عقیق:از
مسائلي كه موجب تقويت روحيه عبادي مي‌شود، تزكيه و تربيت نفس است. كه خود داراي 4
مرحله است:
مرحله اول مشارطه، به اين معنا كه انسان با خود شرط كند كه فلان كار را بكند يا فلان كار را به موقع انجام دهد مثلا انجام عباداتي همچون نماز اول وقت، كه شرط مي‌كند هميشه نمازش را در اول وقت بخواند.
مرحله دوم مراقبه است، يعني كشيك كشيدن از نفس كه مبادا اعضا و افكار را به خلاف وادارد و عمر گران را ضايع كند.
مرحلة سوم محاسبه، است يعني به محاسبه كشيدن نفس. يعني كه شب شد بايد پاي حساب بنشينيم كه ببينيم چه كرده‌ايم، آيا منفعتي معنوي كسب كرده‌ايم يا نه و يا ضرر كرده‌ايم كه در روزهاي بعد درصدد جبران آن برآيم.
مرحلة
چهارم تزكيهء معاقبه، يعني به عتاب كشيدن و سرزنش كردن نفس است در صورتي كه ضرر
كرده و منفعتي كسب ننموده كه در آن به معاقبه نيز ياد مي‌شود. يعني عتاب كردن و
عذاب دادن نفس به عذابهاي شرعيه مثلا روزه گرفتن.(1)
احسان به خلق خدا
يكي از عوامل ديگري كه موجبات سعادت و عبادت را براي
انسان فراهم مي‌كند، احسان و نيكي كردن به مردم و مخصوصاً والدين است.
دوست معنوي داشتن
چه بسيار افرادي بودند كه به واسطه مصاحبت و همراهي
افراد درستكار و دوستان خوب راه سعادت و بندگي را در پيش گرفتند. بله دوستان نه
تنها با هم انس مي‌گيرند و با مصاحبت و هم نشيني موجب شادي و نشاط يكديگر را فراهم
مي‌سازند. بلكه هر دوستي به مقياس درجة رفاقت و دوستي در امور معنوي و مادي در
رفيق خود نفوذ مي‌كند. و هر يك دانسته يا نادانسته روي عقايد و اخلاق و رفتار و
گفتار ديگري اثر مي‌گذارند.
قرآن كريم از زبان اهل جهنم نقل مي كند، كه مي‌گويند: «يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا (2) اي كاش فلاني را دوست صميمي خود قرار نمي‌دادم». پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ درباره تأثيري كه دوست بر روي دوست مي‌تواند داشته باشد، مي‌فرمايند: «المرء علي دين خليله و قرينه. دين و روش آدمي طبق مذهب و سيرة دوست صميمي و رفيق او خواهد بود.»
حضرت سليمان نيز در اين باره مي‌فرمايد: «دربارة كسي به نيكي يا بدي قضاوت نكنيد تا رفقايش را ببينيد، چه آن كه آدمي از دوستانش شناخته مي‌شود و به صفات دوستانش توصيف مي‌گردد.(3)»
ياد
مرگ
ياد مرگ و به ياد روزي كه تنها خواهيم شد و فريادرسي هم
براي ما نخواهد بود، نيز يكي از عواملي است كه با به ياد داشتن آن ترك معصيت بر
انسان آسانتر مي‌شود، و ميل و رغبت در او بر انجام اعمال و اذكار و كارهاي نيك زياد
مي‌شود، و در دنيا زهد مي‌ورزد و مصيبت هاي روزگار براي او آسان مي‌شود. و اين نظر
داشتن به مرگ او را به توبه وا مي‌دارد، و او را از آرزوهاي دراز باز مي‌دارد.
رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در اين باره مي‌فرمايند: «كسي كه بداند از دوستان جدا مي‌شود و در خاك ساكن مي‌شود، با حساب رو برو مي‌شود. سزاوار است قطع اميد از دنيا كند و عمل خود را نيكو كند.(4)»
ياد
و ذكر خدا
قرائت و تلاوت قرآن و در مجموع ذكر (كم و مداوم) نيز از
عوامل مهم و سازنده‌اي است كه باعث توجه به سوي خدا و توجه خداوند به سوي بندة
ذاكر مي‌شود، كه هر چقدر قلبي و باطني‌تر باشد اثر آن بيشتر است.
وضوی رزمندگان برای نماز شب
یاد خدا در ارتفاعات توسط کوهنوردان
رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله و سلم ـ دربارة قرائت قرآن مي‌فرمايد: « به درستي كه اين قلب ها زنگار مي‌گيرد و در اثر معاصي آلوده مي شود و آنچه آنها را جلا مي‌دهد و چرك ها را برطرف مي‌كند قرائت قرآن است.»
محيط
زندگي
محيطي كه ما در آن زندگي مي‌كنيم نيز مي‌تواند از مهم‌ترين
عواملي باشد كه در ما تأثير مستقيم داشته باشد. ما مي‌توانيم با انتخاب محيطي آرام
و معنوي به دور از هر گونه معصيت موجبات حفظ بيشتر خود از زشتي‌ها را فراهم كنيم.
شركت در مجالس معنوي موجبات آرامش قلبي و آگاهي ما را در پي دارد. و توسلاتي كه ما مي‌توانيم در اين مجالس داشته باشيم مي‌تواند نقش مهمي در ميزان توجه ما به خداوند و تقويت روحية عبادي داشته باشد.
مجالس یاد و ذکر اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین بهترین مکان برای رشد معنوی
در پایان به این نکته نیز توجه داشته باشیم که مطالعه حالات عالمان و عارفان مي‌تواند يكي از مشوقين ما باشد كه راحت‌تر بتوانيم طي طريق كنيم، و هم چنين گفتار و كردار آنان مي‌تواند راه را بر ما هموارتر كند.
پی نوشت ها:
1. بهاري همداني، محمد، تذكرة المتقين، انتشارات نهاوندي.
2. فرقان:28.
3. مطهري، احمد، رابطة دوستي و محبت، انتشارات اسلامي،
1375، ص 53.
4. ديلمي، ابي محمد حسن، ارشاد القلوب ديلمي، ترجمه عباس
طباطبايي، انتشارات اسلامي، 1376، ص 74.
منبع:جام
211008
