عقیق:شکی
نیست که پیشوایان دینی نسبت به دنیا از همه زاهدتر بوده اند به گونه ای که دشمنان
آنان بدین حقیقت اعتراف دارند. امام رضا (ع) نیز همان روش نیاکان خود را ادامه
داد، از این رو، علاقه وی نسبت به دنیا فقط در آن مواردی بود که بتواند وظایف الهی
خویش را انجام دهد. بنابراین، زرق و برق و تجملات دنیایی سبب آن نمی شد که وی را
از مسیر واقعی و از خط وظیفه اش دور گرداند.
محمد علی چنارانی می نویسد: زهد و پارسایی آن حضرت نسبت به دنیا بی نظیر بود. هنگامی که حکومت از سوی مأمون
به آن بزرگوار عرضه شد، امام آن را انکار کرد و نپذیرفت، فضل بن سهل وزیر مأمون در
این راستا چنین گفت:
من هرگز خلافت را به این اندازه بی ارزش ندیدم که مأمون
در تحویل آن به امام اصرار می ورزید، ولی آن حضرت از پذیرش آن شانه خالی می کرد.
هم چنین نقل شده که عباسیان به مأمون اعتراض کردند که
چرا ایشان را به عنوان ولایتعهدی خود برگزیدی؟ مأمون پاسخ داد:
او در فضیلت، ورع، زهد، پارسایی، آزادی، آزادگی، محبوبیت
و قداست در میان خاص و عام همانند ندارد. مردم از هر گروه و دسته ای که باشند، نمی
توانند بر او برتری داشته باشند.
خانه
و زندگی امام (ع)
بررسی تاریخ زندگانی امام رضا (ع) نشان می دهد که در طول
مدت زندگی آن حضرت دیده نشد که به تجملات بپردازد، یا فریفته دنیا گردد، چه در
دوران جوانی و پیش از مقام والای امامت و چه در دوران امامت و چه دوران ولایتعهدی
هرگز آلوده دنیا نگردید، چرا که اگر مردم عادی در چنین موقعیت هایی قرار گیرند،
فریفته خواهند شد.
خانه آن حضرت در کنار خانه مأمون و فاصله مسکن امام و مأمون،
فقط پرده ای بود که اگر آن را کنار می زدند، می توانستند یکدیگر را ببینند و امام
با چنین شرایط و موقعیتی با مردم همان گونه بود که در مدینه و در تنگنای زندگی
قرار داشت.
برخی از تاریخ نگاران، از ابن عباد که منشی حضرت بوده،
زندگانی زاهدانه آن بزرگوار را بدین گونه نقل می کند: امام رضا (ع) در تابستان روی حصیر و در زمستان بر روی پلاس می نشست.
برخی نیز فرش های آن حضرت را پشمی و موئین نوشته اند.
اما درباره لوازم منزل آن حضرت تاریخ چیز درخشانی، یا
وسیله خاصی، اسباب و ابزارهای گرانبهایی را نشان نمی دهد. که حق نیز همین است. چرا
که آن بزرگوار همانند نیاکانش زیور و تجملات دنیا را به هیچ می انگاشتند.
لباس
امام رضا (ع)
همان گونه که یادآور شدیم، زهد و پارسایی جزو
سرشت امام رضا (ع) بود. اما از نظر آن حضرت زهد به پوشیدن لباس ژنده و کثیف و
خوردن غذاهای ساده محدود نمی شود. بلکه زهد مفهومی گسترده دارد.
بنابراین، در حقیقت زاهد کسی است که روا نمی دارد، میل
به لذت ها و خوشی های دنیایی، بر جان او حاکم باشد و نیز زاهد فردی است که دنیا
هدف و مقصود او نباشد. تا تمام تلاش های خود را برای رسیدن به آن به کاربرد، بلکه
اگر دنیا به وی روی آورد، از آن برای رسیدن به آخرت بهره می برد و اگر دنیا به وی
پشت کرد غمگین نمی شود و آنچه را که نزد پروردگار است بهتر و پایدارتر می داند.
بسیاری نقل کرده اند که آن حضرت در خانه لباس های درشت و
پشمین می پوشید، اما هنگامی که در میان مردم ظاهر می شد، خود را می آراست و زینت
می کرد.
اعتراض
به امام (ع)
تاریخ نگاران نوشته اند: گروهی از صوفیان، در خراسان بر
امام رضا (ع) وارد شدند و به آن حضرت عرض کردند، که امیرالمؤمنین درباره امری که
خداوند بر عهده او گذاشته اندیشه کرد، دریافت که شما اهل بیت، از همه مردم به
امامت و پیشوایی امت سزاوارترید، سپس به اهل بیت، نظر انداخت، دانست که تو از همه
آنان شایسته تری. از این رو، امر خلافت را به تو بازگرداند، اکنون امت به پیشوا و رهبری
نیازمند است، که جامه اش خشن و طعامش ساده باشد، و بر الاغ سوار شود و از بیمار
عیادت کند.
