پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه آیات سوره قدر به وجود امام مهدی(ع) دلالت دارد، گفت: آیا جایگاه شب قدر فقط به خاطر نزول قرآن است؟ آیا در شب قدر اتفاق دیگری نیز می افتد که باعث اهمیت این شب شده است؟
عقیق: حجت الاسلام مهدی یوسفیان، پژوهشگر مهدوی با اشاره به نکاتی درخصوص سوره قدر، گفت: اشاره به جایگاه بلند و ارزشمند شب قدر، که در جای دیگر از آن به شب مبارک یاد می کند "إِنَّا أَنزَلْنَهُ فىِ لَیْلَةٍ مُّبَارَکَة؛ که ما آن را در شبى پر برکت نازل کردیم" (دخان/3)، نزول قرآن، نزول ملائکه و تفریق و تقدیر امور، که در اینجا از تعبیر "کل امر" استفاده شده و در سوره دخان آمده «فِیهَا یُفْرَقُ کلُُّ أَمْرٍ حَکِیم؛ در آن شب هر امرى بر اساس حکمت (الهى) تدبیر و جدا مى گردد.» نیز از نکات سوره قدر می باشد.وی با بیان اینکه آیات سوره قدر به وجود امام مهدی(ع) دلالت دارد با طرح سوالی مبنی بر اینکه در شب قدر چه اتفاقی می افتد؟، خاطرنشان کرد: در اینکه در ماه رمضان و شب قدر قرآن نازل شد، شکی نیست. ولی آیا اهمیت و جایگاه شب قدر فقط به خاطر نزول قرآن است؟ آیا در شب قدر اتفاق دیگری نیز رخ می دهد که باعث اهمیت این شب شده است؟
حجت الاسلام یوسفیان با اشاره به روایتی از امام جواد(ع) اظهارداشت: امام جواد(ع) از پدران گرامیش از امیر مؤمنان علی(ع) نقل می فرماید: رسول خدا(ص) به اصحابش فرمود: آمِنُوا بِلَیْلَةِ الْقَدْرِ فَإِنَّهُ یَنْزِلُ فِیهَا أَمْرُ السَّنَةِ؛ به شب قدر ایمان بیاورید زیرا امر سال در آن شب نازل مى شود. (ارشاد، شیخ مفید، ج2، ص346، باب ما جاء من النص على إمامة صاحب الزمان الثانی عشر من الأئمة ص فی مجمل و مفصل، ح2)
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه در حدیث دیگری امام علی(ع) به ابن عباس فرمود: همانا شب قدر در هر سالى هست، و در آن شب کار همه سال فرود آید، تصریح کرد: مرحوم علامه طباطبایی در این زمینه می گوید: ظاهرا مراد از قدر تقدیر و اندازه گیرى است، پس شب قدر شب اندازه گیرى است، خداى تعالى در آن شب حوادث یک سال را یعنى از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر مى کند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چیزهایى دیگر از این قبیل را مقدر مى سازد، آیه سوره دخان هم که در وصف شب قدر است بر این معنا دلالت دارد «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ» در آن شب هر امرى بر اساس حکمت (الهى) تدبیر و جدا مى گردد. [این] کارى است [که] از جانب ما [صورت مى گیرد]. ما فرستنده [پیامبران] بودیم. اینها همه به خاطر رحمتى است از سوى پروردگارت (دخان/4-6)، چون «فرق»، به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است، و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه اى که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه گیرى مشخص سازند.
وی ادامه داد: در تفسیر نمونه نیز به این مطلب اشاره شده است: منظور از "مِنْ کُلِّ أَمْر" این است که فرشتگان براى تقدیر و تعیین سرنوشت ها و آوردن هر خیر و برکتى در آن شب نازل مى شوند، و هدف از نزول آنها انجام این امور است. یا اینکه هر امر خیر و هر سرنوشت و تقدیرى را با خود مى آورند، همچنین آلوسی از مفسران اهل سنت در تفسیر روح الامعانی می گوید: برای هر کاری که تقدیر در آن سال، تا سال آینده، به آن تعلق گرفته و خداوند سبحان، آن را اظهار نموده است.این، نظر عده ای از علما است.
حجت الاسلام یوسفیان با بیان اینکه آیا شب قدر در هر سال است، یا مخصوص زمان پیامبر اسلام بوده است؟ افزود: در مجمع البیان آمده است: روایتى از ابوذر رسیده که گوید: گفتم: یا رسول اللَّه شب قدر آن شبى بود که بر عهد پیامبران بود نازل می شد در آن، پس وقتى آنها از دنیا رفتند آن شب برداشته شد؟ آن حضرت فرمود: نه بلکه آن هست تا روز قیامت.
این پژوهشگر مهدوی ادامه داد: مرحوم علامه طباطبایی در پاسخ به این سؤال می گوید: شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالى که قرآن در آن شبش نازل شد نیست، بلکه با تکرر سنوات، آن شب هم مکرر مى شود، پس در هر ماه رمضان از هر سال قمرى شب قدرى هست، که در آن شب امور سال آینده تا شب قدر سال بعد اندازه گیرى و مقدر مى شود. براى اینکه این فرض امکان دارد که در یکى از شب هاى قدر چهارده قرن گذشته قرآن یکپارچه نازل شده باشد، ولى این فرض معنا ندارد که در آن شب حوادث تمامى قرون گذشته و آینده تعیین گردد. علاوه بر این، کلمه «یفرق» به خاطر اینکه فعل مضارع است استمرار را مى رساند، در سوره مورد بحث هم که فرموده: «شب قدر از هزار ماه بهتر است» و نیز فرموده: «ملائکه در آن شب نازل مى شوند» مؤید این معنا است.
