عقیق: حضرت على(ع) كه از همه یاران پیامبر(ص) به مواقع تنزیل و تأویل قرآن آگاه‏تر بود- پیش از همه به این كار اقدام كرد و آیات قرآن را با ویژگى ‏هاى خاصى كه خواهد آمد، در یك جا و كنار هم قرار داد و به مردم عرضه كرد؛ لكن به دلایلى مورد استقبال و پذیرش دستگاه رسمى خلافت واقع نشد.

امام على(ع) آن را به خانه بر گرداند و بنا بر روایتى فرمود: از این پس هرگز آن را نخواهید دید. آن مصحف پس از امام(ع)، نزد فرزندان و امامان معصوم(ع) باقى ماند.

گفتنى است قرآن‏ها یا نسخه ‏هایى از قرآن- كه منسوب به امام على بن ابى‏طالب و در بعضى از موزه‏ها و كتابخانه ‏ها موجود است- نمى ‏تواند از نظر تاریخى و شواهد و قراین، متعلق به آن حضرت باشد.

ویژگى ‏هاى مصحف حضرت على(ع)

مصحف امام على(ع)، نسبت به دیگر مصحف‏ ها، از امتیازات فراوانى برخوردار بود؛ از جمله:

1- براساس ترتیب نزول، تنظیم شده بود.[1]

2- قرائت مصحف آن حضرت، مطابق با قرائت پیامبر صلى الله علیه و آله بود و اختلاف قرائت در آن راه نداشت.

3- مشتمل بر اسباب و مكان نزول آیات و نام اشخاصى بود كه آیات در شأن آنان نازل گشته بود.

4- جوانب كلى و تأویل آیات- به گونه‏اى كه آیه، محدود و مخصوص به زمان یا مكان یا شخص خاصى تلقى نگردد- در این مصحف روشن شده بود.[2]

بنابراین مصحف امام على(ع)، قرآن دیگرى یا مشتمل بر آیاتى غیر از آنچه در قرآن‏هاى موجود است، نیست. تفاوت عمده آن در ترتیب و اشتمال بر توضیحات و اطلاعات جانبى (مانند شأن نزول و ...) است كه در فهم قرآن، تأثیر به سزایى دارد.

چنان كه خود آن حضرت فرمود:

لقد جئتهم بالكتاب مشتملًا على التنزیل والتأویل‏

[3]؛ «منقرآن را همراه با توضیحات مربوط به نزول و تأویل آن عرضه كردم».

و نیز فرمود: «آیه‏اى بر پیامبر(ص)نازل نشد، مگر آنكه بر من خوانده و املا فرمود و من آن را با خط خود نوشتم و نیز تفسیر و تأویل و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه هر آیه را به من آموخت و مرا دعا فرمود تا خداوند فهم و حفظ آن را به من مرحمت فرماید.

از آن روز تا به حال، هیچ آیه‏اى را فراموش نكرده و هیچ دانش و شناختى را كه پیامبر(ص) به من آموخته و من آن را نوشته‏ ام، از دست نداده ‏ام»[4].

پی نوشت ها:

[1]. جلال الدین، سیوطى، الاتقان، ج 1، ص 183، نوع 18.

[2]. ر. ك:

الف. حسین، جوان آراسته، درسنامه علوم قرآن، ص 163؛

ب. فصلنامه بینات، ش 28، ص 184؛

پ. محمود، رامیار، تاریخ قرآن، ص 365.

[3]. محمدجواد، بلاغى، آلاء الرحمان،( طبع نجف)، ج 1، ص 257.

[4]. تفسیر برهان، ج 1، ص 16، شماره 14؛( ق) محمد هادى، معرفت، تاریخ قرآن، ص 86.

 منبع:جام

211008