راوی می گوید: امام (ع) که تکیه داده بود، در این هنگام
راست نشست و فرمود:
یوسف (ع) منصب پیامبری
داشت، قبای ابریشمی با تکمه های زر می پوشید و در مجلس فرعونیان بر پشتی های آنان
تکیه می زد، وای بر شما جز این است که از امام، قسط و عدل خواسته می شود؟ و اگر
سخن گوید، راست باشد و اگر حکم کند، براساس عدالت باشد و اگر وعده کند انجام دهد،
همانا پروردگار لباس یا غذایی را حرام نکرده است، آنگاه این آیه را خواندند:
«قُل مَن حَرَّمَ زینَةَ اللهِ الَّتی اَخرَجَ
لِعِبادِهِ و الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزقِ...»
بگو ای پیامبر، چه کسی زینت های خدا را که برای بندگانش
آفریده، حرام کرده است؟...
دستور
امام (ع) برای پوشیدن لباس زیبا
لباس یکی از لوازم ضروری زندگی است. زیرا در تغییرات
درجه هوا، تابش نور خورشید، وزش نسیم های گوناگون ضرورت پوشش را آشکار می سازد.
افزون بر این موارد، برخی از پوشش ها واجب است.
از این فراتر آرایش ظاهری افراد می باشد که در جامعه یک
دستور اخلاقی به شمار می رود، و لازم است مؤمنان با سیمایی خوشایند و آراسته در
جامعه ظاهر شوند. بنابراین، باید لباس پوشید، اما آنچه که درباره آن بحث می شود،
چگونگی نوع پوشش می باشد که باید با موازین شرعی و عرفی و هماهنگ با درآمد مردم
باشد.
احمد بن ابی نصر بزنطی گوید: پدرم گفت: درباره پوشیدن
لباس های زیبا چه می گویی؟ گفتم: شنیده ام امام حسن (ع) لباس های زیبا می پوشید...
امام رضا (ع) فرمود: بپوش و زیبا بپوش. زیرا جدم علی بن
حسین (ع) روپوش (عبای خز که قیمت آن پانصد درهم بود، می پوشید) هم چنین ردای پنجاه
دیناری داشت، که زمستان را در آن می گذرانید و چون زمستان تمام می شد آن را می
فروخت و پولش را به بینوایان می داد...
پاسخ
به یک پرسش
برخی از کوته اندیشان به امام سجاد (ع) و امام
صادق (ع) و امام رضا (ع) ایراد می گرفتند که چرا لباس های فاخر و گران بها می
پوشید، در حالی که اجداد و نیاکان شما، پیامبر (ص) علی (ع) چنین لباس هایی نمی
پوشیدند؟
امام رضا (ع) در پاسخ
فرمودند: زمان رسول خدا (ص) فقر عمومی بود و پوشش مناسب آن زمان همان بود که جد ما
می پوشید. ولی زمان ما رو به توسعه و گسترش است و اگر بخواهیم مانند نیاکان خود
بپوشیم در نظر دیگران خوار می شویم و به ما اهانت می کنند.
در روایت دیگری ابی خداش مهری چنین می گوید: یکی از خدمتکاران
امام رضا (ع) به نام عبید را در بصره دیدار کردم، وی گفت: گروهی از مردم خراسان به
محضر امام رضا (ع) وارد شدند و به ایشان فرمودند:
مردم خوششان نمی آید که شما این گونه لباس گران قیمت
بپوشید، امام در پاسخ آنان فرمود: یوسف (ع) پیامبر و فرزند پیامبر بود ولی لباس
دیبا می پوشید و شلوار زربافت به تن می کرد. در مجالس آل فرعون می نشست و این امور
مقام معنوی او را کاهش نداد.
همانا آنچه بر امام لازم است عبارتند از: عدالت در مقام
داوری، وفای به عهد، و پیمان، راستگویی سخن (نه کهنه بودن لباس) و خداوند، چیزهایی
را که حلال کرده، یا حرام، معلوم و مشخص است و کم و زیاد آن فرق نمی کند.
پی نوشت ها:
1-عیون اخبار الرضا. ابن بابویه، ج 2: 178،381.
2-شیخ مفید. الارشاد: 251.
3-علامه مجلسی. بحارالانوار، ج49: 89.
4-کلینی، فروع کافی، ج6: 451.
5-کشف الغمه. اربلی، ج3: 174، 180.
6-محمد علی چنارانی، رفتارهای اخلاقی و اجتماعی امام
رضا(ع): 60-57.
منبع:قدس
211008
