عارف بالله و سالك بزرگ آيت الله حاج ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي در كتاب "المراقبات" به بخشي از آداب و سلوك، ظرايف و ريزه كاري هاي معنوي اين ماه و روزه داري اش پرداخته است، آنچه در ادامه مي آيد برگرفته از اين كتاب شريف است.

اما از رساترین بشارتهایى که درباره ماه رمضان وارد شده ، نفرین پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم بر کسى است که در آن آمرزیده نشود. آنجا که فرمود: کسى که ماه رمضان را بگذراند و آمرزیده نشود، خدا او را نیامرزد، زیرا این نفرین با توجه به این که او به پیامبرى برانگیخته شد تا رحمتى براى جهانیان باشد، مژده بزرگى براى گستردگى رحمت و عمومى بودن آمرزش در این ماه است  و اگر غیر از این بود - با توجه به این که رحمتى براى جهانیان است - مسلمانى را، گرچه گناهکار باشد، نفرین نمى کرد.

بشارت بدهيد كه شيطان متمرد زنجير شده است

از مهمترین روایاتى که در این مورد وارد شده روایات زیادى است که درباره زنجیر شدن شیاطین متمرد، باز شدن درهاى بهشت ، گشودن درهاى رحمت ، بسته شدن درهاى آتش ، ایستادن خداوند در مقابل دشمنان جنّى و صداى منادى خدا از اول ماه تا آخر آن وارد شده است ؛ چیزى که مانند آن در هیچ ماهى نیامده است . زیرا در مورد سایر ماه ها وارد شده که فقط در ثلث آخر شب چنین منادیى ندا مى کند مگر در شب جمعه که از اول شب تا صبح این منادى ندا مى کند و همین طور در ماه رجب ولى در ماه رمضان این ندا از ماه آخر آن و تمام شبها و روزهایش وارد شده است .

روزه داري راه تصرف در دل روزه دار را مي بندد

در روایات آمده است که ماه رمضان مخصوص اجابت دعا و آیه "ادعونى استجب لکم / بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را" است..هر کدام از این فضایل ارج فراوانى نزد اهلش داشته، با آن منت خدا را بر خود درك نموده ، با تشکر و سرور زیادى به استقبال آن رفته و از آن استفاده مى کنند ولى غافل و منکر به خاطر از بین بردن امکانات و فرصتها و سهل انگارى ، از آن کم بهره یا بى بهره است. از بعضى نقل شده که مى گویند : به زنجیر کشیدن شیاطین در ماه رمضان فایده زیادى ندارد و گویا تصدیق این مطلب برایش مشکل بوده یا منظور از آن را نفهمیده است ؛ در حالى که این مطلب در ماه رمضان محسوس بوده و آثار آن از جهت ازدیاد عبادات و خیرات در آن، آشکار است و کسى در آن شکى ندارد و کسى که ماهیت شیطان را شناخته و جهت ارتباط او را با بشر و طریقه تأثیر او را بداند، مى فهمد که صرف خوددارى از خوردنى و آشامیدنى به خصوص اگر همراه با نگهداشتن زبان از پرگویى باشد، باعث منع دخل و تصرف شیطان در دل روزه دار مى شود ؛ همانگونه که در فرمایش معصومین علیهم السلام  به آن اشاره شده است : "با گرسنگى مجارى او - شیطان - را تنگ نمایید، که او مانند خون در بدن انسان جارى است."

به هر صورت، زیادى عبادات و خیرات و طاعاتى که از مردم مى بینم ، قابل انکار نیست . بله این مطلب نسبت به همه شیاطین و نسبت به جمیع مکلفها نیست و این مطلب براى اهل آن روشن است، چنانچه در بعضى از روایات صریحا گفته شده که مراد از شیاطین ، شیاطین متمرد هستند.

