تاكنون دانشمندان و محققان بى شمارى درباره اين پديده شگفت ‏انگيز مطالعه كرده ‏اند؛ اما هنوز ناشناخته ‏هاى بسيارى در اين زمينه وجود دارد. حال اين سؤال پيش مى ‏آيد ، آيا مى ‏توان حافظه را تقويت و ترميم كرد؟ پاسخ مثبت است! در حقيقت راه ‏هاى بسيارى براى رسيدن به اين هدف تجربه و آزمايش شده است كه در اين ‏جا به گوشه ‏اى از اين شيوه ‏ها مى ‏پردازيم.

* یادآوری

يادآورى چيزهايى كه مورد علاقه است.

* استفاده از قدرت تصوير ذهنى

از قدرت تصوير ذهنى خود بيشتر استفاده كنيد. متخصصان فن حافظه مى ‏گويند: هرچه به تصوير درآيد به سادگى به خاطر سپرده مى ‏شود.

* مفاهیم را قابل فهم کنیم

هر قدر يك چيز قابل فهم ‏تر و روشن‏ تر باشد، حفظ آن راحت ‏تر است و برعكس، هرقدر مبهم‏ تر باشد، حفظ آن سخت است. بايد مفاهيم مبهم و مشكل را به اجزاى ساده و قابل فهم تبديل نمود.

* پیوند اطلاعات

اطلاعات خود را به يكديگر پيوند بزنيد.

* مرور اطلاعات

هر از چند گاهى اطلاعات خود را در ذهن مرور كنيد.

* خوب خواندن

خوب بخوانيد و خوب درك كنيد.

* دقت خاص به یک موضوع

توجه و دقت اختصاصى و انحصارى به يك موضوع داشته باشيد.

* استفاده از حواس مختلف

از حواس مختلف استفاده كنيد. لمس كردن، نگاه كردن، بلند خواندن و استفاده از قلم و كاغذ.

* کم نمودن تعلقات و گرفتاری های خودساخته

بايد از ميزان تعلقات و گرفتارى ‏هاى خودساخته كم نمود تا حافظه تقويت شود؛ زيرا تعقّل با تعلّق هرگز يكجا جمع نمى ‏شوند. كسى كه جذب و اسير ماديات شود، آرام آرام حافظه خود را از دست مى‏ دهد.

* کم خوردن

كم بخوريد و گاه روزه بگيريد. (1)

* مسواک و استنشاق

مسواك بزنيد و استنشاق كنيد (شستشوى بينى). (2)

* برخى خوردنى ‏ها

برخى از خوردنى ‏ها به تقويت حافظه كمك مى ‏كنند مانند: مويز (3)، كندر (4)، عسل (5)، انار (6)، سركه (7)، سيب، به، بادام، پسته، پياز، سير، خرما و همچنين غذاهايى كه فسفر دارند، مانند لبنيات، حبوبات، سبزيجات و ماهى.

* حفظ قرآن

هرچه مى ‏توانيد قرآن حفظ كنيد، به ويژه خواندن آية الكرسى. (8) جابر بن حيان از امام صادق عليه السلام پرسيد: چرا بعضى از مردم حافظه ‏شان ضعيف است؟ حضرت فرمود: آنچه فراموشى مى ‏آورد، به كار نينداختن نيروى حافظه است و سپس فرمود: نيروى حافظه مانند ساير نيروهاى بدن انسان است؛ اگر بخواهد توانمند باشد، بايد به كار گرفته شود. (9)

* استراحت کافی و خسته نبودن

خود را بيش از حد خسته نكنيد. خستگى جسمى باعث خستگى روحى و اختلال در حافظه مى ‏شود. به اندازه كافى استراحت كنيد. كارى كنيد كه هر روز صبح در حالى كه احساس شادابى مى ‏كنيد از خواب بر خيزيد.

* نظم و ترتيب

نظم و ترتيب را در كارها رعايت كنيد. نظم و ترتيب بر كارآيى حافظه مى ‏افزايد.

* خوردن صبحانه

براى داشتن حافظه قوى، حتماً صبحانه بخوريد.

* تلقین منفی نکردن

هرگز به خود تلقين منفى نكنيد كه حافظه ‏تان ضعيف است؛ زيرا از نظر روان ‏شناسى؛ «هر آنچه به طور مكرر به ذهن تلقين شود، به واقعيت تبديل مى ‏شود».

