بنا به روایات رسیده از از ائمه اطهار (ع) بد اخلاقی و بدگمانی در زندگی مشترک، بویژه از سوی زوجین دارای آثار بسیار سوء و غیر قابل جبرانی می باشد؛ به نحوی که گاه موجبات سستی بنیان خانواده را به همراه دارد
عقیق: آثار بد خلقیضایع شدن شخصیت انسانی
اولین اثر منفی بدخلقی بطور مستقیم متوجه شخص بدخلق میگردد؛ بدین معنی که بداخلاقی چنان چهره ی زشت و نامطلوبی از انسان ارائه میدهد که با مشاهده ی آن، خوبی ها، صفات ارزشمند و سایر ارزش های اجتماعی او از یاد رفته، شخصیتش او ضایع می‌شود و وی در نظر دیگران خوار و ذلیل میگردد. امیر مؤمنان علی (ع) می فرمایند: رُبَّ عَزیِزٍ اَذَلَّهُ خُلْقُهُ وَ رُبَّ ذَلیِلٍ اَعَزَّهُ خُلْقُهُ؛ چه بسا عزیزی که اخلاق بد، مایه ی ذلّت و خواری او شده و چه بسا خوار و ذلیلی که اخلاقخوب، او را به عزّت و بزرگی رسانده است. علاوه بر آن، بدخلقی مایه ی بیارزشی و ضایع شدن آثار اعمال نیک انسان می‌شود. امام صادق (ع) فرموده اند: اِنَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَیُفْسِدُ الْعَمَلَ کَمَا یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ؛ بدخویی، کردار را تباه میسازد، چنان که سرکه عسل را.
اگر در زندگی خانوادگی، هر یک از زن و شوهر، بدخلق و بدرفتار باشند، ویژگی های مثبت و خوبی های آنان کمرنگ شده، به یکدیگر احترام نمیگذارند و در نتیجه، شخصیّت و عزّت خود را از دست خواهند داد.
ایجاد ترس و اضطراب
بدخلقی در خانه و یا در محیط کار و زندگی، زمینه ی تفاهم و همدلی و صمیمیت را از بین برده، موجب دوری از مردم می‌شود و در نتیجه آشفتگی روحی و احساس تنهایی ودلهره را به همراه دارد. امیر مؤمنان علی(ع) می فرمایند: مَنْ خَشُنَتْ عَریِکَتُهُ اَقْفَرَتْ حَاشِیَتُهُ؛ هر کس درشت خوی باشد، دور و برش خالی گردد (و کسی در کنار او نمیماند). محیط خانه و زندگی باید محل آرامش و آسایش زن و مرد و فرزندان آنان باشد.
بداخلاقی، آرامش و صفای محیط خانواده را از بین برده، ترس و دلهره را جایگزین آن میکند؛ بعلاوه آنگاه که شوهر با بدخلقی عرصه ی زندگی را برای همسرش تنگ کند و بهجای ملاطفت و نیکی، خشونت کرده، اضطراب و ترس را بر وی چیره سازد و تعادل روحی او را از بین ببرد، زن نیز احساس وحشت میکند و خود را در برابر دیو بدخلقی گرفتار مییابد.
زوال محبّت
اثر دیگر بدخلقی، کاهش مهر و محبّت و از بین رفتن مهربانی و دوستی است. رفتارانسان بدخلق، برای هیچ کس خوشایند نیست. همه از خوی ناپسند، در رنج و عذاب بوده، از آن نفرت دارند. بدخلقی محبت های گذشته را به نفرت و انزجار مبدّل میکند و موجب ناخشنودی آنان میگردد. حضرت علی می فرمایند: مَنْ سَاءَ خُلْقُهُ مَلَّهُ اَهْلُهُ؛ هرکس بداخلاق باشد، خانوادهاش از او ناخشنود میشوند.
خوشرویی کمترین بهایی است که زن در مقابل تلاش شبانه روزی خود، از شوهر انتظار دارد و در حقیقت جبران کننده ی بسیاری از کمبودهای مادی زندگی بوده، تحمّل ناهمواری های آن را برای او میسّر میسازد. زنی که همواره با تندخویی شوهرش رو به رومیشود، زندگی در نظرش تیره و تار شده، از معاشرت با همسر بیحوصله و بدخلقِ خود خسته و درمانده خواهد شد. گاهی تندخویی و بداخلاقی افراد چنان خسته کننده و نفرت انگیز است که عدّهای بهانتظار مرگ آنان نشسته و بدین وسیله شاد میشوند.
آثار بدگمانی
برانگیختن بدی ها
یکی از نتایج زیانبار بدگمانی، کاهش انگیزه ی نیکوکاری و ارتکاب اعمال ناپسند است. اگر مردی در مسائل خانوادگی نسبت به همسرش بدگمان باشد، اتهامات واهی و بیاساسی را به وی نسبت داده و سبب می شود که زشتی اعمال بد در نظر او، ناچیز جلوه داده شود و انجام اعمال ناشایست را برای او آسان میکند و در نتیجه، رفتار او را بتدریج به سمتی انحرافی و نامطلوب سوق داده، موجب ظهور اعمال ناپسند از سوی او خواهد شد. امیر مؤمنان علی (ع) در این باره فرموده اند: سُوءُ الظَّنِّ یُفْسِدُ الْاُمُورَ وَ یَبْحَثُ عَلَی الشُّروُرِ.
عدم آرامش
از دیگر آثار منفی بدگمانی به همسر، ایجاد زمینه ی وسیع درگیری و اختلافات خانوادگی است. از نظر فرد بدبین، اغلب رفتارهای همسر، مشکوک و نادرست است و همین خیال واهی، موجب اعتراضات بیاساس، پرخاش های بیجا، دخالت های ناروا، اتهامات پوچ و واکنش های ناپسند او در مقابل رفتار همسر می‌شود. تحمّل چنین وضعی در دراز مدت برای انسان مشکل و طاقت فرساست. همسر چنین فردی هراندازه که صبور و خویشتندار باشد، پس از گذشت مدت زمانی، کاسه ی صبرش لبریز شده، به مقابله با او خواهد پرداخت. در نتیجه، بر اثر غلبه ی روحیّه ی بدگمانی، همواره به خاطر مسائل جزئی و غیر قابلاعتنا، درگیری های مستمر خانوادگی به وجود آمده، صلح و آرامش از این خانه رخت برمی بندد و دوستی و محبت زن و شوهر، تبدیل به جدایی روحی از یکدیگر خواهدشد. حضرت بیان داشته اند: مَنْ غَلَبَ عَلَیْهِ سُوءُ الظَّنِّ لَمْ یَتْرُکْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلیِلٍ صُلْحاً؛ بدگمانی بر هر کس چیره شود، بین او و هیچ دوستی، صلح و آرامش باقی نخواهد گذاشت.
پی نوشت ها:
1-آمدی. شرح غررالحکم ، ج4: 132؛ ج 5: 325، 328.
2-کلینی. اصول کافی ، ج 4: 11.
3-علامه مجلسی. بحارالانوار ، ج 71: 396.
4-مهدی عزیزان. اخلاق خانواده، ج1: 68-71.
منبع:قدس
211008
