذلیل و
متضرع و مأجور و صابر باشد و شدائد آخرت را درک کند، علاوه بر این که در
روزه امیال نفسانی شکسته شده و موعظه‌ای هست براى امر آخرت و آگاهی از حال
اهل فقر و تنگدستی در دنیا و آخرت» (3). حال، چگونه می‌شود که روزه‌ای با
فلسفه این چنینی، افطاری‌هایی با کیفیت یاد شده داشته باشد؟ که در این صورت
باید کمی در نوع روزه گرفتن خودمان نیز شک داشته باشیم.
توجه به محرومان در کنار صله‌رحم
کسی
که در ماه رمضان تصمیم دارد دیگری را به مهمانی دعوت کند باید به اطعام
فقرا و ایتام نیز توجه داشته باشد. البته، این به این معنا نیست که
سفره‌های افطار خانوادگی جمع شود و انسان فقط به محرومان رسیدگی کند زیرا
همین سفره‌های افطار بهانه‌ای مناسب برای صله‌رحم هستند. اما به جای این که
افطاری را اشرافی و تجملی برگزار و آن را محدود به بستگان نزدیک خود کنیم،
بهتر است افطاری‌های ساده‌تری برگزار کنیم تا بتوانیم افراد بیشتری را سر
سفره خود مهمان کنیم و فقرا و محرومان را نیز از یاد نبریم.
پی نوشت:
1. الکافی، جلد 4، ص 68.
2. همان.
3. عیون اخبارالرضا (ع)، جلد 2، ص 178.
