عقیق:*فلسفة عالی و فاید مهم روزه گرفتن چیست؟ اصلاً چرا باید روزه بگیریم؟

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ(183 سوره بقره)؛ در قرآن کریم در این آیه خدای متعال به مؤمنین خطاب می‌کند که روزه بر شما واجب شده، همانطور که بر امت‌های قبل واجب شده بود، شاید شما تقوا و پرهیزکار شوید. این آیة شریفه به نوعی حکمت روزه گرفتن را بیان می‌کند. انسان‌های مؤمن که ایمان به جهان آخرت و خدای متعال دارند و معتقدند به اینکه در تمام جهت به خدای متعال که حکیم مطلق است وابسته هستند و اینکه خدای متعال آنها را برای هدف عالی آفریده است و راه حکیمانه برای رسیدن به آن هدف را خدای متعال تعیین فرموده، این مؤمنین یکی از آن راه‌های ارتباط با آن هدف عالی از آفرینش را روزه‌داری می دانند که خدای متعال بر آنها واجب گردانیده است. حتماً‌ این روزه تأثیر خاصی در جهت ارتباط برقرار کردن انسان با ذات اقدس الهی دارد، مانند سایر دستورات شرع مقدس که هر کدام جایگاهی را برای ارتباط برقرار کردن انسان با خدای متعال ایفا می‌کند ولی بعضی از این دستورات جایگاهش در ارتباط خاضعانه با خدای متعال خیلی روشن‌تر است و خواصش اگر درست به آن پرداخته شود، ‌بیشتر روشن می‌شود.

*پس از یک ماه روزه داری چه آثار فردی در روزه دار باید بوجود آمده باشد ؟

روزه قطعاً آثار متعددی دارد. انسان دارای ابعاد مختلفی است مثل بعُد فردی و بُعد اجتماعی، بُعد دنیایی و بُعد آخرتی؛ روزه همة این ابعاد را در بر دارد. جنبة جسمانیت آن را ملاحظه می‌کنید که در روایات به جنبة صحت بدن آن اشاره شده است. یک وقت آن جنبه‌های روحی را در نظر دارید که روح از آلودگی‌ها پاک شود، ارتباط و خضوعش با خدای متعال بیشتر برقرار شود، یک وقت آثار اجتماعی آن در نظر گرفته می‌شود و آن اینکه کسی که روزه می‌گیرد، همانطور که در روایات آمده که شخص غنی درد گرسنگی را بکشد، تا بفهمد که بر گرسنگان چه می‌گذرد و به فکر دستگیری از آنان باشد. روزة کامل روزه ای است که همة این آثار برای انسان مترتب شود.

روزه یک مرحلة لازم و مراحل زائد دارد. روزة کامل آن است که در مرحلة اول شرایط لازم را که در رساله‌های عملیه،‌ فقها برای ما بیان کرده‌اند را دارا شود، بعد این روزه آثار روحی در وجود انسان می‌گذارد که انسان تمایل پیدا می‌کند ارتباطش با خدای متعال قوی‌تر شود. برای غنی‌تر و قوی‌تر شدن این ارتباط، لازم است که انسان علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن در روز خودداری می‌کند،‌ از بعضی از کارهای حلال که در ایام دیگر حلال است و به‌واسطة روزه بر او حرام می‌شود خودداری کند، از گناهان دیگر نیز اعضاء و جوارحش روزه‌‌دار باشند و از گناهانی که حتی در ایام دیگر برای حفظ تقوی باید از آن‌ها خودداری می‌کرد دوری کند. ویژگی مهم ماه رمضان این است که انسان با نفس‌اش به طور خاص مبارزه می‌کند و چشم و زبان و گوش و... را از گناهان متعددی که می‌‌تواند انجام دهد، حفظ می‌کند تا کم‌کم به واسطة این تزکیه قلبش هم روزه دار شود.

در قرآن کریم در دو جا خداوند فرموده است که «یا أیها الذین آمنوا استعینوا بالصبر والصلاة إن الله مع الصابرین»، که مفسران صبر را به روزه تفسیر کرده‌اند. چرا که روزه یک مقاومتی برای انسان می‌آورد. خدای متعال خواسته است که انسان در ایام خاصی تمرینی بکند برای خودسازی و کنترل خود تا اینکه نفس آمادگی پیدا کند از محرمات دیگر هم که باعث آلودگی روح، آلودگی زندگانی دنیا و اجتماعی، آلودگی زندگانی آخرتی او می‌شود، دوری کرده و صفا را پیدا کند.

انسان مؤمن که می‌خواهد همواره جهت تقویت ایمان، به زندگی پاکیزه برسد،‌ لازم است که محافظت‌ها و مجاهدت‌‌هایی داشته باشد. این یک ماه روزه گرفتن ماه بسیار خوب خدای متعال است که بر انسان‌های مؤمن منت گذاشته و این عمل را واجب کرده تا اینکه از آلودگی‌ها جدا شوند. 

*ماه رمضان با همه زیبایی هایش درحال تمام شدن است؟ چرا این امر در ماه‌های دیگر سال اتفاق نمی افتد؟ ویژگی مهم این ماه چیست؟

خودسازی برای انسان‌های مؤمن در همة ماه‌ها قرار گرفته و اتفاق می‌افتد، اما زندگی دنیایی سرگرمی برای انسان‌های عادی و حتی مؤمنین به همراه دارد. خدای متعال مؤمنینش را دوست دارد و در زمان‌ها و مکان‌های خاصی دعوت‌های خاصی برای مؤمنین دارد که در طی آن با اعمال خاصی مثل نماز، دعا ، زیارت و... به سوی خداوند رفته و فرورفتگی در دنیا کنترل شود. ماه رمضان این چنین خصوصیتی دارد، البته ایامی برای برقرار کردن ارتباط دعایی با خدای متعال هست، مثل برخی روزهای هفته، شب‌های جمعه و روز جمعه خواصی دارد که انسان‌های مؤمن به ‌وسیله دعا به خدای متعال ارتباط دارند. ‌در ایام دیگری مثل ماه رجب، ماه شعبان ارتباطات دعایی و ذکری برقرار است، اما باید الزاماتی در این زمینه وجود داشته باشد که با این الزامات به هر نحو مشکلات آلودگی‌های روحی و معنوی برطرف شود.

