در همین رابطه و در شرح و تفسیر فرازهای والای این دعا، سلسله گفتگوهایی داشته ایم با حجت الاسلام علی شاه علیزاده، کارشناس و پژوهشگر تفسیر و علوم قرانی؛ که بخش اول این گفتگو را می خوانید؛
امام علی علیه السلام در نقلی می فرمایند: روزی رسول خدا صلی الله علیه وآله در مسجد برای مردم خطبه خواند و فرمود: « قد اقبل علیکم شهر الله .. ای مردم ماه خدا بر شما رو کرده و برای شما رحمت و برکت و مغفرت به همراه آورده است! ماهی که در ان مهمان خدا هستید و نفس هایتان را تسبیح و خواب شما را عبادت می نویسند و دعای شما در این ماه به اجابت می رسد. » با توصیفاتی که پیامبر گرامی اسلام در وصف این ماه دارند حال که خدا این لطف را شامل حال ما نیز کرده است تلاش کنیم تا از رحمت و مغفرت و برکات این ماه بهر مند شویم.
یکی از بهترین دعاها در این ماه دعای سحر است که امام باقر علیه السلام آن را در سحر های ماه مبارک می خواندند و دیگران را نیز نسبت به خواندن این دعا سفارش و ترغیب می کردند. حضرت می فرمود: اگر مردم از عظمت این دعا باخبر بودند و می دانستند که چه سریع به اجابت می رسد، برای آن حتی با شمشیر می جنگیدند تا آن را به دست آورند. سوگند به خدا که اسم اعظم الهی در این دعا واقع شده پس بکوشید بر خواندن آن و این دعا را نا اهلان و منافقان پنهان بدارید.
خداوند در قران فرموده است «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ؛ خدا نام های زیبایی دارد پس خدا را باآن نام ها بخوانید» یعنی هنگامی که می خواهید خدا را صدا بزنید از این نام ها استفاده کنید و سپس حاجت خود را بخواهید.
دعای سحر از آغاز تا پایان، ذکر اوصاف و نام های نیکوی خداست و دعا کننده خدا را در آغاز با این نام ها صدا کرده و در پایان رو به حاجت خود می آورد و طلب اجابت می کند.
توجه داشته باشیم که به زبان آوردن این نامها به این معنا نیست که فقط در زبان یادی از این نامها کرده باشیم بلکه دل و جان آدمی نیز باید به حقیقت این نامها آگاه و به آنها ایمان داشته باشد. وقتی خدا را با اسماء جمال و جلالش صدا می زنیم باید دل های ما نیز به جلال و جمال الهی مومن شود.
با عنایت به این نکات شرح و توضیح فرازهایی از دعا را آغاز می کنیم.
اولین فراز از دعای سحر « اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ ؛ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیلٌ...
«بهاء» به زیبای ای گفته می شود که از شدت زیبایی بیننده را درخود محو کرده و فرد با آن شیئ زیبا مانوس می شود. هر کس به «بهاء» و «زیبایی» خدا آگاه شود مبهوت خدا خواهد شد و با او انس می گیرد و غافل نمی شود.
خداوند خود دارای زیبایی است و به همین خاطر همه مخلوقات را نیز به اندازه ظرفیت و مرتبه وجودی آنها از این زیبایی برخوردار کرده است. لذا همه مخلوقات به اندازه ظرفیت وجودی خود، جلوه ای از جلوات زیبایی و «بهاء» الهی هستند.
زیبایی جامدات در مرتبه ای؛ زیبایی حیوانات در مرتبه ای؛ «بهاء» و زیبایی ملائکه در مرتبه ای و «بهاء» انسان مومن و موحد در مرتبه ای است. طبعا «بهاء» کامل ترین موجود از موجودات در بالاترین مرتبه است که وجود مقدس پیامبر اسلام و اهل بیت علیهم السلام کامل ترین موجودات و بهاء آنها بالاترین مرتبه از بهاء است.
دعا کننده هنگامی که دست به دامن این نام نیک خدا می شود، در آغاز از طریق زیبایی مخلوقات به زیبایی خالق پی می برد و می بیند که مخلوقات در بهره مندی از این زیبایی مرتبه ای دارند؛ برخی کم و برخی زیاد؛ لذا در استعانت از این نام خدا به سراغ مخلوقی می رود که از همه بیشتر و بالاتر از زیبایی خدا بهره برده و رو به خدا عرض می کند: « : اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ»
خدایا از تو درخواست و حاجتی دارم که برای رسیدن به آن آمده ام و از نام «بهاء » تو مدد می جویم و دست به دامن زیبایی تو می شوم و به زیباترین و پر بهاء ترین بهاء ات مدد می جویم و از آن یاری می خواهم.
این گونه دعا کردن تا زمانی است که نگاه دعاکننده به «بهاء» و زیبایی مخلوقات باشد اما ناگهان نگاه او از مخلوقات قطع شده و متوجه شخص خدا می شود و وقتی نگاهش به سمت خدا افتاد، پی می برد که «بهاء» خدا یک حقیقت و یک مرتیه بیش نیست و یک شیء بسیط بیشتر نیست، لذا می گوید خدایا همه زیبایی هایی که با مراتب مختلف در مخلوقات توست همه یکجا زیباست!!
به همین دلیل نحوه و جهت دعای خود را به سمت این حقیقت زیبا می برد و می گوید: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِبَهَائِکَ کُلِّهِ خدایا من برای گرفتن حاجتم به تمامی بهاء تو که یک حقیقت بیشتر نیست دست کمک دراز می کنم و از کل بهاء تو که خود را به آن آراسته و توصیف کرده ای کمک می طلبم.
همانطور که گفته شد در این بند، دعا کننده فقط به این اسماء توسل دارد و از حاجت خود یاد نمی کند. این بدان دلیل است که می خواهد ابتدا تمام نام های نیکویی را که در این دعا وجود دارد بر زبان بیاورد و سپس عرض حاجت کند. و اگر دقت کنید می بینید که تمام بندهای دعای سحربه همین شکل است.
در فراز بعدی این دعا می گوییم: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَمَالِکَ بِأَجْمَلِهِ وَ کُلُّ جَمَالِکَ جَمِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَمَالِکَ کُلِّهِ .. اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ جَلالِکَ بِأَجَلِّهِ وَ کُلُّ جَلالِکَ جَلِیلٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِجَلالِکَ کُلِّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ عَظَمَتِکَ بِأَعْظَمِهَا وَ کُلُّ عَظَمَتِکَ عَظِیمَهٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعَظَمَتِکَ کُلِّهَا...
نکته ای که در تفسیر و توضیح این فراز باید مورد توجه قرارگیرد معنای حرف«باء» در کلماتی مانند (بِأَبْهَاهُ ، بِأَجْمَلِهِ ، بِأَجَلِّهِ و...) است. اگر بخواهیم معنای این حرف را بفهمیم باید بدانیم حرف «بائ» چه معنا است؟
برخی بزرگان گفته اند حرف «باء» به معنای قسم است یعنی خدا را به تک تک این اسماء قسم می دهیم و به واسطه قسم دادن به این اسماء، حاجات خود را طلب می کنیم. اما برخی می گویند حرف « باء» به معنای استعانت و درخواست کمک است. یعنی از خود این نامها درخواست کمک می کنیم و مدد می طلبیم.
ظاهرا این معنا با قران سازگارتر است چرا که قران فرمود: « وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا » خداوند را به نام های زیبایی که دارد یاد کنید. یاد کردن به چه معناست؟ یعنی توسل به این نام ها و استعانت جستن از آنها.
ادامه دارد....
منبع:شبستان
