عقیق:«یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى‏  أَن یَكُونُواْ خَیْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَآءٌ مِّن نِّسَآءٍ عَسَى‏  أَن یَكُنَّ خَیْراً مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُواْ أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُواْ بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ  بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ» (سوره حجرات آیه 11)

 اى كسانى‏كه ایمان آورده‏اید! مبادا گروهى (از شما) گروهى دیگر را مسخره كند، چه بسا كه مسخره‏شدگان بهتر از مسخره‏كنندگان باشند و زنان نیز، زنان دیگر را مسخره نكنند، شاید كه آنان بهتر از اینان باشند و در میان خودتان عیب‏جویى نكنید و یكدیگر را با لقب‏هاى بد نخوانید. (زیرا) فسق بعد از ایمان، بد رسمى است، (و سزاوار شما  نیست.) و هر كس (از این اعمال) توبه نكند، پس آنان همان ستمگرانند.

استهزاء در ظاهر یک گناه ولی در باطن چند گناه است؛ در مسخره کردن گناهان تحقیر، خوار کردن، کشف عیوب، اختلاف افکنی، غیبت، کینه، فتنه، تحریک، انتقام و ظعنه به دیگران نهفته است.

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «هیچ یک از شما نباید احدی از بندگان خدا را خوار و سبک شمارد زیرا نمی داند که کدام یک از آنها دوست و ولی خدا است.»

همان حضرت (ص) می فرمایند: «كسى كه مؤمنى را خوار شمارد، خدا او را ذلیل خواهد كرد.»

امام صادق (ع) فرموده اند: خداوند متعال می فرماید: «هر کسی که بنده مومن مرا خوار و سبک بشمارد با من اعلان جنگ کرده است.»

استهزاء و تمسخر دیگران ریشه های مختلفی دارد؛ گاه ناشی از قدرت اقتصادی و برخورداری از ثروت است که قرآن در این باره می فرماید: «وَیلٌ لِكلّ هُمَزة لُمَزة، الّذى جَمع مالا و عَدّده»(همزه، 1 و 2)، امام صادق (ع) نیز در این باره می فرمایند: «كسى كه به خاطر فقر و تهیدستى، مؤمنى را كوچك شمرد خداوند او را كوچك مى‏شمارد و همیشه در نزد خدا خوار و زبون است تا آنكه از كردارش توبه كند...»

تمسخر گاه ریشه در توانایی علم و داشتن مدرک تحصیلی و سواد است که قرآن در این باره نیز می فرماید: «فَرِحوا بما عِندهم مِن العِلم و حاقَ بهم ما كانوا به یَستهزؤن» (غافر، 83)

گاهی نیز برخورداری از توانایی های جسمی زمینه ساز تمسخر عده ای توسط گروهی دیگر می شود که قرآن در این مورد نیز توصیه کرده و می فرماید: «مَن اَشدُّ مِنّا قُوّة»(فصلت، 15)

داشتن عناوین و القاب اجتماعی، جهل و نادانی و طمع به جایگاه و شان دیگران نیز می تواند دلایل تمسخر و استهزاء باشد. اما به هر دلیل و با هر قصدی که رخ دهد بنابر آیات قرآن و روایات معصومین (ع) عملی مذموم و دارای عواقب سوء استف انچنان که پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند: «پست ترین مردم کسی است که مردم را خوار و سبک کند.»

امام صادق (ع) نیز می فرمایند: «کسی که مردم را مسخره می کند نباید به دوستی صادقانه آنها چشم داشته باشد.»

علاوه بر این، امام سجاد (ع) فرموده اند: « گناهانى كه باعث نزول عذاب مى‏شوند، عبارت‏اند از: ستم كردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره كردن آنان.»

یكى از كارهاى مبارك رسول خدا (ص) تغییر نام افراد و مناطقى بود كه داراى عنوان زشت بودند. زیرا نام بد، وسیله‏اى براى تمسخر و تحقیر است.

پی نوشت ها:

بحارالانوار

دقایقی با قرآن

راه و رسم زندگی در بین قرآن و روایات

منبع:قدس

211008