نماز یکی از آن الزامات شبانه‌روزی است، روزه هم یکی از الزاماتی است که در دوازده ماه، یک ماه را خدای متعال مقرر فرموده که لااقل با این الزام دیگر در گناهان گسترده آلوده نشده و فرو نرود و شستشویی برای فرد باشد.

علاوه بر خواص دیگری که ماه رمضان دارد؛ رمضان ماه نزول قرآن است و زمینه‌ برای ارتباط با قرآن برای انسان بیشتر است. ماه دعاست، دعاهایی که در ماه رمضان است در هیچ ماهی نیست، هم سحر دعاهای زیادی دارد، هم شب‌ها از اول شب تا زمان خواب دعاهایی است که اولیای الهی برای ما بیان کرده‌اند و هم روزها،‌ بعد از نمازها، که فرصت‌های متعددی است که خدای متعال برای ما معین فرموده است که انسان مؤمن این فرصت‌ها را در حداقل آن غنیمت می‌شمرد تا اینکه اسباب نجات روحی و معنوی خودش را به‌دست بیاورد.

*چرا از ماه رمضان به ماه خدا تعبیر شده است؟

همانطور که عرض شد، یعنی خدای متعال به طور خاص بندگانش را در این ماه به سوی خودش خوانده است. خواندن خدای متعال در همة ایام است،‌ اما چون این سرگرمی‌ها هست، نمی‌گذارد انسان‌ها به طور مستمر این دعوت خدای متعال را پاسخ مثبت داده و لبیک گفته و قدر بدانند. اما در ماه رمضان، دعوت خاص خدای متعال آمده و سبب شده که توجه ویژه‌ای به دعوت خدای متعال بکنند. در قرآن کریم هم فقط نام ماه رمضان آورده شده است. شهر رمضان، الذی انزل فیه القرآن؛ قرآن در این ماه نازل شده است. این بیانگر اهمیت این ماه است که زمینة این ارتباط و اتصال به خدای متعال با روزه‌داری؛ خواندن قرآن، انجام دعا و خصوصاً‌ مناجات شب‌های قدر و اعمالی که در شب‌های قدر معین شده است، برقرار می‌شود. انشاءالله با پاسداری از این عظمت در ماه‌های آینده زمینه‌ای برای زندگی پاک برای ما فراهم شده باشد. 

*فرمودید در ماه رمضان،‌بیشتر از تمامی ماه‌های دیگر به دعا پرداخته شده است، آثار سازنده فردی و اجتماعی این دعاها را چه می‌دانید؟

دعا دارای دو وجهه است. یک چهره آن خواندن خدای متعال است به کمالات گوناگون که انسان مؤمن ایمانش اقتضاء می‌کند خدای متعال را دارای کمالات بی‌نهایت بداند و هر کمالی که هر موجودی دارد را قائم به خدای متعال بداند. این یک چهرة دعاست که ما در دعا خدای متعال را با کمالات گوناگون می‌خوانیم. البته آن‌گونه که هم خدای متعال یاد داده و هم اولیاء او. وجهه دیگر دعا، آن تقاضای ما از خدای متعال است که هر دو برای انسان مؤمن لازم است علاوه بر اینکه خدای متعال را به کمالات متعدد بخوانیم، در مقام تقاضا هم تنها از او کمالات را تقاضا کنیم. توجه داشته باشیم که همواره نیازمند به ذات اقدس الهی هستیم و باید این نیاز را به درگاه آن بی‌نیاز مطلق اظهار کنیم. 

* کدام فراز دعای افتتاح را ماندگارتر می دانید و با آن ارتباط بیشتر برقرار می‌کنید؟

از لطافت های دعا و مناجات، این است که انسان اظهار دلدادگی به خدای متعال کند و با خدا انس بگیرد و احساس نزدیکی کند. در این دعا فرازی است که بسیار لطافت دارد. در آن آمده است که:

« اَللّهُمَّ اِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبى وَ تَجاوُزَکَ عَنْ خَطیَّئَتى وَ صَفْحَکَ عَنْ ظُلْمى وَ سَِتْرَکَ عَلى قَبیحِ عَمَلى وَ حِلْمَکَ عَنْ کَثیرِ جُرْمى» یعنی خدایا! خوبی‌های تو نسبت به من و بدی‌های من نسبت به تو؛‌ و لطف تو آنقدر زیاد است که من را به طمع واداشته تا چیزهایی را از تو بخواهم که مستحق آن نیستم. از آن جهت با یک دنیا طمع نزد تو می‌آیم اگر چه تو همواره من را می‌خوانی و من به تو پشت می‌کنم، من قدر محبت تو را نمی‌دانم و...

*کلام آخر شما؟

همة ما باید جایگاه روزه را بدانیم. بدانیم روزه از عنایاتی است که خدای متعال بر امت اسلامی ارزانی داشته است و باعث شستشوی روح و گناهان انسان می‌شود و پس از یک ماه روزه داری سعی کنیم از گناهان دوری کنیم تا این دوری از آلودگی‌ها، حالت روحی ما شود و حالت گستاخی در وجود ما پیدا نشود.

منبع:قدس

211008