وی گفت: در تفسیر نمونه در پاسخ به این سؤال چنین آمده است: با توجه به اینکه «تنزل» فعل مضارع است، و دلالت بر استمرار دارد (در اصل «تتنزل» بوده) روشن مى شود که شب قدر مخصوص به زمان پیغمبر اکرم(ص) و نزول قرآن مجید نبوده، بلکه امرى است مستمر و شبى است مداوم که در همه سال تکرار مى شود. همچنین با رجوع به مفاتیح الجنان و اعمال شب قدر نیز می توان دریافت که از نظر اهل بیت(ع) شب قدر هر سال وجود دارد.
حجت الاسلام یوسفیان با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) اظهارداشت: امام صادق(ع) فرمود: إذا کان لیلة القدر و فیها یفرق کل امر حکیم نادى مناد، تلک اللیلة من بطنان العرش: ان الله تعالى قد غفر لمن أتى قبر الحسین(ع) فی هذه اللیلة؛ هنگامی که شب قدر باشد و در آن هر امر حکیم جدا می شود، در دل شی منادی ندا می دهد: خداوند بخشید کسی را که به زیارت قبر حسین آمد.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه باید دید که ملائکه در این شب به کجا و چه کسی نازل می شوند؟ خاطرنشان کرد: وقتی شب قدر هر سال بوده و در آن شب مقدرات سال توسط فرشتگان نازل می شود، و می دانیم که در زمان حیات پیامبر، ملائکه بر ایشان وارد می شدند، اینک جای این پرسش است که: پس از پیامبر، فرشتگان بر چه کسی نازل می شدند؟ بر زمین که نمی شود، زیرا زمین خاکی نه لیاقت و نه توانایی تحمل این امر را دارد؛ لذا باید پس از پیامبر کسی در درجات بلند قرب الهی همچون پیامبر باشد که بتواند نزول ملائکه و مقدرات را تحمّل کند و ملائکه بر او فرود آیند.
وی اظهار داشت: امام جواد از پدران گرامیش از امیر مؤمنان علی(ع) نقل می فرماید: که رسول خدا(ص) به اصحابش فرمود: آمِنُوا بِلَیْلَةِ الْقَدْرِ فَإِنَّهُ یَنْزِلُ فِیهَا أَمْرُ السَّنَةِ وَ إِنَّ لِذَلِکَ وُلَاةً مِنْ بَعْدِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِه؛ به شب قدر ایمان بیاورید زیرا امر سال در آن شب نازل مى شود و دست هاى توانائى از آن امر حفاظت می کنند و در اجراى آن می کوشند و آنها على و یازده فرزند او هستند.
حجت الاسلام یوسفیان ادامه داد: در حدیث دیگر آمده است: امام علی(ع) به ابن عباس فرمود: إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی کُلِّ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ یَنْزِلُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ أَمْرُ السَّنَةِ وَ لِذَلِکَ الْأَمْرِ وُلَاةٌ مِنْ بَعْدِ رَسُولِ اللَّهِ. فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ: مَنْ هُمْ؟ قَالَ: أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُون؛ همانا شب قدر در هر سالى هست، و در آن شب کار همه سال فرود آید، و براى آن کار پس از رسول خدا(ص) سرپرستانى هست. ابن عباس عرض کرد: آن سرپرستان کیانند؟ فرمود: من و یازده تن فرزندانم که از صلب منند امامانى هستند که فرشتگان با آنان حدیث کنند.
این پژوهشگر مهدوی با اشاره به روایتی از امام جواد(ع) در این زمینه افزود: از امام جواد(ع) نقل شده است: اى گروه شیعه: با سوره «انا انزلناه» (با اهل سنت) مخاصمه و مباحثه کنید تا پیروز شوید، به خدا که آن سوره پس از پیغمبر حجت خداى- تبارک و تعالى- است بر مردم و آن سوره سرور دین شماست (بزرگترین دلیل مذهب شماست) و نهایت دانش ماست (زیرا کاشف از شب قدر است و در آن شب مکنونات علمى براى ما هویدا مى گردد)، اى گروه شیعه با آیات «حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ» (سوره دخان) مخاصمه کنید، زیرا این آیات مخصوص والیان امر امامت است بعد از پیغمبر(ص).
وی تصریح کرد: و در روایت دیگر فرمود: به خدا سوگند کسى که شب قدر را باور دارد می داند که آن شب مخصوص ماست، زیرا چون وفات پیغمبر(ص) رسید، درباره على(ع) (به امتش) فرمود: ولىّ و سرپرست شما پس از من این على است، اگر از او اطاعت کنید، به هدایت رسید، اما کسى که به شب قدر ایمان ندارد، منکر است (امامت ما را و اختصاص شب قدر را به ما) و کسى که به شب قدر ایمان دارد و با ما هم رأى نیست (آن را مختص ما نمی داند) در راستگوئى راهى ندارد، جز اینکه بگوید: آن شب مختص به ماست، و هر که نگوید دروغگوست، زیرا خداى- عزوجل- بزرگتر از آن است که آن امر بزرگ را توسط جبرئیل و فرشتگان به سوى کافر فاسقى فرو فرستد و اگر بگوید: به خلیفه گمراهى نازل مى کند، گفتارشان یاوه و بى ارزش است و اگر بگوید: به هیچ کس نازل نمی شود، ممکن نیست که چیزى به سوى هیچ چیز نازل شود و اگر بگویند- و خواهند گفت- شب قدر حقیقت ندارد، به گمراهى دورى افتاده اند.
منبع:شبستان