قرار گرفتن در مسیر بخشش هاى خداوند

در این ماه مبارك رحمت و بخشش الهى گسترده است و شرع و عقل و عرف همگى مى گویند که باید در مسیر بخششهاى پروردگار متعال قرار گرفته و از الطاف او در توفیق بنده براى کسب نزدیکى و خشنودی اش ، با شوق و شکر و ادب استقبال نمود . کمترین کارى که براى قرار گرفتن در مسیر بخششها مى توان انجام داد، این است که بنده جوابى به منادى این ماه داده که شامل اظهار تشکر و قبول منت ، عذر خواستن از کوتاهى و اعتراف به فرمانبردارى باشد. براى فهم چگونگى جواب دادن به این منادى بهتر است پیش خود مجسم نماییم که فرستاده بزرگ یکى از پادشاهان دنیا از طرف او براى دعوت به مجلس میهمانى سلطان نزد کسى آمده و به او بگوید : پادشاه به او نهایت لطف را دارد، لغزشهاى او را بخشیده و به او هدیه ها و فرمانهاى حکومت بر مناطق و لباسهاى گرانقیمت عطا مى کند؛ حتى بالاتر از این ، سلطان از او خشنود بوده و مشتاق دیدار، انس ، نزدیک شدن و وفاست و او را یکى از دوستان خود مى گرداند و آنگاه در ذهن خود مجسم کند که او چگونه به این دعوت پاسخ داده و جان خود را در این راه مى دهد و عزیزان و نزدیکان و خودش را فداى این دعوت مى کند . سپس بزرگى پروردگار مهربان و سلطان بزرگ را با تمام سلاطین دنیا سنجیده و بدین ترتیب چگونگى پاسخ به این دعوت را دریابد. و آنگاه جواب شایسته اى به آن بدهد  و اگر نمى تواند جواب خوبى آماده کند، همان جوابى را که در جواب منادى رجب گفتیم ، با تغییر دادن بعضى از فرازهاى آن بخواند و بهتر است آن را در اول ماه بلکه در شب اول و در بعضى از اوقات مخصوص آن بخواند.

اگر دعاى شما نبود، پر وردگارم به شما اهمیت نمى داد

نیز براى قر ار گرفتن در مسیر رحمت و بخشش الهى باید با دعاها و مناجاتهایى که از معصومین علیهم السلام به دست ما رسیده یا غیر آنها، دعا و مناجات نماید و نیز درباره آیاتى که در این مورد نازل شده است بسیار تاءمل نماید: "لا یعبؤ بکم ربى لولا دعائکم /  اگر دعاى شما نبود، پر وردگارم به شما اهمیت نمى داد ." و "ادعونى استجب لکم / مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را "  "و اذا سئلک عبادى عنى فانى قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان فلیستجیبوا لى و لیؤ منوا بى لعلهم یرشدون / هنگامى که بندگانم از تو درباره من سؤ ال کردند، همانا من نزدیک بوده ، دعاى کسى که مرا بخواند اجابت کنم پس باید دعوت مرا اجابت کرده و به من ایمان بیاورند؛ شاید به راه راست هدایت شوند ." و "ام من یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء / اى کسى که وقتى که او را بخوانند بیچاره را اجابت کرده و گرفتارى را برطرف مى نماید." و "فلولا ا ذ جاءهم باءسنا تضرعوا /  چرا وقتى عذاب ما به آنها رسید تضرع و زارى نکردند!" و "انّ الّذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین /  همانا آنان که از دعا و عبادت من از روى تکبر اعراض کنند، به زودى با لذت و خوارى وارد دوزخ مى شوند ." و "و اسئلوا الله من فضله ان الله کان بکم رحیما /  از خدا درخواست کنید، از فضلش زیرا خداوند با شما مهربان است." و آیات فراوان دیگر.

تأمل در روایات و عمل ائمه علیهم السلام در این رابطه و دعاهاى آنان نیز مفید است، زیرا در مى یابیم که با چه نامهایى باید او را صدا زده و ادب را در مقابل او چگونه رعایت نماییم و ادب بندگى را در هر حال چگونه به جا آوریم. چگونه او را بر سر لطف و مهر و محبت آورده و از عفو، کرم و فضل او بهره مند گردیم، چگونه به لذت و خوارى خود به درگاه مهر و رحمت او اعتراف نماییم و در مى یابیم که کارهایى که در این رابطه انجام داده اند، بالاتر از توان انسان است و به جان خودم سوگند که همین دعاها و مناجاتها براى کسى که اهل درك و تفکر باشد کافى بوده و او را از هر دلیل و معجزه اى براى اثبات رسالت و امامت بى نیاز مى نماید.

منبع:شبستان