عقیق:نوجوان به تدريج كه از سرزميني آرام و بيخيال كودكي به دشتهاي پرحادثة بلوغ ميرسد، دگرگونيهايي را در خويش (هم در بُعد جسماني و هم در بُعد رفتاري) احساس ميكند، رفتارها، برخوردها و روابط نوجوان با اطرافيان گاه با مشكل روبرو ميشود. امّا بايد توجه داشت كه اين رفتارهاي به ظاهر ناسازگار تا حدودي برخاسته از ويژگيهاي دوران نوجواني است و نميتوان دربارة آن قضاوت اخلاقي نمود. امّا در عين حال به اين معنا هم نيست كه همة رفتارهاي جوانان و نوجوانان را مطلوب و مقتضاي دورة سنّي آنها دانست، بلكه در پارهاي از موارد واقعاً‌ رفتارهاي نوجوانان و اخلاق اجتماعي آنان ناهنجار و ناپسند است كه هم والدين و هم فرزندان بايد در بهبود و اصلاح آن بكوشند. «رفتارها» و «برخوردهاي»‌ افراد با ديگران شديدا ً‌تحت تأثير «بينشها» و «نگرشهاي»‌افراد نسبت به ديگران است. اغلب ما فكر ميكنيم رفتارهاي ما واكنشي است كه از حوادث بيروني ناشي ميشود، امّا در واقع شديدترين ناراحتي يا خشنوديها ناشي از بينشها و باورهاي ما هستند. بنابراين اگر شما ميخواهيد رفتار خود را با پدر و مادر و ديگران بهتر و سالمتر نمائيد. بايد باورها و احساسات خود را نسبت به آنها تغيير دهيد. مهمترين عوامل كه ميتواند شما را در اين امر ياري كند، توجه به سه نكته است:

1. توجه به مقام ارزشمند پدر و مادر و اهميت حُسن معاشرت با ديگران: خداوند متعال، در آيات متعدد به اطاعت از پدر و مادر و برخورد شايسته با آنان سفارش نموده است، به گونهاي كه نيكي و برخورد شايسته با پدر و مادر را بعد از پرستش پروردگار دانسته است.(1) در روابط با ديگران نيز توصيه به اخلاق شايسته و نيكو شده است(2) لذا سعي كنيد كه نگرش و تصوير مثبت در مورد ديگران به خصوص پدر و مادر را در خود ايجاد نمائيد.

2. توجه به نتايج مطلوب و فوايد اخلاق شايسته:‌ علاوه بر آنكه در آيات قرآن و روايات، از حُسن خُلق بالاترين ستايش ها شده است و از آن به نشانة كمال ايمان،(3) كمال دين(4)، بهترين همنشيني و راه نزديك شدن به خدا(5)، ياد شده است،‌ تجربه نيز نشان داده است كه خوش اخلاقي داراي آثار و فايده هاي فراوان فردي و اجتماعي، دنيايي و آخرتي است مانند: آسايش بخش زندگي، عامل نفوذ در قلب مردم، عزّت و سربلندي و بهرهمندي از نعمت هاي بيكران الهي.

3. نبايد هميشه ديگران را مقصر دانست: نبايد نسبت به ديگران بدبين بود، چون بدبيني نسبت به ديگران و تبيين رفتار ديگران با ديد منفي، باعث ميشود كه انسان رفتار نادرست از خود نشان دهد، بلكه بايد رفتار ديگران را با حُسن ظن و خوشبيني تبيين نمود،(6) در مواردي هم كه واقعاً‌ برخورد اطرافيان با غرض سوء باشد، عفو و گذشت، بهتر از برخورد نادرست و عكس العمل نامطلوب نشان دادن است.(7)

1. اظهار محبت به ديگران: سعي كنيد به ديگرن به خصوص پدر و مادر، اظهار محبت كنيد و از علاقة باطني كه نسبت به آنان داريد، پرده برداريد.(8) تحقيقات روانشناختي نيز نشان داده است كه اظهار محبت و علاقه به ديگران، باعث نفوذ و استحكام در روابط اجتماعي افراد خواهد شد. 

2. نيكو سخن گفتن: يكي ديگر از عواملي است كه ميتواند رفتار با ديگران را بهبود بخشد. سعي كنيد با ديگران همانگونه سخن بگوئيد كه دوست داريد ديگران با شما سخن بگويند.(9) 

3. گشاده رويي: هر مسلمان وظيفه دارد با لبخند و چهرة گشاده با ديگران به خصوص پدر و مادر و خويشاوندان روبرو شود.(10)

4. اظهار فروتني: در برابر ديگران فروتني و تواضع از خود نشان دهيد و به اين نكته توجه داشته باشيد كه انسان هاي متواضع و فروتن را همگان دوست دارند، در روايتي از امام علي ـ عليه السّلام ـ آمده است: نتيجة تواضع، محبت است و نتيجة غرور و گردنكشي دشنام.(11)

5. عدم پرخاشگري: توصيه ميشود كه هيچگاه رفتار و يا سخنان حاكي از خشم و عصبانيت از خود نشان ندهيد. خشمگين شدن و پرخاشگري منشأ بسياري از اختلافات خانوادگي است. از اين رو نمي توان اميدوار بود كه جمعي از فاميل در كنار هم به مسالمت و امنيت زندگي كنند مگر آنكه همة ايشان تصميم بگيرند كه هيچگاه بر همديگر خشمناك نشوند. لذا شما نيز سعي كنيد كه به همگان احترام بگذاريد و حتي برخوردهاي ناپسند ديگران را با رفتار شايسته پاسخ دهيد وقتي ديگران رفتار شايسته را از شما مشاهده كردند، قطعاً‌ نظر و نحوة برخورد آنها نيز تغيير خواهد نمود.

پی نوشت ها:

1. نساء:364، اسراء:23.
2. بقره:83، اسراء:53.
3. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 2، ص 99.
4. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 36، ص 287.
5. همان، ج 78، ص 136.
6. حجرات:12.
7. آلعمران:134.
8. كليني، محمد بن يعقوب، الاصول من الكافي، ج 2، ص 644.
9. طباطبايي، محمد حسين، الميزان، ج 1، ص 220.
10. نهجالبلاغه، حكمت 325.
11. آمدي، غررالحكم، فصل 23، حديث 27.
12. سيف، علياكبر، تغيير رفتار و رفتار درماني، نشر روان. 1379، فصل 3.

منبع:جام

211008