عقیق: در گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین علی جلائیان اکبرنیا، به گفت و گو پرداخته‌ایم که از نظرتان می‌گذرد:

  چگونه حضرت جوادالائمه(ع) که در سنین پایین به امامت رسیدند و دوران زندگانی و امامت ایشان عصری سرشار از اختناق و سرکوب و نظارتهای شدید بود، توانستند مهندسی لازم را در جامعه اسلامی پیاده کنند؟

بحث امامت از مباحث بسیار لازم برای جامعه است، زیرا امام به مانند نخ تسبیح برای گردآوردن افراد و افکار مختلف در کنار یکدیگر در مسیر پیشرفت جامعه مطرح می‌شود و خطوط اصلی زندگی را برای رسیدن به کمال تبیین
 می‌کند.

در نگاه به امامت باید جریان آن را مدنظر داشته باشیم، یعنی به زندگی هر یک از امامان معصوم(ع) به تنهایی نگاه نکنیم، بلکه زندگی و امامت هر یک را در قالب یک جریان بدانیم؛ به عنوان مثال ناخدا در تمامی طول حرکت کشتی به مقصدی خاص نمی‌تواند بیدار باشد و حتی گاهی ممکن است برای او اتفاقی بیفتد که ناخدا جابه جا می‌شود، اما این جابه‌جایی مسیر کشتی را تغییر نمی‌دهد.

در موضوع امامت هم که تبیین و مدیریت یک جامعه کمال یافته هدف است، به طوری که امام دست مردم را بگیرد و در دست خدا بگذارد، اگر امامی شهید شود این حرکت متوقف نمی‌شود یا مسیر تغییر نمی‌کند؛ ممکن است به تناسب شرایط زمان و مکان حرکت این کشتی کند یا تند شود یا تغییر جهتی داده شود، اما این تغییر جهت نیز برای رسیدن به مقصد اصلی است، بنابراین باید در شناخت هر یک از امامان(ع) زمان و مکان حضور آن امام نیز بررسی شود تا اینکه هر فعالیت امام به طور معنادار در آن جریان دیده و مشخص شود که امام در این جریان امامت و این زمان خاص با چه تاکتیک‌هایی وارد شده است.

 در حقیقت سبک و سیره ایشان برای هدایت فکری - فرهنگی جامعه با وجود اختناق و خفقان چه بود؟

- دوران امامت ایشان پس از آزادی که برای امام رضا(ع) پیش آمد به دوران اختناقی تبدیل می‌شود که حضرت(ع) باید در درون خانه نیز زیر ذره بین حکام باشند به گونه‌ای که همسر ایشان دختر حاکم عباسی است..

اما همان طور که بیان شد اصل جریان ثابت است، از این رو امام نهم(ع) متناسب با زمانه در تبیین خطوط اصلی تشیع و ارتباط با سران مدیریتی شیعه، شبکه مدیریت پنهان را آغاز می‌کنند، به تعبیر برخی بزرگان دوران وکالت از زمان ایشان سیاق و شکل خاص خود را می‌گیرد و ائمه معصومین(ع) از این دوران به بعد ارتباط مستقیمشان با مردم کم و کمتر می‌شود و ارتباط آنها به وسیله نواب با مردم صورت می‌گیرد و این شیوه‌ای است در مدیریت که از کیفیت کار نمی‌کاهد اما رهبر را از اتهامهای واهی و فشار بیش از حد حاکمان دور می‌کند.

اما با وجود این فشار و سرکوب در این ایام، تشیع رشد معناداری می‌کند و اسلام و شیعه تقویت می‌شود که نشان از تاثیرگذاری مسیر انتخابی امام نهم(ع) در جریان امامت دارد.

 درباره سبک زندگی امام نهم(ع) در حوزه فردی و اجتماعی و ارتباط با خانواده و هدایت جامعه با توجه به سن پایین و فشارهای حکومتی توضیح دهید.

- سبک زندگی اسلامی در رفتار و سیره تمام معصومین(ع) مشهود بوده و یک سبک واحد از سیره آنها به دست می‌آید؛ در زندگی امام نهم(ع) نیز هر چند با دختر حاکم عباسی ازدواج کرده بودند، اما کرامت انسانی آن زن را هیچ گاه پایمال نکرده‌اند و وظایف همسری را آن گونه که اسلام خواسته به جا آورده‌اند و حتی جالب است زمانی که آن زن بستر شهادت ایشان را فراهم می‌کند و انگور زهرآگین به ایشان می‌خوراند و بعد پشیمان می‌شود، پاسخهای حضرت(ع) نشان می‌دهد ایشان در طول زندگی به همسرشان به دیده انسان می‌نگریستند و کرامت انسانی او را پاس می‌داشتند، هر چند رفتار ناشایست او را نمی‌پسندیدند.

