* سوره ى حمد كه نام ديگرش «فاتحة الكتاب» است، هفت آيه دارد، عدد هفت، عدد آسمان ها، ايّام هفته، طواف، سعى بين صفا ومروه و پرتاب سنگ به شيطان نيز مى باشد وتنها سوره اى است كه بر هر مسلمانى واجب است حدّاقل روزانه ده بار آن را در نمازهاى شبانه روزى بخواند وگرنه نماز او باطل است. «لاصلاة الاّ بفاتحة الكتاب»   (مستدرك، ج 4، ح 4365 )  

 بنا به روايت جابربن عبداللّه انصارى از رسول اكرم صلى الله عليه وآله: اين سوره بهترين سوره هاى قرآن است. و به نقل ابن عباس؛ سوره حمد اساس قرآن است. در حديث نيز آمده است: اگر هفتاد مرتبه اين سوره را بر مرده خوانديد و زنده شد، تعجّب نكنيد. (بحار، ج 92، ص 257 )  

 از نامگذارى اين سوره به «فاتحة الكتاب»، معلوم مى شود كه تمام آيات قرآن در زمان رسول خدا صلى الله عليه وآله جمع آورى شده و به صورت كتاب در آمده است و به امر ايشان اين سوره در آغاز و شروع كتاب (قرآن) قرار گرفته است.

 همچنين در حديث ثقلين مى خوانيم كه پيامبر صلى الله عليه وآله فرمود: «انّى تارك فيكم الثقلَين كتاب اللَّه و عترتى» من دو چيز گرانبها در ميان شما مى گذارم، كتاب خدا و خاندانم. ( بحار، ج 2، )

از اين حديث نيز معلوم مى شود كه آيات الهى در زمان پيامبر صلى الله عليه وآله به صورت «كتاب اللّه» جمع آورى شده و به همين نام در ميان مسلمانان معروف و مشهور بوده است.

 آيات سوره ى مباركه فاتحه، اشاراتى در باره ى خداوند و صفات او، مسأله معاد، شناخت و درخواست رهروى در راه حقّ و قبول حاكميت و ربوبيّت خداوند دارد. همچنين به ادامه ى راه اولياى خدا، ابراز علاقه واز گمراهان و غضب شدگان اعلام بيزارى و انزجار شده است.

 سوره ى حمد - همانند خود قرآن - مايه ى شفاست، هم شفاى دردهاى جسمانى و هم شفاى بيمارى هاى روحى.  علاّمه امينى (قدس سره) در تفسير فاتحة الكتاب، روايات زيادى را در اين زمينه نقل نموده است.

*درسهاى تربيتى سوره  حمد

 قبل از تفسير سوره حمد سيمايى از درسهاى اين سوره را ترسيم نموده و در مراحل بعد به شرح آن مى پردازيم؛

☀ انسان در تلاوت سوره ى حمد با «بسم اللَّه» از غير خدا قطع اميد مى كند.

☀ با «ربّ العالمين» و «مالك يوم الدين» احساس مى كند كه مربوب و مملوك است و خودخواهى و غرور را كنار مى گذارد.

☀  با كلمه «عالمين» ميان خود و تمام هستى ارتباط برقرار مى كند.

☀  با «الرّحمن الرّحيم» خود را در سايه لطف او مى داند.

☀ با «مالك يوم الدين» غفلتش از آينده زدوده مى شود.

☀  با گفتن «ايّاك نعبد» ريا و شهرت طلبى را زايل مى كند.

☀  با «ايّاك نستعين» از ابرقدرت ها نمى هراسد.

☀  از «انعمت» مى فهمد كه نعمت ها به دست اوست.

☀  با «اهدنا» رهسپارى در راه حقّ و طريق مستقيم را درخواست مى كند.

☀  در «صراط الّذين انعمت عليهم» همبستگى خود را با پيروان حقّ اعلام مى كند.

☀  با «غير المغضوب عليهم» و «لا الضّالّين» بيزارى و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز مى دارد.

منبع:حوزه