* به حافظه ‏تان اعتماد كنيد

به حافظه ‏تان اعتماد كنيد. فهرست چيزهايى كه مى ‏خواهيد تهيه كنيد بر روى كاغذ ننويسيد، بلكه با دقت به حافظه‏ تان بسپاريد كه تأثير بسيار وسيعى در تقويت حافظه دارد.

* فهم درست مطالب

موضوع مورد نظرتان را در كلاس درس يا مطالعه، كاملًا بفهميد.

* تصمیم به فراموش نکردن مطالب

تصميم بگيريد آنچه را به حافظه سپرده ‏ايد، فراموش نكنيد.

* تكرار مطالب موجب ثبات آن در حافظه انسان مى ‏شود

تكرار مطالب روشى بسيار معتبر در كار يادگيرى و حفظ است، زيرا تكرار موجب ثبات مطلب در حافظه انسان مى ‏شود.

* به موضوعات علاقه‏ داشته باشید

به خودتان اجازه ندهيد كه از يك موضوع بدتان بيايد. علاقه‏ تان را به موضوعات و مسائل حفظ كنيد تا بتوانيد با سهولت بيشترى آنها را به ياد آوريد.

* استفاده از روش تداعى معانى

از روش تداعى معانى استفاده كنيد. در روان ‏شناسى «تداعى معانى»، يعنى پيدايش انديشه يا مفهومى در ذهن به سبب مشاهده يا به ياد آوردن مفهومى همخوان با آن. مثلًا براى به خاطر سپردن نام يك شخص، نام آن را با نام شخص ديگرى كه آن را به خاطر داريد، مرتبط كنيد و به اين ترتيب هرگاه بخواهيد نام شخص اول را به خاطر آوريد، نام شخص اخير را وسيله قرار دهيد تا فرآيند تداعى صورت گيرد. (10)

* خواندن دعاى حافظه

از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده كه به حضرت على عليه السلام فرمود: هرگاه خواستى هرچه را كه مى ‏شنوى و مى ‏خوانى حفظ كنى، اين دعا را در تعقيب تمام نمازها بخوان:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيم سُبحانَ مَن لا يَعتَدى عَلى‏ اهلِ مَملِكَتِهِ سُبحانَ مَن لا يَأخُذُ اهلَ الارضِ بِالوانِ العَذابِ سُبحانَ الرَّؤوفِ الرَّحيم اللّهُمَّ اجْعَل فِى قَلبِى نُوراً وَ بَصَرا وَ فَهماً وَ عِلماً، انَّكَ عَلى كُلِّ شَى‏ءٍ قَدير. (11)

پاك و منزّه است خداوندى كه بر اهل مملكت خود ستم و تجاوز روا نمى ‏دارد، و منزّه است خدايى كه اهل زمين را به انواع گوناگون عذاب نمى ‏گيرد. پاك و منزّه است خداوند رؤوف مهربان. خداوندا! در قلب من نور و بصيرت و فهم و آگاهى قرار ده، به راستى كه تو بر هر چيز توانايى.

* تمرين حافظه

با حفظ كردن قرآن، روايات و اشعار مناسب يا يادآورى اتفاقات روز و هفته و كارهاى انجام شده و انجام نشده و ... مى ‏توانيد حافظه خود را تمرين دهید.

پی نوشت:

(1). پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: ثَلَاثَةٌ يُذْهِبْنَ النِّسْيَانَ وَ يُحْدِثْنَ الذُّكْرَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ وَ السِّوَاكُ وَ الصِّيَامُ. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏59، ص: 266.

(2). پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: يَا عَلِيُّ! ثَلَاثٌ يَزِدْنَ فِي الْحِفْظِ وَ يُذْهِبْنَ السُّقْمَ اللُّبَانُ وَ السِّوَاكُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏63، ص: 443.

(3). سفينة البحار، ج 1، ص 280

(4). خصال صدوق، ص 126؛ بحار الانوار، ج 79، ص 319

(5). مكارم الاخلاق، ص 165

(6). محاسن برقى، ص 543

(7). وسائل الشيعه، ج 17، ص 67.

(8). تفسير برهان، ص 244؛ 30 فايده براى آن ذكر نموده كه يكى از آنها تقويت حافظه است‏

(9). مغز متفكر جهان شيعه، ص 584. (همچنين در كتاب بحارالانوار، ج 73، ص 321، مجموعه عوامل تقويت حافظه آورده شده است)

(10). 23 گام به سوى كاميابى، رابرت. جى. لامسون، ترجمه محمد رفيعى مهرآبادى‏

(11). فلاح السائل، ص 168.

کتاب "مهارت هاى زندگى" حجت الاسلام محمود اکبری