افزون بر این، در مناظره‌هایی که حضرت جواد(ع) با افراد مختلف دارند مشخص است ایشان در بعد دانش الهی و حتی در مقام مناظره به شخصیت انسانی هیچ یک از افراد مقابل توهین نمی‌کنند، بلکه پرسش را پاسخ گفته و مشکل را حل می‌کنند و از ادامه بحث به گونه‌ای که شخصیت طرف مقابل از بین برود، پرهیز می‌کنند و حتی وقتی در مجلسی عموی ایشان به نام عبدا... پرسشی را اشتباه پاسخ می‌دهد، به گونه‌ای او را متوجه می‌کنند که او با اینکه سن بالاتری داشته اقرار می‌کند و می‌گوید راست گفتی سرور!

اینها یعنی تکریم حس کرامت انسانها در برخوردهای گوناگون که یکی از شاخصه‌های رفتاری برجسته در سبک زندگی امام نهم(ع) است.

 اگر چه ائمه(ع) نوری واحد و دارای همه صفات و خصایص برجسته انسانی هستند، چرا در میان آن حضرات(ع) امام نهم(ع) به صفت جواد و داشتن جود و کرامت شهره شده‌اند؟

- شهره شدن هر یک از ائمه(ع) به یکی از صفات برجسته وابسته به مسایلی است که حکومتها و حکام و اطرافیان برای هر یک از آنها پیش می‌آوردند که در مسیر مقابله با آن راه باطل، صفتی خاص از ایشان جلوه گر می‌شد.

برای مثال در زمانی که امام هشتم(ع) در قید حیات بودند و در مرو سکونت داشتند و امام نهم(ع) در مدینه بودند، برخی اطرافیان ایشان، حضرت(ع) را از در کوچه باغها بیرون می‌آوردند تا افراد نیازمندی که در خانه امام(ع) جمع شده‌اند مزاحمتی برای ایشان نداشته باشند؛ وقتی این خبر به ثامن الائمه(ع) می‌رسد به فرزندشان نامه می‌نویسند: همواره از در اصلی خانه عبور کن و همراه خود پول داشته باش و هر نیازمندی که از تو تقاضا داشت به او کمک کن، اگر از عمه‌هایت بودند به آنها ۵۰ سکه و اگر غیر از آنها بودند حداقل ۲۵ سکه بده.

یعنی عده‌ای می‌خواستند بستر روحیه بخشش و کرامت را که در امامان بوده و هست را برچینند و آن را از امام(ع) دور کنند.

بنابراین امام نهم(ع) در حرکتی پیشگیرانه و کاملا مقابل چنین جریانی به دستور پدر بزرگوارشان در حالی که کودکی حدود هفت ساله بودند، صفت جود و بخشش را بروز می‌دهند و این بستری است برای معروف شدن ایشان به بخشندگی و «جود». 

 الگوگیری از صفت جود و کرامت امام نهم(ع) سبک زندگی را به چه مسیری هدایت می‌کند و چه تاثیری بر اصلاح و تحول آن دارد؟

- خداوند تبارک و تعالی برای به جریان افتادن جامعه افراد را در سطوح مختلف قرار داده است، چه از نظر مالی، چه از نظر فکری و نیز دیگر جهات که هر یک در یکی از بخشهای جامعه به ایفای نقش بپردازند. روشن است عده‌ای با عنایت الهی از دارایی بیشتری برخوردارند و این برای به چرخش درآمدن اقتصاد جامعه لازم است، اما خداوند به توانمندان مالی دستور می‌دهد از نیازمندان جامعه دستگیری کنند و این در قالبهای مختلفی می‌تواند صورت بگیرد.

اگر روحیه بخشش و جود در جامعه محقق شود دیگر نه در یک جا تراکم غیرقابل قبول اموال دیده می‌شود، نه در جایی دیگر فقر مطلق، بلکه عدالت در جامعه حاکم شده و جامعه در یک چرخش معنادار رو به کمال می‌رود، اما اگر روحیه خسّت و حرص در فرد به وجود آید در نخستین گام از لذت بخشش محروم شده و سپس به بیماری لاعلاج حرص مبتلا می‌شود که اگر دنیا را هم داشته باشد باز حرص می‌زند.

بنابراین، روحیه جود و بخشش پاسخگوی نیاز روانی و عاطفی روح بشر است که با بخشش احساس رضایت و مفید بودن می‌کند و هم از بیماری حرص و آز و تشنگی کاذب به مادیات دور می‌شود.

منبع:قدس

211008