عقیق: جبرئيل
يكي از چهار فرشته مقرّب خداوند (جبرئيل، ميكائيل، اسرافيل و عزرائيل) است كه در
كتاب‌هاي آسماني تورات و انجيل و قرآن از او ياد شده است. در قرآن كريم سه بار نام
اين فرشته با واژه «جبريل» آمده است: بقره/۲، ۹۷-۹۸؛ تحريم/۶۶، ۴. تصريح به نام جبرئيل و ميكائيل (بقره/۲، ۹۸) از ميان همه فرشتگان، بيانگر فضيلت
اين دو بر ديگر فرشتگان است.
قرآن كريم در آيات متعدد به نقش فرشتگان در امور عالم
اشاره كرده (براي نمونه: نازعات/۷۹، ۱، ۵؛ ذاريات/۵۱، ۴) است. با توجه به صفات گوناگون كه در
قرآن كريم براي جبرئيل (ع) آمده، مي‌توان دريافت كه اين فرشته افزون بر جايگاه والا
نزد خدا، نقشي مهم در تدبير امور هستي دارد كه از مهم‌ترين موارد آن‌ها، نزول وحي
(بقره/۲، ۹۷؛ نحل/۱۶، ۱۰۲) و تعليم آن (نجم/۵۳، ۵) به پيامبر اسلام (ص) است.
از نقش جبرئيل (ع) در امور تكويني، براي نمونه، مي‌توان
به دحو الارض اشاره كرد. به سخني، گسترش زمين كه در آيه (وَالأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا)
(نازعات/۷۹، ۳۰) به آن اشاره شده، به دست جبرئيل (ع) و
از زير كعبه انجام گرفت. بر پايه روايات، جبرئيل در بناي كعبه و راهنمايي و ياري
پيامبران، از جمله تعليم مناسك حج به آنان، نقش داشته است.
بر پايه روايات شيعي، هبوط آدم و حوا از بهشت در سرزمين مكه
و قرار گرفتن آدم (ع) بر كوه صفا و حوا بر كوه مروه، به فرمان خدا و به دست جبرئيل
انجام شد. سپس جبرئيل (ع) به امر خدا يكي از خيمه‌هاي بهشتي را در جايي كه بعداً
خانه كعبه در آن بنا شد، بر پا كرد و آدم و حوا را در آن، جاي داد. نور ستون اين
خيمه، كوه‌هاي مكه و پيرامون آن را روشن كرد و خداوند محدوده‌اي را كه نور ستون به
آن جا رسيد، حرم نام نهاد. سپس جبرئيل (ع) به امر خدا خيمه را برچيد و به جاي آن، خانه كعبه را بنا
كرد ودر روز هشتم ذي‌حجه، آدم (ع) را مكلف به غسل و احرام نمود و آن گاه مناسك حج
مانند تلبيه، وقوف در منا و عرفات، حلق (تراشيدن سر)، رمي جمرات، و طواف را به وي
آموخت. چون آدم (ع) در حال طواف به ملتزم (فاصله ميان حجرالاسود و در خانه كعبه)
رسيد، جبرئيل از او خواست كه به درگاه خدا توبه كند. بر پايه روايتي ديگر كه با
توجه به روايات ديگر چندان معتبر به نظر نمي‌رسد، آن گاه كه آدم (ع) از هند به مكه
مي‌آمد، جبرئيل او را راهنمايي كرد.
بر پايه روايات اهل سنت، جبرئيل (ع) در صحراي عرفات و
منا نيز آدم (ع) را همراهي كرد. در عرفات به آدم يادآوري كرد كه فرشتگان پنجاه
هزار سال پيش از آفرينش او، خانه خدا را طواف كرده‌اند. هنگام جدا شدن از آدم (ع)
در سرزمين منا، گفت: «تمن» يعني: «هر چه مي‌خواهي، از خدا طلب كن!» بر پايه روايتي
شيعي، جبرئيل اين سخن را به ابراهيم گفت. بدين سبب، اين سرزمين منا ناميده شد.
پاره‌اي از آن چه در باره بناي كعبه و مناسك حج به دست آدم و با راهنمايي جبرئيل
(ع) گزارش شد، در باره ابراهيم (ع) نيز گزارش شده است. از اين رو، احتمال تكرار
رفتار جبرئيل در چند زمان وجود دارد.
منبع:حج
211008
